ایسنا/اصفهان استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه بحران کرونا آزمون خوبی برای سنجش ادعاهای کشورهای مختلف بود، گفت: در این موقعیت بحرانی شاهد هستیم که پرمدعاترین کشور دنیا یعنی آمریکا در مدیریت چنین بحرانی ضعیف ترین عملکرد را داشته است.

حمید دهقانی در گفت وگو با ایسنا، به مواجهه کشورهای مختلف دنیا در مقابله با بحران کرونا اشاره و اظهار کرد: بعضی از کشورها در تقابل با این بحران موفق بوده و بعضی دیگر ناموفق عمل کردند، چراکه عوامل مختلف اقتصادی، زیرساخت های بهداشتی و پزشکی کشورها و مباحث فرهنگی در این زمینه تاثیرگذار است.

وی از دین به عنوان یکی از مهمترین مولفه ها در مباحث فرهنگی نام برد و افزود: از نظر جامعه شناسان دین دارای کارکردهای مختلف است، از جمله انضباط بخش، انسجام بخش، حیات بخش و امیدبخش که همه این ویژگی ها در سه سطح فردی، میانی و اجتماعی خود را نشان می دهد.

این جامعه شناس گفت: در سطح فردی کسانی که دین دار هستند نسبت به کسانی که دینداری کمتری دارند مشکلات و گرفتاری ها را نوعی آزمون الهی می دانند و به همین دلیل خویشتن داری بیشتری در مواجهه با بحران ها دارند، از این رو اعتماد به نفس بالاتری دارند و همه تلاش خود را صرف سربلندی در آزمون می کنند.

وی به کارکرد دین در سطح میانی اشاره و خاطرنشان کرد: در این سطح خانواده های مذهبی نسبت به خانواده های غیر مذهبی پشتیبانی بیشتر از یکدیگر و اتحاد بیشتری دارند، همچنین میزان حمایت اجتماعی آن ها از یکدیگر در هنگام بحران های مختلف بیشتر است.

دهقانی ادامه داد: عملکرد دین در سطح کلان یا جامعه به این صورت است که جوامع مذهبی نسبت به جوامع غیر مذهبی امید بیشتر، انسجام بیشتر و حمایت بیشتری از یکدیگر دارند، به همین دلیل عملکرد موفق تری نیز دارند. در سطح کلان مهمترین کارکرد دین قدرت بسیج کنندگی است و جوامع مذهبی توانایی بیشتری در بسیج افراد برای مقابله با بحران هایی مثل کرونا دارند که نمونه این بسیج کنندگی در ایران رزمایش همدلی مومنانه است.

رزمایش مومنانه، نماد وحدت جامعه ایرانی

وی با بیان اینکه رزمایش همدلی مومنانه، کارکرد مذهب در بسیج افراد است، ادامه داد: در این رزمایش می بینیم که دین اقشار مختلف مردم را برای مقابله با بحران بسیج می کند و اجازه نمی دهد که بخشی از جامعه تحت تاثیر قرار گرفته و فلج شود.

به گفته استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان، در روزها و هفته های اول بیشترین فشار بر پزشکان و پرستاران و در جامعه بر قشر مستضعفین وارد شد، اما همراه با شکل گیری این رزمایش دیدیم که کم کم جامعه به سمت همراهی و تعاون حرکت و از متلاشی شدن بخشی خاص جلوگیری کرد.

دهقانی افزود: تعاون مردم جامعه ایرانی اجازه نداد که کلیت نظام اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه به خطر بیفتند، بنابراین می توان گفت دین نقش بسیار مهمی در امید و انسجام بخشی به یک جامعه برای عبور از بحران کرونا دارد.

جمع گرایی موثرتر است یا فردگرایی؟

وی با بیان اینکه قطعا کسانی که به دین اعتقاد بیشتری دارند در این شرایط مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند و منفعت جمعی را به منافع شخصی خود ترجیح می دهند، افزود: در حالی که کسانی که به لحاظ دینداری در وضعیت پایین تری قرار گرفته و بر منافع شخصی و فردی تاکید بیشتری دارند، به همین خاطر در بحران ها عملکرد ضعیف تری داشته و توانایی کمتری در حمایت از یکدیگر دارند.

وی جامعه ای که از نظر مبانی بر سود یا لذت گرایی بیشتر بنا شده را در زمان بحران ها دارای عملکرد ضعیف دانست و گفت: اما جوامع متکی بر جمع گرایی که مردم آن برای یکدیگر اهمیت قائل هستند دارای مدیریت بحران قوی و قدرت مقابله با مشکلات هستند، در نتیجه کشورهای شرقی نسبت به کشورهای غربی عملکرد موفق تری دارند که به جمع گرایی بیشتر در این جوامع باز می گردد.

دین، عامل کاهش شکاف میان دولت و ملت

این استاد دانشگاه اصفهان دین را عامل انسجام اجتماعی بیشتر در جامعه ایرانی دانست و تصریح کرد: در حقیقت نقش دین در ایران به صورت عاملی برای کاهش شکاف میان دولت و ملت است و در زمان بحران ها دین به کمک دولت و ملت می آید.

دهقانی اظهار کرد: در عملیات های روانی رسانه های بیگانه سعی در از بین بردن اعتماد و همراهی میان دولت و ملت ایران دارند و در این صورت جامعه آسیب پذیری بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین نقش دین در این زمان، افزایش اعتماد میان دولت و ملت ایران است تا بتواند این بحران را پشت سر بگذارد.

وی خاطر نشان کرد: در کشورهای غربی یکی از عوامل فزاینده مشکلات، وجود بی اعتمادی میان دولت و مردم آن ها است. بی اعتمادی در کشور ما نیز وجود دارد، اما بحران ها و وجود نهاد قوی مذهب این امکان را فراهم می کند که شکاف دولت و ملت کمتر از هر زمان دیگری نمایان شود.

کرونا و تغییر عقیده ملت ها

این جامعه شناس ادامه داد: چندین سال قبل که انسان ها به این نتیجه رسیده بودند که کارکرد دین به پایان رسیده و وارد مرحله دین زدایی شدند، اما پس از آن به ویژه در هنگام و پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ بر این نکته تاکید شد که دین دارای قدرت خاصی است و می تواند همچنان به عنوان یک متغیر تعیین کننده در معادلات کشورها نقش ایفا کند.

دهقانی با بیان اینکه هر بحرانی می تواند جهان پیش و پس از خودش را دچار تغییر و تحولات اساسی کند، تصریح کرد: یکی از این موارد در حوزه دین، فرهنگ و ایدئولوژی است، به طوری که با گذر زمان و انجام پژوهش های بنیادی و عمیق برای ملت ها مشخص می شود که چرا بعضی کشورها موفق تر از برخی دیگر در مقابل کرونا عمل کردند.

وی گفت که نباید فراموش کرد مردم جامعه امریکا نسبت به جوامع اروپای غربی از اعتقادات مذهبی قوی تری برخوردار هستند، اما قدرت بسیج کنندگی بالایی ندارد، به این دلیل که دولت حاکم بر آن رویکرد سکولار دارد. همانطور که می دانیم جوامع دارای بخش اجتماعی و سیاسی جداگانه و در عین حال وابسته به یکدیگر هستند، اما در این جوامع غربی به دلیل رویکرد سکولار بخش سیاسی و بی اهمیت بودن ارزش های دینی طبیعی است که در بحران ها نمی توانند از کارایی دین استفاده کنند.

قدرت سخنوری قوی، اما عملکرد ضعیف

به اعتقاد دهقانی بحران کرونا آزمون خوبی برای سنجش ادعاهای کشورهای مختلف بود. در این موقعیت بحرانی شاهد هستیم که پرمدعاترین کشور دنیا یعنی آمریکا در مدیریت چنین بحرانی ضعیف ترین عملکرد را داشته است.

وی در خصوص عملکرد رئیس جمهور آمریکا افزود: ترامپ که به فردی رجزخوان و پرادعا در جهان معروف است ناکارآمدترین دولت در میان کشورهای جهان برای مدیریت کرونا را داشته است، تا جایی که تا به امروز بیشترین آمار شیوع این ویروس در میان مردم آمریکا بوده و از نظر آمار جانباختگان رتبه اول را در جهان دارد؛ در تفسیر این آمار می توان به گونه ای برداشت کرد که ویروس کرونا بهترین آزمون برای سنجش عملکرد دولتها بوده است.

استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با یادآوری اینکه در زمان بحران ها یکی از ابعاد مورد توجه جنگ روانی است که کشورها بر علیه همدیگر ترتیب می دهند، افزود: برای مثال در زمان شیوع آنفلوانزای اسپانیایی که در اواخر جنگ جهانی اول در کشورهای مختلف شایع شد، کشورهایی مثل بریتانیا، فرانسه و آلمان به دلیل درگیری های جنگ و ترس از تبعات روانی آن پنهان کاری کرده و وجود آن را در میان مردم اعلام نکردند، اما اسپانیا که درگیر جنگ نبود و آنفلوانزا در آن شایع شده بود وجود آن را اعلام کرد و در گذر زمان نام آن بیماری به آنفلوانزای اسپانیایی معروف شد و تا امروز بر نام کشور اسپانیا تاثیر منفی داشت.

دهقانی در مورد ادامه جنگ روانی بحران کرونا گفت: در بحران کرونا هم آمریکایی ها به ویژه ترامپ به جای استفاده از کلمه ویروس کرونا تاکید داشت از لفظ ویروس چینی استفاده کند، تلاش می کرد که چین را عامل ایجاد و شیوع این ویروس بداند، پس می توان نتیجه گرفت که جنگ روانی در مقابله با بحران ها اهمیت بسیار ویژه ای دارد.

نقش مذهب در تعیین ایدئولوژی کشورها

وی با اشاره به اینکه در تقابل با عملیات های روانی، ایدئولوژی ها نقش بسیار قوی دارند و در مورد ایدئولوژی نیز مذهب نقش اساسی دارد، ادامه داد: اگر مذهب که ریشه چند هزار ساله در باورهای یک ملت دارد در ایدئولوژی نقش داشته باشد؛ آن کشور دارای ایدئولوژی منسجم تری نسبت به دیگر کشورها خواهد بود. مذهب و ایدئولوژی توانایی زیادی به ذهن، فکر و نگرش افراد برای مقاومت در مقابل پذیرش شایعه ها و فشارهای مهاجم از سوی دیگر کشورها می دهد.

به گفته این استاد جامعه شناسی، در صورت پذیرش اینکه که ایران در حوزه اقتصادی فاقد ساختارهای قوی است یا در دیگر حوزه ها ایراداتی وجود دارد باید این نکته را در نظر گرفت که در حوزه ایدئولوژی و فرهنگی یکی از قدرتمندترین کشورها است. حتی جوزف نای به عنوان یکی از دانشمندان علوم سیاسی آمریکا تاکید می کند که ایران قوی ترین قدرت نرم منطقه خاورمیانه است، بسیاری دیگر نیز معتقدند که ایران در سطح جهانی قدرت نرم بسیار زیادی دارد.

دهقانی تصریح کرد: این قدرت نرم و ایدئولوژی در سطح بین المللی، ملی و فردی می تواند ابزار بسیار قوی برای جامعه و افراد آن باشد تا در برابر بحران ها دچار ضعف، سستی و آسیب نشوند و این از ویژگی هایی است که در حوزه فرهنگ، دین و ایدئولوژی می توان از آن یادکرد.

استفاده از دین برای مقابله با بحران کرونا در دنیا

استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه همیشه جوامع در موضوعات دینی و عقیدتی از دولت ها جلوتر هستند، تصریح کرد: مذاهب مختلف به ویژه اسلام در غرب و آمریکا نفوذ بسیاری داشته مخصوصا در گروه های خاصی مثل سیاه پوستان و یا در بین بخشی از جامعه اروپای غربی گسترش یافته است. بعضی معتقدند جنگ هایی بر علیه کشورهای اسلامی برای جلوگیری از پیشرفت اسلام و ادیان راه اندازی شد، اما واقعیت این است که بحران ها مردم جوامع را بیشتر به عملکرد دین و مذهب نزدیک می کند.

به عقیده دهقانی بحران ها همیشه تلنگری برای افراد است تا متوجه شوند توانایی انسان و فناوری، علم و تکنولوژی محدود است و هرچقدر که زمان بگذرد امکان اینکه بتوانند به تنهایی با بحران ها مقابله کنند افزایش نمی یابد. بنابراین وجود دین و معنویت یا به عبارتی قدرت های فرا بشری در این زمان ها برای انسان پناهگاهی امن ایجاد می کنند.

وی خاطر نشان کرد: در زمان بحران ها اعم از جنگ و بلایای طبیعی و … آمارها نشان داده که مردم بیشتر از قبل به سمت مساجد و کلیساها می روند و به نیایش، پرستش و ستایش می پردازند، همین عامل باعث توجه مردم به جایگاه دین و تاثیر آن در زمان بحران می شوند.

انتهای پیام