تبلیغ در سیره <a href="/fa/dashboard/ ir/صادق آل محمد (ص)" class="text info">صادق آل محمد (ص)</a> استوار بر عملکرد خالصانه بود

تبلیغ در سیره صادق آل محمد (ص) استوار بر عملکرد خالصانه بود

مهر | دین و اندیشه | یکشنبه، ۱۶ خرداد ۱۴۰۰ - ۱۱:۱۳

حجت الاسلام ترخان با اشاره به روش تبلیغی امام صادق (ع) اظهار کرد: آن حضرت بر پایه عمل خود جامعه را دعوت به معارف دین می کرد.

امام،پيام،صادق،تبليغ،مبلغ،سيره،توجه،رساندن،حضرت،دعوت،اهميت،ع ...

حجت الاسلام قاسم ترخان در گفت وگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به پرسشی پیرامون سیره تبلیغی امام صادق (ع) اظهار کرد: در این مورد باید مفهوم شناسی داشته باشیم به این معنا که تبلیغ یعنی چه؟
تبلیغ به معنای رساندن پیام به فرد یا افراد است.
خداوند در آیه ۵۴ سوره نور می فرماید: «قل أطیعوا الله وأطیعوا الرسول فإن تولوا فإنما علیه ما حمل وعلیکم ما حملتم وإن تطیعوه تهتدوا وما علی الرسول إلا البلاغ المبین»، همچنین در آیه ۱۸ سوره عنکبوت می فرماید: «وإن تکذبوا فقد کذب أمم من قبلکم وما علی الرسول إلا البلاغ المبین».
در هر دو آیه از «البلاغ المبین» استفاده شده و اساسا از شئونات رسالت، تبلیغ و رساندن پیام است و این رساندن اینگونه نیست که حرفی روی هوا زده شود، بلکه مقصود آن است که باید پیام بر دل ها اثر کند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: تبلیغ، عناصر و مولفه هایی دارد.
هرکسی که مشغول کار تبلیغی می شود در واقع می خواهد پیام مهمی را برساند.
از جمله عناصر مهم دیگر تبلیغ، پیام رساننده و در وهله بعد کسی است که پیام را دریافت می کند.
وی تصریح کرد: همچنین شیوه رساندن پیام و اینکه از چه ابزار و شیوه ای برای بیان پیام استفاده می شود از اهمیت برخوردار است.
در تبلیغ رساندن پیام است که اهمیت دارد؛ پس از مقدماتی که به آن اشاره شد به سیره تبلیغی امام صادق (ع) می رسیم که درباره تمامی مؤلفه های یاد شده می توان نظر امام را جویا شد و پیگیری کرد.
طبیعتا الگو قرار دادن آن حضرت تأثیر بسزایی در امر تبلیغ دین دارد.
حجت الاسلام و المسلمین ترخان گفت: عمیق بودن و کوتاه بودن پیام اهمیت به سزایی دارد، امام صادق (ع) این مولفه ها را در قالب موضوعاتی نظیر امام شناسی، مبارزه با انحرافات و مبارزه با طاغوت و ظلم و ستم، وحدت و برادری، تاکید بر مواسات و حمایت از نیازمندان و بسیاری از امور مهم دیگر بیان می فرماید و همه این پیام ها موضوعیت دارند، از سوی دیگر مبارزه با غلات را در دستور کار خود قرار می دهد، یعنی کسانی که پیام غلط و دروغ را در جامعه می پراکنند، افرادی که در امر محبت به اهل بیت (ع) اهل افراط هستند و آنان را در جایگاه خدایی می نشانند.
وی ادامه داد: در شرایط امروز ابزارها متفاوت شده و تبلیغ در قالب های مختلف از جمله فضای مجازی نمود یافته و با شکل سنتی خود فاصله فراوانی گرفته است، بنابراین مبلغ باید پیام را در روزگار کنونی به بهترین شکل به مخاطب منتقل کند.
مبلغ نباید از ناملایمات خسته شود و باید به حرفی که خود می زند باور داشته و به آن عمل کند، باید صبور باشد و با سعه صدر به سوالات پاسخ بگوید.
این موارد را در بیانات و سیره امام صادق (ع) می توان یافت.
مبلغ باید پیام را در روزگار کنونی به بهترین شکل به مخاطب منتقل کند.
مبلغ نباید از ناملایمات خسته شود و باید به حرفی که خود می زند باور داشته و به آن عمل کند، باید صبور باشد و با سعه صدر به سوالات پاسخ بگوید
این محقق گفت: مساله دیگری که در مورد مبلغ اهمیت دارد و در سیره امام صادق (ع) به وضوح نمایان است، عامل بودن به آن چیزی است که مبلغ مردم را به آن دعوت می کند، به بیان دیگر عالم عامل بودن؛ لذا امام صادق (ع) می فرماید: «کونوا دعاة الناس بغیر ألسنتکم» (با غیر زبان هایتان مردم را دعوت کنید).
این بدان معناست که باید در مقام عمل مردم را دعوت کرد؛ مردم باید مشاهده کنند که مبلغ خود اهل عمل است و به سخنانی که مطرح می کند عمل کرده و صرفا شعار نمی دهد.
امام صادق (ع) در حدیث دیگری نیز همین مساله را مورد توجه قرار داده و می فرماید با عمل خود بدون اینکه سخن بگویید و به صورت خاموش، مردم را به سنت ما اهل بیت دعوت کنید.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: «مفضل بن عمر» از شاگردان و اصحاب امام صادق (ع) بود، روزی در خیابان دو نفر را مشاهده کرد بر سر موضوع ارث با یکدیگر دچار اختلاف شده بودند، مفضل این دو را به منزل خود دعوت کرد و پس از حل مشکل آنها و فیصله دادن دعوا با پرداخت ۴۰۰ درهم از جیب خود گفت: این درهم ها برای من نیست بلکه از آن امام صادق (ع) است که این مبلغ را نزد من گذاشته است تا با آن مشکلات شیعیان را حل کنم؛ این رویکرد امام در واقع همان اقدام عملی است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر مبلغ باید انسان زیرکی باشد و به راحتی دچار فریب نشود.
این سیره امام صادق (ع) است، برای مثال در برخورد با ابومسلم، ابوسلمه خلال و بسیاری از موارد دیگر حضرت متوجه شدندکه آنان به دنبال مطامع سیاسی خود هستند و لذا حضرت در زمین این افراد بازی نکردند؛ یک مبلغ نیز باید چنین باشد و با شناخت موقعیت و زمان و مکان سخن بگوید، از سوی دیگر توجه به تبلیغ آشکار و پنهان نیز اهمیت دارد.
امام صادق (ع) با توجه به شرایط آن روزگار تبلیغ پنهانی را هم تجربه کردند، همچنین با توجه به موقعیت خاصی که از نزاع میان بنی امیه و عباسیان پیش آمده حوزه علمیه بزرگی را سامان داده و شاگردان متعددی را تربیت کردند؛ همچنین به پرسش ها در قالب برگزاری مناظرات پاسخ گفته و با افرادی چون ابن مقفع، سفیان ثوری و … مناطره داشتند.
تبلیغ همراه با مهرورزی و محبت
حجت الاسلام و المسلمین ترخان در ادامه به ویژگی های دیگر یک مبلغ اشاره کرد و گفت: مطابق با سیره امام صادق (ع) امر به معروف یا نهی از منکر باید همراه با محبت باشد.
در دوران زندگی آن امام همام ابوبصیر از یاران نزدیک امام صادق (ع) می گفت: مرا همسایه ای بود که مرتکب کارهای ناشایست متعدد می شد به درخواست خودش حال وی را برای امام بازگو کردم.
حضرت فرمود: به او بگو که: «آنچه را که تو بر آن هستی واگذار و من از برای تو بر خدا بهشت را ضامن می شوم؛ دع ما أنت علیه و أضمن لک علی الله الجنة».
به شقرانی به اعتبار اینکه یکی از اجدادش برده بوده و رسول خدا او را آزاد کرده بود «مولی رسول الله» می گفتند و این افتخاری برای وی بود.
امام با کمال محبت به ایشان فرمود: «کار خوب از هر کسی خوب است، ولی از تو به واسطه انتسابی که با ما داری و تو را وابسته به خاندان رسالت می دانند خوب تر و زیباتر است.
و کار بد از هرکس بد است، ولی از تو به خاطر همین انتساب زشت تر و قبیحتر است»
وی گفت: نکته دیگر آن است که در امر تبلیغ باید مخاطب شناس باشیم، امام صادق (ع) همواره نسبت به جوانان تاکید داشت و آنان را به کسب معارف دین و دانش اندوزی دعوت می کرد.
توجه به مخاطبان جوان از جمله مسائلی بود که حضرت به آن توجه داشت؛ همچنین توجه به ظرفیت روحی افراد در انتقال یک پیام، امام صادق (ع) فرمود: کسانی که ایمان کامل تری دارند نباید از دیگران بیشتر از ظرفیتشان انتظاری داشته باشند.
حجت الاسلام و المسلمین ترخان افزود: اما یکی از مهمترین روش ها در سیره تبلیغی امام صادق (ع) آن است که ایشان در لحظات خاص پیام را منتقل می کنند؛ برای مثال حضرت در لحظات پایانی عمر مبارک خود، اقوام و نزدیکان را فراخوانده فرمودند: شفاعت ما اهل بیت به کسی نمی رسید که نمازش را سبک بشمارد؛ همچنین در باب زمان شناسی می توان به بهره برداری حضرت از مجلس عزای امام حسین (ع) اشاره داشت، رساندن پیام و بیان مطالب مختلف در ایام حج، بنابراین مکان و زمان اهمیت بسزایی در انتقال پیام دارد.
این پژوهشگر در پایان اظهار کرد: در نهایت باید بر این نکته تأکید کرد که تبلیغ و رساندن پیام عناصری دارد.
این عناصر تک تک باید مورد توجه قرار بگیرند تا پیام به درستی منتقل شود، همه این موارد در سیره امام صادق (ع) قابل مشاهده است.