چگونه عاقل‌ترین مردم باشیم؟ - تسنیم
به گزارش خبرگزاری تسنیم، مرحوم آیت الله میرزا عبدالکریم حق شناس، استاد اخلاق حوزه، در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «راهکار سبقت در سجایای اخلاقی» پرداخت که متن آن به این شرح است:
صفت عاقلان در کلام پیامبر (ص)
خداوند متعال در آیات ۱۰ و ۱۱ سوره ملک می فرماید: «وقالوا لو کنا نسمع أو نعقل ما کنا فی أصحاب السعیر؛ فاعترفوا بذنبهم فسحقا لأصحاب السعیر»؛ و گویند: اگر ما در دنیا (سخن انبیا) می شنیدیم یا به دستور عقل رفتار می کردیم (امروز) از دوزخیان نبودیم، آنجا به گناه خود معترف شوند (که سودی ندارد و خطاب قهر فرا رسد) که اهل آتش را (از رحمت حق) دور باد.
پیامبر (ص) می فرمایند: «صفة العاقل ان یحلم عمن جهل علیه و یتجاوز عمن ظلمه»؛ ویژگی عاقل، آن است که در برابر نادان بردباری کند، از آن کس که به او ظلم کرده بگذرد و ذهن خود را مشغول آن نمی کند.
«و یتواضع لمن هو دونه»؛ نسبت به زیردستان متواضع باشد. مؤمن کسی است که همه را بالاتر از خود می داند. انسانیت انسان منوط به این است که از فضائل اخلاقی چقدر واجد است، او نسبت به جوانان و طبقات مردم دارای حلم، علم و گذشت است. جوان ها را اولاد خود، بزرگان را پدر خود و همسالان را برادران خود می داند و طبقات جامعه را به این نظر لحاظ می کند. عاقل کسی است که نسبت به زیردستانش که فضیلت کمتری دارند متواضع است و تلاش می کند فضائل اخلاقی بیشتری داشته باشد.
امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در خطبه ای می فرمایند: اگر یک فضیلتی در بلندترین قله عالم باشد، من باید به آن دست پیدا کنم.
فضیلت آن است که به والدین خود احترام بگذارد و نسبت به آنها تواضع داشته باشد. به یاد دارم که در ایام جوانی در حضور پدرم ایستاده بودم که ایشان فرمود: بنشین پسرم.
گفتم: در حضور شما من چگونه بنشینم؟
فرمود: همان کسی که در حضور او ایستاده ای، امر می کند که بنشینی.
گفتم: چشم و نشستم. نباید کاری می کردم که پدرم در مضیقه باشد.
«و اذا اراد ان یتکلم تدبر»؛ و هرگاه خواست سخن بگوید، بیندیشد که اگر خیر باشد تکلم کند و اگر شر باشد ساکت شود.
«و اذا عرضت له فتنة استعصم بالله»؛ اگر بلا و امتحانی برایش پیش آمد به خدا پناه ببرد.
درجه احساس اخلاص و مودت نسبت به پروردگار فرق می کند. نیمه های شب با خداوند متعال باید راز و نیاز کرد که پروردگار عالم، علم احاطه قیومی دارد، «انه علیم بذات الصدور».
دوست نزدیکتر از من به من است
وین عجب تر که من از وی دورم
چه کنم با که توان گفت که او
در کنار من و من مهجورم
پروردگار «علیم بذات الصدور» یعنی تمام خطورات ذهنی شما را می داند.
در روایت آمده است که اگر زمانی نعمتی برای شما روی آورد فورا سجده شکر به جای آورید. «و امسکیده و لسانه»؛ و دست و زبان خود را نگه دارد.
در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده»؛ مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند.
ضرورت استفاده سریع از فرصت ها
«و اذا رأی فضیلة انتهز بها»؛ اگر فضیلتی دید، به سرعت از آن بهره گیرد.
«الفرصة تمر مر السحاب، فانتهزوا فرص الخیر»؛ فرصت مانند ابر از افق زندگی می گذرد، مواقعی که فرصت های خیری پیش می آید غنیمت بشمارید و از آن ها استفاده کنید. در هر ساعتی از شبانهروز غنائمی جمع کنید و اجازه ندهید حتی یک ساعت از فضایل انسانیت خالی باشید.
«لا یفارقه الحیاء و لا یبدو منه الحرص»؛ حیا از او جدا نگردد و حرص از او سر نزند.
شخصی سؤال کرد: یابن رسول الله کسب و کار ما چگونه باشد؟ حضرت فرمودند: بین «مضیع» و «حریص». نه چنان باشید که بگویند: فلانی چهار دست و پا روی دنیا افتاده و نه چنان بگویند که: شل و واداده است. تشخیص بین این دو هم با عرف است و بین این دو حرکت کند. انشاءالله پروردگار آنچه را که مقدر است برای او می فرستد.
در روایت است که شخصی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله می خواهم داناترین مردم باشم. حضرت فرمودند: از عذاب خدا بترس.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «أن لا یفقدک الله حیث أمرک ، و لا یراک حیث نهاک»؛ تقوا این است که خداوند متعال تو را در جایی که فرمانت داده است غایب نبیند و در آنجا که نهیت کرده است، حاضر نیابد.
در مواردی که منعیات شرع واجب است، از جمله مجالس قمار، غیبت، تهمت، مجالس معصیت و مجالس رقص نباید پروردگارت تو را ببیند و در مجالس موعظه، تعاون نسبت به فقرا و هر مجلسی که خیر است دیده شوی. بنابراین در مواقف و جاهایی که عصیان حق و مخالفت پروردگار است، این شخص دیده نمی شود و در مجالس خیر، نوعا دیده می شود.
انتهای پیام/
صفت عاقلان در کلام پیامبر (ص)
خداوند متعال در آیات ۱۰ و ۱۱ سوره ملک می فرماید: «وقالوا لو کنا نسمع أو نعقل ما کنا فی أصحاب السعیر؛ فاعترفوا بذنبهم فسحقا لأصحاب السعیر»؛ و گویند: اگر ما در دنیا (سخن انبیا) می شنیدیم یا به دستور عقل رفتار می کردیم (امروز) از دوزخیان نبودیم، آنجا به گناه خود معترف شوند (که سودی ندارد و خطاب قهر فرا رسد) که اهل آتش را (از رحمت حق) دور باد.
پیامبر (ص) می فرمایند: «صفة العاقل ان یحلم عمن جهل علیه و یتجاوز عمن ظلمه»؛ ویژگی عاقل، آن است که در برابر نادان بردباری کند، از آن کس که به او ظلم کرده بگذرد و ذهن خود را مشغول آن نمی کند.
«و یتواضع لمن هو دونه»؛ نسبت به زیردستان متواضع باشد. مؤمن کسی است که همه را بالاتر از خود می داند. انسانیت انسان منوط به این است که از فضائل اخلاقی چقدر واجد است، او نسبت به جوانان و طبقات مردم دارای حلم، علم و گذشت است. جوان ها را اولاد خود، بزرگان را پدر خود و همسالان را برادران خود می داند و طبقات جامعه را به این نظر لحاظ می کند. عاقل کسی است که نسبت به زیردستانش که فضیلت کمتری دارند متواضع است و تلاش می کند فضائل اخلاقی بیشتری داشته باشد.
امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در خطبه ای می فرمایند: اگر یک فضیلتی در بلندترین قله عالم باشد، من باید به آن دست پیدا کنم.
فضیلت آن است که به والدین خود احترام بگذارد و نسبت به آنها تواضع داشته باشد. به یاد دارم که در ایام جوانی در حضور پدرم ایستاده بودم که ایشان فرمود: بنشین پسرم.
گفتم: در حضور شما من چگونه بنشینم؟
فرمود: همان کسی که در حضور او ایستاده ای، امر می کند که بنشینی.
گفتم: چشم و نشستم. نباید کاری می کردم که پدرم در مضیقه باشد.
«و اذا اراد ان یتکلم تدبر»؛ و هرگاه خواست سخن بگوید، بیندیشد که اگر خیر باشد تکلم کند و اگر شر باشد ساکت شود.
«و اذا عرضت له فتنة استعصم بالله»؛ اگر بلا و امتحانی برایش پیش آمد به خدا پناه ببرد.
درجه احساس اخلاص و مودت نسبت به پروردگار فرق می کند. نیمه های شب با خداوند متعال باید راز و نیاز کرد که پروردگار عالم، علم احاطه قیومی دارد، «انه علیم بذات الصدور».
دوست نزدیکتر از من به من است
وین عجب تر که من از وی دورم
چه کنم با که توان گفت که او
در کنار من و من مهجورم
پروردگار «علیم بذات الصدور» یعنی تمام خطورات ذهنی شما را می داند.
در روایت آمده است که اگر زمانی نعمتی برای شما روی آورد فورا سجده شکر به جای آورید. «و امسکیده و لسانه»؛ و دست و زبان خود را نگه دارد.
در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده»؛ مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند.
ضرورت استفاده سریع از فرصت ها
«و اذا رأی فضیلة انتهز بها»؛ اگر فضیلتی دید، به سرعت از آن بهره گیرد.
«الفرصة تمر مر السحاب، فانتهزوا فرص الخیر»؛ فرصت مانند ابر از افق زندگی می گذرد، مواقعی که فرصت های خیری پیش می آید غنیمت بشمارید و از آن ها استفاده کنید. در هر ساعتی از شبانهروز غنائمی جمع کنید و اجازه ندهید حتی یک ساعت از فضایل انسانیت خالی باشید.
«لا یفارقه الحیاء و لا یبدو منه الحرص»؛ حیا از او جدا نگردد و حرص از او سر نزند.
شخصی سؤال کرد: یابن رسول الله کسب و کار ما چگونه باشد؟ حضرت فرمودند: بین «مضیع» و «حریص». نه چنان باشید که بگویند: فلانی چهار دست و پا روی دنیا افتاده و نه چنان بگویند که: شل و واداده است. تشخیص بین این دو هم با عرف است و بین این دو حرکت کند. انشاءالله پروردگار آنچه را که مقدر است برای او می فرستد.
در روایت است که شخصی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله می خواهم داناترین مردم باشم. حضرت فرمودند: از عذاب خدا بترس.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «أن لا یفقدک الله حیث أمرک ، و لا یراک حیث نهاک»؛ تقوا این است که خداوند متعال تو را در جایی که فرمانت داده است غایب نبیند و در آنجا که نهیت کرده است، حاضر نیابد.
در مواردی که منعیات شرع واجب است، از جمله مجالس قمار، غیبت، تهمت، مجالس معصیت و مجالس رقص نباید پروردگارت تو را ببیند و در مجالس موعظه، تعاون نسبت به فقرا و هر مجلسی که خیر است دیده شوی. بنابراین در مواقف و جاهایی که عصیان حق و مخالفت پروردگار است، این شخص دیده نمی شود و در مجالس خیر، نوعا دیده می شود.
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «چگونه عاقل‌ترین مردم باشیم؟ - تسنیم» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.