به گزارش خبرگزاری مهر، پرونده ویژه «ملت امام حسین (علیه السلام)» با موضوع مطالعه اجتماعی قیام حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) و جامعه امروز، با آثاری از استادان و پژوهشگران اجتماعی در آستانه شب عاشورای ۱۴۴۲ و همزمان با آغاز به کار رسمی تارنمای «رسانه دانش» منتشر شد.

در ادامه یادداشت تحلیلی سهیلا صادقی فسایی، عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران را از نظر می گذرانیم.

بی شک اربعین عظیم ترین گردهمایی بشری است، اما چیزی که این گردهمایی را در نوع خود بی نظیر می سازد، وجوه متمایز و بی بدیل این راه پیمایی ها با هر نوع راه پیمایی دیگری است که تا به حال جامعه بشری به خود دیده است.

اربعین تمامی مناسبات متعارف را بر هم زده و بی نظیر بودن خود را در بستر یک واقعه تاریخی ابدی و ازلی تعریف کرده است، بسیاری از مفاهیم جامعه شناختی از توصیف و تشریح این رخداد عظیم، عاجزند و به نظر می رسد که باید مفاهیم خاصی برای توصیف این واقعه بزرگ خلق شوند، اگرچه این امر نیز غیر ممکن به نظر می رسد، مفاهیم بشری ظرفیت تشریح این رخداد را ندارند و اگر چه از دور زیبا جلوه می کنند، اما به محض برخورد با جلوه های عینی سر عجز فرود می آورند و قالب تهی می کنند.

در این نوشتار نویسنده بر آن است تا با مفاهیم نحیفی که از جامعه شناسی آموخته فرصتی فراهم سازد تا پرده ای از این واقعه عظیم را توصیف نماید.

اربعین تمام مناسبات طبقاتی، جنسیتی، نژادی، قومی، سنی، و جغرافیایی را بر هم زده است. تنها گردهمایی و نشست بشری است که در آن تمایزات مبتنی بر عوامل فوق رنگ می بازد و یک همراهی، همدوشی، همدلی، همکاری و محبت و صفای بی نظیری را رقم می زند. اربعین حتی تصور انسان از زمان را در هم ریخته و شب و روز را برای زائران، بی معنا می سازد و اتفاقا در آنجاست که آرزوی بشر، توقف زمان و ماندگاری در لحظه هاست، اربعین نه تنها مرز زمان و مکان را در هم شکسته، بلکه موانع زبانی را نیز مرتفع ساخته، افراد علی رغم تفاوت های فرهنگی با یک زبان مشترک سخن می گویند و ان زبان «عشق به حسین» است.

برخلاف سایر موقعیت های اجتماعی که کنشگران اجتماعی صرفا بر اساس فهم معانی عینی و عینیت یافته باهم تعامل می کنند و فهم معانی ذهنی مستلزم تحقیق و رمز گشایی است، در اربعین معانی ذهنی زائران برای یکدیگر آشکار است و به همین دلیل است که فهم مشترک و همدلی رقم می خورد و گویا همه زائران کربلا از یک قبیله اند و سالهاست که رابطه خویشاوندی آنها مبتنی بر یک درک مشترک شکل گرفته است.

تمام کلام ها، نمادها و نشانه یک جور تعبیر و تفسیر می شوند و همه از عشقی الهی سخن می گویند، همه دوری از پلشتی را فریاد می زنند و بارقه های شکل گیری امت جهانی اسلام و آزادگی جلوه گر می شود.

در دنیای مخوفی که انسان مدرن دائما درگیر محاسبات ابزاری است و امنیت خود را تهدید شده می بیند، انسان اربعینی در حریم امن الهی و اهل بیت، احساس امنیت می کند

در دنیایی که «تنها بودگی» انسان مدرن، درد مشترک جهانی است، انسان اربعینی خود را در دریای جمعی زائران کربلایی، غرق شده می بیند.

در دنیایی که فاصله های مبتنی بر رنگ، نژاد، جنست، طبقه، جغرافیا و قومیت بی اعتنایی و خود خواهی غلو شده ای را رقم می زند، اربعین اوج دگر خواهی و همدلی و همراهی است.

گردهمایی اربعین به مثابه کالبدی است که روح میلیونها انسان را در هم تنیده و سرنوشت مشترکی را در بین الحرمین برای آنها رقم می زند، انسان اربعینی به هر سو که می نگرد، عظمت، آزادگی و عمق دیانت را می بیند.

گردهمایی اربعین از یکسو فریاد یک شرمساری تاریخی است که از گلوی میلیونها زائر بیرون می آید، که چرا در کربلا نبودیم تا در کنار امام شهید با اشقیا بجنگیم و از سوی دیگر مطالبه حسینی شدن و حسینی زیستن و حسینی مردن است.

اربعین اوج دین خواهی است در دنیایی که دائما دین گریزی و دین ستیزی ترویج می گردد. اربعین تاکید بر این نکته است که حسین (ع) در ١۴٠٠ سال پیش، از همه چیز خود برای اسلام گذشت و ثابت کرد که انسانیت فقط و فقط از مجرای دیانت و اسلام باوری امکان پذیر است. امروز گفتمان اربعین بر ملأ کننده این حقیقت است که گفتمان حقوق بشری مدرن، پوشالی و میان تهی است و انسان گرایی در گفتمان مدرن یک مفهوم تزئینی بیش نمی باشد چرا که در این گفتمان، انسان غربی در موضع برتری و انسان های رنگین پوست شرقی در موضع فروتری قرار می گیرند، چیزی که در گفتمان حسینی معنا ندارد و همه در کنار هم تعریف می شوند و صرفا ملاک برتری با شاخص تقوی سنجیده می شود.

و اما وجه بسیار مهم اربعین تشیع است که بعد از ١۴٠٠ سال از غربت و مظلومیت خارج می شود و مرئی تر از خورشید می گردد. اربعین و اربعینیان ثابت گردند که تشیع به پشتوانه خون حسین، قادر است تا ظرفیت های بزرگ تاریخی را ایجاد کند. رویش ها، زایش ها و به بار نشستن جوانه ها همه نشانه مطالبه بشریت برای نظمی انسانی، صلحی پایدار، همبستگی جهانی، شکل گیری تمدنی نوین و نابودی استکبار و تشکیل امت واحده تحت ولایت مهدی موعود است. و سخن اخر آنکه، اربعین ثابت کرد که واقعه کربلا هیچگاه برای بشر عادی نخواهد شد و تا انقراض عالم، داغ کربلا بر دل انسان های روشن ضمیر پا برجا خواهد ماند و ظهور و بروز انسانیت صرفا از این مجرا قابل تحقق است.