به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اولین نشست خبری کتابخانه های بزرگ کشور (مکتب) به منظور تبیین مهم ترین دستاوردهای کتابخانه های مذکور در طول سالیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حضور علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران؛ مهدی رمضانی دبیر نهاد کتابخانه های عمومی کشور؛ حامد علامتی رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان؛ فاطمه ثقفی، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و علی اصغر باقرزاده معاون فرهنگی آموزش و پرورش برگزار شد.

مختارپور در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی بر مبنای اهداف فرهنگی شکل گرفت، گفت: شخصیت های اثرگذار در دوران انقلاب، عمدتا فرهنگی بودند. به همین دلیل توجه به توسعۀ فرهنگ و ارتقای شاخصه های فرهنگی اولویت یافت. نهضت سوادآموزی از اولین نهادهایی بود شکل گرفت تا بسترهای لازم برای سواد و استفاده از معارف و فرهنگ مکتوب برای مردم فراهم شود.

وی افزود: در سال ۹۳ یک مجمعی به نام مجمع کتابخانه های بزرگ کشور با عنوان اختصاری «مکتب» در کشور شکل گرفت. در این مجمع قرار شد برخی از کتابخانه های بزرگ کشور و نیز دستگاه هایی که کتابخانه های زیادی در حوزۀ سازمانی خود دارند، دور هم جمع شوند و برای به اشتراک گذاری منابع، استفاده از دستاوردهای پژوهشی و ارتقای سطح دسترسی مردم به کتابخانه ها همفکری کنند. در طول چهار دهه اخیر پیشرفت های متنوع و متعددی در حوزۀ فرهنگ از نظر زیرساخت ها صورت گرفت. امروز در این نشست به دستاوردهای کتابخانه ای ۵ دستگاه خواهیم پرداخت. از جمله مهم ترین دستاوردهای دورۀ اول از ۹۳ تا ۹۵ سامانۀ جامع کتابخانه های کشور بود که طی آن، تمام کتاب ها در آنجا تجمیع شد.

مختارپور ادامه داد: امروز کتابخانه های کشور ما در مقایسه با سال ۱۳۵۷ از لحاظ زیرساخت، تعداد منابع، منابع غیر مکتوب، اعضا و نوع خدماتی که به مردم می دهند، وضعیت متفاوتی دارند. اعضای مکتب ۱۷ نهاد هستند که شامل سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، سازمان کتابخانه، موزه ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی، وزارت آموزش و پرورش و کتابخانه های مدارس، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، کتابخانۀ سازمان زندان های کشور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی کشور، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، کتابخانه و موزۀ ملی ملک، نهاد کتابخانه عمومی کشور، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران، کتابخانۀ مرحوم مرعشی نجفی، کتابخانۀ حوزه های علمیه کشور، کتابخانۀ مساجد و سایر کتابخانه های اختصاصی که توسط پژوهشگاه ها یا سازمان های دولتی و غیر عمومی اداره می شوند.

باقرزاده: ۱۱۶ میلیون جلد کتاب در کتابخانه های مدرسه ای وجود دارد

باقرزاده معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش در ادامۀ این نشست گفت: در حال حاضر در بیش از ۱۰۰ هزار مدارس کشور، حدود ۳۶ هزار مدرسه دارای کتابخانه مدرسه ای است. از ۸۸۰ هزار کلاس ما، ۲۲۶ هزار کلاس دارای کتابخانۀ کلاسی هستند. در مجموع ۱۱۶ میلیون جلد کتاب در اختیار دانش آموزان در کتابخانه های مدرسه ای وجود دارد. سرانۀ کتاب های مدارس هم ۹ جلد کتاب است.

وی اهداف توسعۀ کتابخانه های مدرسه ای و کلاسی را گسترش فرهنگ مطالعۀ کتاب و کتابخوانی، دسترسی به کتب مفید و تازه های نشر، حمایت از دانش آموزان مؤلف، بالا بردن سطح آگاهی دانش آموزان و آشنا کردن آنها با نقد و نقادی، انس دانش آموزان و خانواده ها با کتاب و در نهایت غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان بر شمرد.

باقرزاده دربارۀ تشکیل کارگروهی در راستای انتخاب کتاب خوب گفت: اولین کاری که اداره کل فرهنگی هنری معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش از سال های قبل انجام داد، تشکیل کارگروه «انتخاب کتاب مناسب» از بین برترین کتاب ها و مؤلفین کتاب حوزۀ کودک و نوجوان برای تأیید وجود کتاب در مدرسه و برنامه های کتاب و کتابخوانی بود. وی همکاری در اجرای برنامه های نمایشگاه بین اللملی کتاب در تهران و سایر نقاط کشور، فراخوان ناشران کتاب کودکان و نوجوانان، اجرای طرح ملی ۵۰ هزار نمایشگاه کتاب در ۵۰ هزار مدرسه، گرامیداشت هفته کتاب و کتابخوانی در ۲۴ آبان به مدت یک هفته، مسابقۀ کتاب و کتابخوانی و نیز تقدیر از فعالان کتابخانه های سراسر کشور را از برنامه های آن معاونت معرفی کرد.

دو هزار مدرسه عشایری مجهز به کتابخانه های کلاسی می شود

معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش دربارۀ طرح های جدید آن معاونت گفت: سه طرح جدید را دستور کار قرار دادیم ودر حال انجام است؛ از جمله، ایجاد و تجهیز کتابخانه های کلاسی دو هزار مدرسه عشایری است. در این مدارس کتبی که مربوط به پایه های مختلف است در اختیار محصلین قرار داده خواهد شد. همچنین طرح پس انداز کتاب از سوی انتشارات «منادی تربیت» که زیر نظر معاونت پرورش و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش است، در حال فعالیت است و عهده دار تهیه و توزیع و تجهیز کتابخانه ها است. هر کودک و نوجوانی که از این انتشارات خرید می کند، ۳۵ درصد از خریدی که انجام می دهد، در کیف پول او باقی می ماند.

وی پویش های کتاب و کتابخوانی را از فعالیت های دیگر آن معاونت معرفی کرد و گفت: پویش «هیستوری» یا خوانش کتاب «سرگذشت استعمار» به مناسبت دهۀ فجر آغاز شده است و تا ۲۲ بهمن ادامه دارد. این پویش برای اولین بار با همکاری تمام حوزه های کتاب و کتابخوانی، معاونت پرورشی، حوزۀ هنری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان انجام می شود. دانش آموزان با حضور در سایت «هیستوری» می توانند این کتاب را تهیه کنند و خوانش فرهنگی داشته باشند. آخرین آمار گویای آن است که ۲۴۰ هزار دانش آموز دبیرستانی در این پویش شرکت کردند.

باقرزاده درباره اجرای جشنوارۀ «دانایی و توانایی» گفت: این جشنواره یکی از کلان برنامه های وزارت آموزش و پرورش است که امسال چهارمین دورۀ آن برگزار می شود. در سه دورۀ گذشته داوران ما تعدادی از کتاب ها را انتخاب می کنند. این کتاب ها به نوجوانان معرفی می شود و در کشور با تخفیف تهیه می کنند و نسبت به محتوای آن کتاب ها کنش های فرهنگی و هنری و اجتماعی خواهند داشت. برگزیدگان این افراد به مرحلۀ کشوری راه می یابند. این کنش ها شامل نوشتن کتاب، نوشتن مقاله، نوشتن نقد، گفت وگوهای دو طرفه و ارائۀ محتوای کتاب ها به صورت خلاصه است.

وی افزود: هدف گذاری معاونت پرورشی و فرهنگی، استفاده از حداکثری از ظرفیت کتاب و کتابخوانی برای اهداف محوری تعلیم و تربیت است. معاونت دو هدف را در گرفته است: محور اول، هویت است که شامل هویت اسلامی، انقلابی و ایرانی و مهم تر از آن برای دختران، هویت جنسیتی است. دومین محور تربیتی، امید است. از تمام ناشران و مؤلفان دعوت میکنم که به تألیف کتب در حوزه کودک و نوجوان با دو محور تربیتی هویت و امید همت داشته باشند.

ثقفی: اسنادی در کتابخانه است که هنوز به نمایش در نیامده است

ثقفی رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در این نشست گفت: ویژگی خاص این کتابخانه و نقطه تمایز آن با سایر کتابخانه ها به ویژه کتابخانه های علوم پزشکی، در اختیار داشتن نسخ خطی و نیز اسناد دانشگاه تهران و اسناد دانشگاه های کشور است. انواع و اقسام کتاب های چاپ سنگی، چاپ سربی و حتی منابع غیر کتابی شامل عکس های دوره قاجار و پهلوی اول و دوم و نیز نقشه های منحصر به فردی که حتی به نمایش در نیامده است و اسنادی که فرصت فهرست نویسی نیافتند، از امتیازات منحصر به فرد این کتابخانه است. ویژگی دیگری که کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران دارد، سرویس دهی به تمام بخش های دیگر کشور است و تنها مختص به دانشجویان خود نیست. تنها کتابخانه ای است که کتاب های دانشگاهی را در اختیار دارد.

وی گفت: تعداد مراجعان به کتابخانه های دانشگاه در پیش از انقلاب ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر در روز بود و اکنون روزانه به صورت حضوری حدود ۲ هزار نفر و در وقت امتحانات تا ۴ یا ۵ هزار نفر می رسد. همچنین ما با افزایش تعداد پژوهشگرانی که در ارتباط با کتابخانه ها هستند، مواجه شدیم. از دیگر سو اسکن تمام نسخ خطی در کتابخانه مرکزی انجام شده است. ۱۳ هزار و ۴۰۰ نسخه در اوایل انقلاب داشتیم و اکنون به ۱۷ هزار می رسد. همچنین به کارگیری نرم افزارهای کتابخانه ای در ۵۰ کتابخانه دانشگاه از دیگر دستاوردهاست. در اوایل انقلاب تعداد ۳۵ کتابخانه زیرمجموعۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بودند که دانشگاه های علوم پزشکی را هم شامل می شد. حدود ۲۲ مورد از آنها مربوط به بخش غیر علوم پزشکی بود؛ سوای از اینها ۵۲ کتابخانۀ دانشگاهی زیرمجموعۀ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است.

ثقفی توسعۀ تالارهای مطالعه، ایجاد استودیوی رسانه برای نابینایان و ایجاد تالار ایران شناسی را از دیگر دستاوردهای کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران معرفی کرد.

علامتی: تمام فعالیت های کانون بر پایۀ کتاب و کتابخوانی است

حامد علامتی رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان با اشاره به اینکه در بخش تولید، پیش از انقلاب اسلامی تعداد ۲۰۰ عنوان کتاب و نشریه تولید و چاپ شد، گفت: این تعداد پس از انقلاب به ۲ هزار و ۷۰۰ عنوان کتاب و نشریه رسید. در مجموع ۳ هزار عنوان کتاب در اختیار کودکان و نوجوانان دادیم.تمام فعالیتهای کانون بر پایه کتاب و کتابخوانی است. انیمیشن و پویانمایی و فیلم بر پایۀ کتاب است.

وی افزود: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۱۰ عنوان فیلم شامل ۷۱ فیلم بلند و کوتاه و ۳۱ عنوان پویانمایی داشتیم. پس از انقلاب، این تعداد به ۳۵۴ فیلم شامل ۱۳۸ فیلم زنده بلند و کوتاه و مسند و ۲۱۶ پویانمایی رسید. امروز اولین فیلم بلند پویانمایی در جشنواره فجر رونمایی شد که «بچه زرنگ» نام دارد.

رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان دربارۀ وضعیت کتابخانه های آن کانون گفت: حدود ۹ میلیون جلد کتاب در کتابخانه های خودمان داریم. مساحت کتابخانه های ما که در قالب هزار مرکز فرهنگی، هنری و ادبی است، ۴۰ هکتار است. پیش از انقلاب تعداد مراکزمان عدد پایینی بود. در حال حاضر هزار مرکز شامل مراکز سیال روستایی و عشایری، کتابخانه های پستی و کتابخانه های ثابت داریم. علاوه بر اینها یک کتابخانه مرجع کودک و نوجوان در خیابان خالد اسلامبولی تأسیس شد. علاوه بر کتاب نشریات حوزۀ کودک و نوجوانان در سراسر دنیا چاپ می شود. کتاب های غیر فارسی ۲۵ هزار جلد است. ۹۴۲ عنوان نشریه هم اشتراک داریم که ۲۶۹ تا غیر فارسی است. ما در حال حاضر حدود ۴ هزار مربی و کتابدار در مراکز داریم که عموما مربی هستند، اما دوره های کتابداری را گذراندند.

علامتی ادامه داد: استفاده از فضای مجازی و آموزش های مجازی انجام پذیرفته است که به صورت فراگیر اعضای ما می توانند بهره برداری لازم را داشته باشند. در قالب کتاب و کتابخوانی فعالیت های پیرامونی داریم. نقاشی، عکاسی، هنرهای تجسمی، تئاتر، فیلم، تله فیلم، خوانش کتاب و … از جمله این فعالیت هاست.

وی ادامه داد: در راستای مادۀ ۶۳ برنامه ویژه توسعه کانون، توسعۀ کتاب و کتابخوانی در مراکز روستایی و عشایری پرداختیم. در این راستا طرحی را اخیرا با همکاری معاونت پرورشی مدارس و وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی آغاز کردیم که طرح «کانون مدرسه» نام دارد. تا پایان سال هدفمان تجهیز کتاب برای مراکز کتابخانه های کانون و اهدای کتاب به مراکز روستایی و عشایری است. ۳ میلیون جلد کتاب در دست چاپ است که هم اختصاص به اعضای کانون پرورش فکری دارد و هم روستاها و عشایر. حدود ۵۰۰ عنوان کتاب چاپ می شود که ۳۵۰ عنوان آنها شامل کتاب های پر مخاطب است که به چاپ دوم می رسد و ۱۵۰ عنوان کتاب هم چاپ اول هستند.

رمضانی: وجود ۴۸ میلیون جلد کتاب در کتابخانه های عمومی

مهدی رمضانی دبیر نهاد کتابخانه های عمومی کشور در ادامۀ این نشست گفت: ایجاد کتابخانه های عمومی اواسط دهه ۴۰ انجام شد. تعداد کتابخانه ها ۱۳۷۳ کتابخانه در کل کشور بود که اکنون به ۳ هزار ۷۲۱ کتابخانه ارتقاء یافته است. این آمار به لحاظ جمعیتی، قبل و بعد از انقلاب و تعداد سالی که سپری شده است، عدد قابل توجهی است. ۲ هزار و ۷۰۰ کتابخانه به صورت مستقیم زیر نظر نهاد کتابخانه ها اداره می شود و نزدیک به هزار کتابخانه به صورت مشارکتی و خصوصی در کشور خدمات ارائه می دهند. این در حالی است که کشور ترکیه ۱۲۱۲، مالزی ۱۴۳۹ و کشور مصر ۸۲۴ کتابخانه عمومی دارند. از این جهت ما در منطقه به لحاظ شبکۀ کتابخانه های عمومی پیشرو هستیم. در جهان اسلام جزو چند کشور اول قرار داریم. از لحاظ متراژ پیش از انقلاب ۲۰۳۸ متر مربع به کتابخانه های عمومی فضا اختصاص داشت و اکنون به ۱ میلیون و ۴۰۵ متر مربع می رسد. به لحاظ تعداد کتاب، منابعی که منابع اطلاعاتی محسوب می شود، پیش از انقلاب ۲ میلیون و ۴۲۴ هزار نسخه کتاب داشتیم و اکنون بیش از ۴۸ میلیون جلد کتاب در کتابخانه های کشور است. به لحاظ عضویت، در پیش از انقلاب ۱۲۳ هزار نفر و امسال ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر عضو کتابخانه های عمومی هستند.

وی با اشاره به اینکه توجهی که انقلاب اسلامی به حوزۀ مناطق محروم داشت، بی بدیل است، گفت: اکنون ۸۰۰ کتابخانه روستایی داریم که امکان ارائۀ خدمات فرهنگی را فراهم می کنند. ۴۰ کتابخانه سیار در کشور داریم که بر اساس منطقۀ توزیع خدمتشان، توزیع خدمات خواهند داشت. تمام کتابخانه های عمومی در کشور دارای بخش کودک هستند.

رمضانی افزود: موضوع بعدی، مسئلۀ کتابخانه های مرکزی در سراسر است و در حال تکمیلند. حدود ۶ پروژۀ فعال رو به اتمام داریم که ویژۀ برای استان های کم برخودار است. در استان گیلان و قم کتابخانه های عمومی تأسیس می شوند. این شبکۀ گستردۀ کتابخانه های مرکزی، کیفیت خدمات فرهنگی را در مناطق مختلف افزایش می دهد.

وی ادامه داد: توسعۀ خدمات در کتابخانه های عمومی قابل توجه است. اکنون کتابخانه های مرکزی ما و بخشی از کتابخانه های اصلی شهرستان ها خدمات متعددی ارائه می دهند؛ به عنوان نمونه کتابخانۀ مرکزی مشهد بیش از ۶۰ خدمت را ارائه می دهد. این خدمات حتی برای نابینایان به صورت صوتی است؛ لذا ما بخش های دیداری و شنیداری و گالری در کتابخانه های عمومی داریم. بیش از ۱۷۴ سرفصل آموزشی در کتابخانه های عمومی مورد آموزش قرار می دهد که توسعۀ اطلاع رسانی و دسترسی به خدمات فرهنگی و آموزشی را گسترش می دهد.

رمضانی گفت: منابع مخزن کتابخانۀ ملی در ۱۳۵۷ تعداد ۴۰ هزار بود و اکنون گنجایش آن به ۷ میلیون رسیده است. فضای ساختمان در کتابخانۀ ملی در خیابان سی تیر ۴ هزار متر مربع بود و امروز به ۹۷ هزار می رسد.

انتهای پیام/