به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «خط امان در ولایت صاحب الزمان( عج)»، اثر حجت الاسلام محمد امامی کاشانی، کتابی پیرامون موعود ادیان است که در آن عمدتا به مباحث عقلی در این زمینه پرداخته شده است. کتاب، به زبان فارسی و در سال ۱۳۷۸ به رشته تحریر درآمده است.

نکته ای که باعث اهمیت کتاب شده، اجتناب مؤلف از هرگونه هتک حرمت، نزاع و مجادله است، زیرا کوشیده تا سخن از مهدویت را مستقل از مسئله خلافت در صدر اسلام بیان کند. همچنین در لابلای متون، علمای اسلام را به تقریب و همدلی ترغیب کرده است.

کتاب در دو جلد ارائه شده و در هر دو، مقدمه مؤلف آغازگر مباحث است. مطالب، در سه بخش و هر بخش در چندین گفتار تنظیم شده است. رویکرد مؤلف در نگارش، مبتنی بر دلایل عقلی و نقلی که شامل گفتارهای فلسفی، فطری، منطقی، جامعه شناختی، عرفانی، روانشناختی و فلسفه تاریخ است.

فلسفه رویکرد عقلی این است که برخی از اهل نظر گمان می کنند وجود امامی معصوم در هر زمان تنها به وسیله روایات معتبر اثبات می شود و دلیل عقلی ندارد، مگر قاعده لطف، امامؤلف سعی کرده دلایل متعدد فلسفی و علمی بر ضرورت وجود امام زمان اقامه کند.

کتاب از جامعیتی کیفی و کمی برخوردار است که به آن ویژگی چشمگیری داده است؛ جامعیت کیفی این اثر در بخش نخست نمود یافته که مشتمل است بر مباحث عقلی، فطرت، عنایت، استقراء، فلسفه تاریخ، بررسی شبهات و پاسخ به آنها، نقل گفتوگوهای مستقیم با علما و متکلمان اهل سنت در حجاز، مصر، لبنان و همچنین گفت وگوهایی با فلاسفه و متکلمان مسیحی در واتیکان و بررسی عقاید و باورهای پیروان ادیان مسیحی، یهودی و زرتشتی در باره منجی آخرالزمان.

اما جامعیت کمی آن که در بخشهای دوم و سوم انعکاس یافته، تجمیع و دسته بندی همه اخبار، آثار و اقوال در باره مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه است که در مجامع حدیثی شیعه و سنی، کتب تاریخ و تفسیر فریقین پراکنده بوده و همراه با توضیحات مؤلف گردآوری و ثبت شده است. به این ترتیب، بخش های مزبور به صورت بزرگترین موسوعه اخبار مربوط به امام مهدی (عج) و نیز بزرگترین معجم راویان این اخبار درآمده است.

مؤلف در مقدمات خود، به ضرورت سخن پیرامون مصلح جهانی اشاره کرده و ضمن پرداختن به دیدگاههای دانشمندان مسیحی و غفلت جامعه مسیحیت در این زمینه، عوامل ضعف تفکر انتظار در میان توده اهل سنت و ظهور منجی بهعنوان اصل مشترک ادیان را مورد بررسی و تحقیق مفصل قرار داده است. وی در مقدمه آورده است: انگیزه و هدف ما از طرح این موضوع اثبات وجود مصلح و منجی نهایی و ظهور او بر اساس دلایل عقلی و تشخیص هویت امام موعود بر مبنای دلایل نقلی است؛ اگرچه پیشینیان نیز به آن پرداخته اند. این نیاز از دیر زمان به ذهنم خطور کرده بود، لذا بر آن شدم که با دانشمندان مسیحی گفت وگو کنم و نظرات علمی و دینی آنان را در تفسیر عبارات اناجیل بشنوم، و همچنین آرای اندیشمندان و علمای اهل سنت در باب آخرالزمان و حکومت عدل جهانی در روی زمین بدانم، تا اظهار نظرهایم در کتاب واقع بینانه باشد.»

بخش نخست، در جهت تفسیر، تحلیل و استدلال فلسفی بخش دوم است و موضوعات مورد بحث در آن عبارتند از:

۱- دلایل فلسفی، شبه فلسفی، عرفانی، منطقی و کلامی شامل بخشهای زیر:

الف) دلیل فطرت و درخواست فطرتها

در این قسمت بعد از بررسی و تحقیق پیرامون معنا و نشانههای فطرت و نیز جایگاه معلومات فطری، ویژگی دریافتها و گرایشات فطری- مانند فراگیری و همگانی بودن، همگونی ادراکات فطری با شهود، تأثیرناپذیری از اوهام و محاسبات خطا- گرایشهای فطری از دیدگاه فلاسفه و عرفای مسلمان از جمله فارابی، ابن سینا، محی الدین بن عربی و برخی دانشمندان غربی مانند دکارت و اسپینوزا، فطرت از دیدگاه قرآن و احادیث و چگونگی دلالت فطرت بر وجود امام و مصلح جهانی، به تفصیل بیان شده اند.

ب) نام های جمال و جلال خداوند و تجلی آنها در انسان کامل

مؤلف با این استدلال که یکی از دلایل اثبات وجود امام معصوم در همه اعصار، آن است که او مظهر اسماء الحسنی است و سخن از جلوه اسماء الحسنی، گفتوگو در باب فلسفه و راز آفرینش و کندوکاو در مسائل هستیشناسی، مبدأشناسی و انسانشناسی است و لذا پیش از نگرش در آثار اسمای الهی و فلسفه آنها، معنا کردن اسم، صفت و فعل خداوند را لازم دانسته و بعد از آن به تبیین رابطه آنها با جهان هستی و وجود انسان کامل پرداخته است.

در این قسمت، قاعده لطف و چگونگی دلالت آن بر وجود امام زمان (عج) به روشنی تبیین شده و اشکالات وارد برآن- از جمله اینکه مصالح و مفاسد موجود در جهان، بسیار پیچیده است و استدلال به قاعده لطف منوط به آگاهی از همه آنهاست و این هم منتفی است، زیرا تحقق هر امری مستلزم وجود مقتضیات و برطرف کردن همه موانع است - به خوبی پاسخ داده شده و تمام سعی مؤلف بر آن است که اثبات کند وجود امام معصوم در هر زمانی ضروری است و احادیث معتبر، اذهان را به شخص مهدی موعود هدایت می کند.

ج) دلیل عنایت و ضرورت امام معصوم به عنوان جزئی از نظام احسن

مؤلف، ضمن بررسی معنای لغوی و اصطلاحی «حکمت و عنایت» و رابطه میان مفهوم آنها، برهان عنایت و ضرورت نظام احسن و دلالت آن بر استمرار هدایت الهی را به تفصیل بیان کرده است.

د) فلسفه آفرینش انسان و ضرورت امام معصوم به عنوان غایت آفرینش که در آن، موقعیت انسان معصوم در نظام احسن، از دو زاویه ملاحظه می شود: نظام احسن و هدف آفرینش.

ه) استقراء و ضرورت معرفی مقام ولایت از سوی پیامبر اکرم (ص).

و) فلسفه تاریخ و عدل جهانی در نهایت تاریخ

مؤلف برای دستیابی به پاسخی منطقی به این سؤال که «تاریخ و جامعه بشری به کدام سو در حرکت است و ویژگی های آینده بشریت چیست»، دیدگاه های مکاتیب فکری، به ویژه مذاهب اسلامی، نسبت به این موضوع و نیز نسبت به آینده تحولات تاریخی و اجتماعی را مورد بررسی و تحقیق قرار داده است.

۲- بشارتهای انبیای سلف

۳- گفت وگو با فیلسوفان و متکلمان مسیحی پیرامون ظهور حضرت مسیح و آخرالزمان، از جمله: پاپ بندیکت شانزدهم، ژان گیتون، روژه گارودی … و نیز گفت وگو با دانشمندان و نویسندگان اهل سنت پیرامون مهدی موعود مانند: محمد سید طنطاوی، احمد عمر هاشم، عبد الله بن صالح العبید و …

۴- پایه های مهدویت در قرآن کریم

مؤلف در مذاکرات خود با علمای مسلمان پیرامون چند آیه در باره اساس مهدویت و وعده های الهی در آخرالزمان بحث کرده که به آنها اشاره می کند.

۵- جایگاه حدیث در اسلام که در دو بخش ارائه شده:

الف) مرجعیت علمی اهل بیت در آموزه های پیامبر اکرم از دیدگاه اهل سنت؛ ب) هویت امام مهدی در احادیث.

۶- شبهات و پاسخ به آنها

بخش دوم تماما رویکرد نقلی است و شامل روایات تفسیری، احادیث و آموزه های ائمه هدی برگرفته از قرآن و کلام پیامبر (ص) در دو محور: گفتار حدیثی و رجالی؛ به عبارت دیگر شامل دو موسوعه است: احادیث مربوط به امام مهدی (عج) و معجم رجال و راویان احادیث مذکور.

انتهای پیام/