باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می دهد؛

به گزارش خبرنگار احزاب و تشکل های گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، با پیروزی انقلاب مشروطه در ایران و تشکیل دولت برآمده از آرای مردم، شاید انتظار این بود که دولتی مستقل و مقتدر روی کار بیاید، اما با از میان رفتن استبداد هرج و مرج جای آن را گرفت و نیرو های انقلابی درگیر جنگ قدرت شدند؛ نیرو های داخلی هم به دلیل عدم وحدت بر سر مسائل مهم و در پیش گرفتن سیاست های متفاوت موجب بی ثباتی در داخل کشور شدند.

یکی از حوزه هایی که باعث بروز اختلاف شد روابط خارجی کشورمان با قدرت های بزرگ بین المللی بود، به خصوص اینکه سال ها پیش از شروع جنگ جهانی اول دو نیروی درگیر در ایران یعنی انگلستان و روسیه کشورمان را میان خود تقسیم و حاکمیت ملی ایران را نقض کرده بودند.

در این میان هم با وجود حضور نظامی این دو کشور در ایران نمایندگان مجلس کشورمان به جای اتحاد به تفرقه روی آورده بودند؛ زیرا درباره اتخاذ یا عدم اتخاذ سیاست بی طرفی در داخل ایران در میان سیاسیون و نمایندگان مجلس دو طرز فکر وجود داشت و دو حزب دموکرات و اعتدالیون در مجلس شورای ملی در مقابل یکدیگر صف بندی کرده بودند.

دموکرات ها بر این اعتقاد بودند که هجوم دولت های محور با استعمار روسیه و انگلیس این فرصت را برای ایران فراهم آورده که همانند دولت عثمانی به طرفداری از آلمان و دولت مرکزی وارد جنگ شده و با کمک آنان خود را از قید استعمار انگلیس و روسیه نجات دهد. از طرف دیگر اعتدالیون معتقد بودند که در پیش گرفتن رویکرد بی طرفی بیشتر به مصلحت ایران است؛ زیرا قوای روس و انگلیس خاک ایران را در اشغال خود دارند و با توجه به گستره نفوذ دولت های مزبور و ضعف مفرط ایران اخراج آنها ممکن نیست.

البته اختلاف در نوع موضع گیری در جنگ تنها ناشی از اختلاف نمایندگان نبود، بلکه به ضعف قوای نظامی کشور هم مربوط می شود، در حقیقت در این مقطع زمانی به دلیل نبود ارتشی قدرتمند که بتواند از خاک کشورمان در هنگام لزوم دفاع کند، کشور را در برابر آماج حملات قدرت های جهانی تضعیف کرده بود.

اعلام بی طرفی؛ به دلیل فقدان قدرت یا از سر ترس؟

کشورمان اگرچه در ظاهر اعلام بی طرفی کرد، اما اهمیت موقعیت ایران برای قدرت های درگیر جنگ باعث شد که به شعار بی طرفی کشورمان توجهی نشان ندهند؛ بنابراین در کشاکش جنگ جهانی اول، از سیاست بی طرفی ایران جز نام، چیز دیگری باقی نمانده بود و کشور های درگیر جنگ هر کدام در حد وسعت خود بخش هایی از کشور را به تصرف درآوردند.

فن هنتیک، سرپرست هیئت اعزامی آلمان به افغانستان در جریان جنگ، گفته است که «در اول ژوئن ۱۹۱۵ از بغداد خارج و پس از هشت روز وارد خاک ایران شدیم. در ایران دولتی وجود نداشت و هر فردی در محل خود حکومت می کرد؛ شمال دست روس ها، جنوب دست انگلیس ها و ایران مرکزی دست آلمان ها بود، اما ظاهرا ایران نام دولت بی طرف را داشت.»