به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس به نقل از روابط عمومی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، رضا ماحوزی، معاون پژوهشی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ابتدای نشست با اشاره به مشارکت معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در برگزاری این نشست ها و فراخوان مشارکت و بحث و تبادل نظر کارشناسان و مدیران فرهنگی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور پیرامون مباحث مطرح شده ابراز امیدواری کرد که مباحث این جلسه بتواند در آشنایی ما با تحولات پرشتابی که در گذار از آموزش عالی کلاسیک به آموزش عالی الکترونیکی خصوصا پس از پاندمی کووید ۱۹ در جریان است موثر بوده و اقتضائات، ساختارها و مهارت های لازم برای «کوچ» به این عرصه جدید را تبیین کند.

در ادامه این نشست مجازی که با محوریت بررسی ویژگی ها و اقتضائات این گذر در ابعاد فرهنگی و اجتماعی برگزار شد، خانیکی با بیان این که با شیوع ویروس کرونا در ایران و جهان، نه با اختیار و تحت تأثیر تحولات فناورانه که کاملا به اجبار، ناگزیر از «کوچ» یا به تعبیری «پرتاب شدن» به فضای مجازی شده ایم اظهار داشت: دانشگاه های ما در شرایطی ناچار به تعطیلی و اجرای بدون برنامه ریزی برنامه آموزش های الکترونیکی شدند که نه ساختارهای لازم را در اختیار داشتند و نه اساتید و دانشجویان آمادگی های لازم را کسب کرده بودند.

این «پرتاب شدگی» ما را در آموزش عالی و به تبع آن حوزه های فرهنگی و اجتماعی وادار به تطبیق کرد در حالی که شرایط نه تنها ایمن و امیدوارکننده نبود که برعکس با نگرانی و اضطرابی فزاینده مواجه بوده ایم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به نتایج متفاوت نظرسنجی هایی که در ابتدای سال و به تازگی انجام شده است، اظهار داشت: اوایل امسال، اکثریت جامعه تصور می کردند که حداکثر تا پایان خردادماه پاندمی کرونا مهار خواهد شد ولی با بروز موج دوم شیوع ویروس طبق آخرین نظرسنجی بیش از ۸۰ درصد جامعه معتقدند که حداقل تا یک سال دیگر به این معضل گرفتار خواهیم بود و ۲۵ درصد دیگر معتقدند که زمان پایان این پاندمی اساسا مشخص نیست یعنی ۸۵ درصد مردم پذیرفته اند که حداقل تا یک سال دیگر شرایط بدین منوال خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: این بحران که سلامت و امنیت روانی و سازمانی و … ما را تهدید می کند، جدی تر از آن است که مثلا با برگزاری کارگاه های آموزشی دانشگاهیان را برای مواجهه با آن آماده کنیم اگرچه ارائه چنین آمادگی هایی قطعا لازم است و از طرف دیگر باید پذیرفت که این شرایط و تأثیرات آن، صرفا تهدیدآمیز یا صرفا فرصت ساز نیست یعنی ضمن این که می تواند باعث تأثیر منفی بر کیفیت آموزش و دور کردن دانشگاه از مسئولیت اجتماعی شود، می تواند گشودگی هایی را در زمینه دسترسی به آموزش ایجاد کرده است.

برنده جایزه ترویج علم سال ۱۳۹۷ در ادامه سه راهبرد را برای گذار هر چه بهتر به آموزش عالی الکترونیکی پیشنهاد کرد که مبتنی بر تبیین و تدقیق «حضور شناختی» (معرفتی) جدید (در ابعاد آموزشی، اجتماعی و فرهنگی)، «حضور آموزشی» جدید (حساس کردن نظام آموزشی دانشگاه در حال گذار به افت کیفیت علمی آموزشی) و «حضور اجتماعی» جدید است.

به گفته وی یکی از مهمترین موضوعاتی که باید در بحث گذار به آموزش عالی الکترونیکی مورد توجه محققان قرار گیرد این است که با توجه به شرایط خاص کنونی که به نظر می رسد، روز به روز ماندگارتر می شود و این که مثلا به زودی با دانشجویان جدید الورودی مواجه خواهیم بود که اساسا دانشگاه را ندیده اند، چه کارهایی را می توان کرد که تنزل کیفیت آموزش را جبران کنیم و چه کارهایی می توانیم بکنیم که حضور اجتماعی مؤثرتر داشته باشیم و تعلق سازمانی، گروهی و فرهنگی اساتید، کارکنان و دانشجویان را در شرایط موجود تقویت کنیم.

خانیکی با تأکید بر این که شرایط فعلی از جنس گذار تدریجی و برنامه ریزی شده به دانشگاه های نوع ۵ و ۶ و ۷ نیست، اظهار داشت: وجه فرهنگی و اجتماعی دانشگاه در این است که صمیمیتی بین دانشجویان با یکدیگر و بین اساتید با هم و بین این دو گروه با یکدیگر و دیگر اجزای دانشگاه باشد. در دانشگاه خالی از دانشجو، این صمیمیت و بی واسطگی در درون تخریب شده و در بعد بیرونی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت دانشگاه در حل نیازهای بیرونی تضعیف می شود. البته آموزش و انتشار باز اطلاعات که لازمه فعالیت دانشگاههای الکترونیکی است، در بعد اجتماعی مزایای جدیدی از لحاظ امکان دسترسی عمومی به آموزش و اطلاعات ایجاد می کند که لازم است، مسئولیت اجتماعی دانشگاه را در این شکل جدید هم تبیین کنیم.

رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات تصریح کرد: همچنان که از بعد سلامت زیستی پروتکل های مشخصی از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا تدوین شده کم کم به این می رسیم که در دانشگاه ها نه تنها به تدوین پروتکل هایی آموزشی و پژوهشی و سازمانی که به پروتکل های فرهنگی و اجتماعی هم نیاز داریم. در دانشگاه مجازی که به آن پرتاب شده ایم علاوه بر فعالیت های علمی و آموزشی، فعالیت های دانشجویی و فرهنگی و اجتماعی هم دستخوش تغییر شده البته طبق بررسی ای که انجام داده ام اقبال به اشکال جدید فعالیت های مجازی فرهنگی و هنری و مذهبی بیشتر شده و نهادهای مختلف صنفی دانشجویی و فرهنگی و سیاسی که قبلا بر اساس قواعد خاص درون دانشگاهی و بیرون دانشگاهی مجوز گرفته و فعالیت می کردند در فضای مجازی فعال شده اند و زمینه های جدیدی برای مشارکت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان شکل گرفته است.

عضو هیئت مدیره انجمن اخلاق در علوم و فناوری در ادامه به تبیین ۱۰ فرمان مسئولیت های اجتماعی دانشگاه ها در شرایط کرونا پرداخت و گفت: این ۱۰ فرمان که توسط شبکه جهانی دانشگاه ها مطرح شده شامل اخلاقیات در نظم و تقویت همبستگی، شنیده شدن صدای مستقل و معتبر در زمینه کرونا، رفتار برابر در آموزش آنلاین، اولویت دادن به حقیقت و پرهیز از گرفتار شدن در سیاست ورزی و مصلحت های روزمره، مقاومت در برابر توهم و رویکردهای ناشی از کمبود اطلاعات مثل نظریه های مبتنی بر توهم توطئه، شخصیت سازی از چهره های دانشگاهی، توجه به صورت بندی های جدید اخلاق، متوازن کردن جنبه های جهانی و بومی، توجه بیشترین به عقاید و چارچوب های مذهبی و اعتقادی و توجه به ارزش های اخلاقی در توسعه پایدار است.

وی در عین حال تأکید کرد که نگرانی چندانی درباره نابودی و انزوای ارزش های دانشگاهی وجود ندارد و مسئله بیشتر تغییر در نحوه پیگیری این ارزش ها است.

سید حسین سراج زاده، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران هم در سخنانی با اشاره به تبعات گسترده پاندمی کرونا در محدود کردن بسیاری از فعالیت ها در حوزه های مختلف اقتصادی و آموزشی و اجتماعی و هنری و … اظهار داشت: خوشبختانه اطلاعات حاصل از دانش پزشکی و امکانات حاصل از انقلاب فناوری از تعطیلی کامل بسیاری از فعالیت ها از جمله آموزش جلوگیری کرده است و مطمئنا اگر چند دهه قبل با این مشکل مواجه می شدیم، تبعات ناگوار این بحران بسیار گسترده تر بود. حرکت به سمت آموزش مجازی در دانشگاه های ما با وجود قدمت حدودا یک دهه ای طرح آن در کشور، اختیاری نبوده ولی به هر حال کرونا این فرصت را به ما داد که به سرعت از این ظرفیت و امکان جدید استفاده کنیم و کمک کرد که روند آموزش در دانشگاه های ما به هر ترتیب ادامه پیدا کند.

وی افزود: چشم انداز روشنی از این که کی به شرایط عادی برمی گردیم وجود ندارد اما بالاخره از این دوران گذر خواهیم کرد. سئوال اینجاست که آیا پس از بازگشت به شرایط عادی هم آموزش مجازی کماکان جزء مهمی از آموزش دانشگاهی ما خواهد بود و یا جایگزین آموزش حضوری خواهد شد؟

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه به تبیین برخی از پیامدهای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی آموزش مجازی در داخل و خارج دانشگاه پرداخت و گفت: با تعطیلی آموزش های حضوری و الکترونیکی شدن دانشگاه ها ارتباطات گرم و زنده ای که در فضای دانشگاه ها بود، جای خود را به ارتباطات سرد داده است. این در حالی است که صمیمیت و گرمی در ارتباط استاد و دانشجویان از گذشته با توده ای شدن آموزش عالی تا حد زیادی از بین رفته بود.

ارتباطات گرم و حضوری در دانشگاه که در محیط بیرون ادامه پیدا می کرد روی آینده تحصیلی و شغلی و … دانشجویان هم تأثیر زیادی داشت که می توان با ارتباط تصویری و خلاقیت هایی در فضای مجازی تا حدی این ارتباط گرم را ایجاد کرد.

به گفته سراج زاده یکی دیگر از تأثیرات آموزش مجازی کم رنگ شدن نقش تربیتی استاد است که در ارتباط زنده استاد و دانشجویان نمود دارد. از طرف دیگر، کارکرد نهادهای فرهنگی دانشگاه هم در فضای مجازی زیرسئوال می رود و مشخص نیست که برنامه های فرهنگی ای که در جهت بازتولید ارزش های مورد تأیید نظام سیاسی در دانشگاه ها اجرا می شدند در فضای مجازی تا چه حد قابلیت اجرا دارد.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران تصریح کرد: با غیرحضوری شدن دانشگاه ها، نقش آن ها در عام گرایی فرهنگی و همزیستی مسالمت آمیز دانشجویان که با زمینه های فرهنگی مختلف در فضای دانشگاه ارتباط و تعامل مستمر داشتند کم رنگ شده و به نوعی با تقویت خاص گرایی ها مواجه می شویم.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی همچنین ابراز نگرانی کرد که با توجه به مهارت کمتر استادان سالمند و پیشکسوت برای حضور مؤثر در فضای مجازی، اثرگذاری آن ها در فضای آموزشی کشور هم تضعیف شود.

سراج زاده در عین حال کاهش فاصله مرکز– پیرامون، دموکراتیک تر کردن نظام آموزشی، صرفه جویی در زمان استادان و دانشجویان و رفع چارچوب ها و مداخلات محدودکننده جریان های مسئول و غیرمسئول در برابر تعاملات و فعالیت های دانشجویی را از جمله مزایای متعدد آموزش های الکترونیکی عنوان کرد که باید در کنار پیامدهای منفی جایگزینی این نوع آموزشی موردنظر تصمیم سازان نظام آموزش عالی کشور قرار گیرد.

وی با تأکید بر این که نباید اجازه داد آموزش های آفلاین که صورت ناقصی از آموزش الکترونیکی است جای ارتباطات زنده تر در فضای مجازی را بگیرد تصریح کرد: با همه نگرانی های موجود نباید فراموش کرد که دانشگاه نهایتا پدیده ای زنده و ارگانیک است که عوض شدن هر کدام از نقش ها و مسئولیت های آن به اجبار کرونا یا عوامل دیگر نمی تواند ماهیتا مفهوم دانشگاه را عوض کند.

انتهای پیام/