درس هایی از <a href="/fa/dashboard/ احد" class="text info">جنگ احد</a> / عاقبت سرپیچی از فرمان ولی خدا
خداوند در آیات ۱۵۲ و ۱۵۳ سوره مبارکه آل عمران به ماجرای جنگ احد و سرپیچی عده ای از فرمان پیامبر (ص) اشاره کرده و به سزای غمی که مسلمانان با سرپیچی بر دل پیامبر انداختند، غم و اندوهی بر دل آنها افکند.
به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت های دینی خبرگزاری فارس در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در چهارمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء چهارم قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیه ۱۵۲ سوره آل عمران
«و لقد صدقکم الله وعده إذ تحسونهم بإذنه حتی إذا فشلتم و تنازعتم فی الأمر و عصیتم من بعد ما أراکم ما تحبون منکم من یرید الدنیا و منکم من یرید الآخرة ثم صرفکم عنهم لیبتلیکم و لقد عفا عنکم و الله ذو فضل علی المؤمنین» و قطعا خداوند وعده خود را (مبنی بر پیروزی شما در جنگ احد) محقق گرداند، زیرا که دشمن را با خواست او می کشتید، تا آنکه سست شدید و در کار (جنگ و تقسیم غنائم) به نزاع پرداختید و از (دستور پیامبر) نافرمانی کردید، با آنکه خداوند (پیروزی و) آنچه را (از غنائم) که محبوب شما بود به شما نشان داده بود. برخی از شما خواهان دنیایند (و غنائم جنگی،) و برخی خواهان آخرت (و شهادت در راه خدا). پس آنگاه خداوند شما را از (تعقیب) آنان منصرف ساخت (و پیروزی شما به شکست انجامید،) تا شما را بیازماید، ولی از (خطای) شما درگذشت و همانا خداوند نسبت به مؤمنان، صاحب فضل و بخشش است. (۱۵۲ آل عمران)
شرح آیه ۱۵۲ سوره آل عمران توسط حجت الاسلام قرائتی
ماجرای شکست در جنگ احد
در سال دوم هجری که مسلمانان در جنگ بدر پیروز شدند، خداوند وعده داد که در جنگ های آینده نیز پیروز می شوند. در سال بعد که جنگ احد واقع شد، پیامبر صلی الله علیه و آله پنجاه نفر مسلح را برای حفاظت از دره ها و کوه ها نصب کرد. چون جنگ شروع شد، در آغاز مسلمانان حمله کرده و نفس دشمن را گرفته و آنها را شکست دادند، اما متأسفانه در بین آن پنجاه نفر که مسئول حفاظت از کوه بودند، اختلاف شد، عده ای گفتند: پیروزی ما قطعی است، پس به سراغ جمع کردن غنائم برویم و عده کمی همچنان سنگرها را حفظ کردند. دشمن شکست خورده، از همان منطقه ای که بدون محافظ مانده بود حمله کرد و این بار مسلمانان ضربه سنگینی خوردند و شهدای بسیاری دادند، تا آنجا که جان پیامبر (ص) در معرض خطر قرار گرفت و بسیاری از مسلمانان پا به فرار گذاشتند.
پس از پایان جنگ، مسلمانان از پیامبر صلی الله علیه و آله انتقاد می کردند که مگر خدا به ما وعده پیروزی نداده بود، پس چرا شکست خوردیم؟ این آیه پاسخ می دهد که وعده خدا راست و درست بود، ولی سستی و نزاع و نافرمانی عامل شکست شما شد.
پیام ها
۱- معنای تحقق وعده های خدا، نادیده گرفتن سنت های الهی نیست. نصرت خداوند تا زمانی است که شما به وظیفه عمل کنید. «لقد صدقکم الله وعده … إذا فشلتم و تنازعتم»
۲- از جمله عوامل شکست، سستی، نزاع و عدم اطاعت از فرماندهی است. «فشلتم و تنازعتم … و عصیتم»
۳- افراد برای هدف های متفاوت جنگ می کنند. بعضی برای دنیا می جنگند و بعضی برای آخرت. «منکم من یرید الدنیا و منکم من یرید الآخرة»
۴- پایداری در نبرد، حفظ وحدت و اطاعت، نشانه آخرت خواهی رزمندگان است. «منکم من یرید الآخرة»
۵- جزای کسی که بجای شکر نعمت پیروزی، به اختلاف و نافرمانی و سستی دامن زند، شکست است. «صرفکم عنهم»
۶- عامل شکست های بیرونی، درونی است. شما در درون سست و نافرمان شدید، لذا در بیرون شکست خوردید. «فشلتم … صرفکم عنهم»
۷- شکست ها، وسیله آزمایش الهی است. «لیبتلیکم»
۸- هنگام تخلف و شکست نیز از لطف خدا مأیوس نشوید. «عفا عنکم»
۹- ایمان، بستر و زمینه دریافت فضل خاص خداوند است. «عفا عنکم و الله ذو فضل علی المؤمنین»
۱۰- مؤمن را به خاطر یک خلاف نباید از صفوف اهل ایمان خارج دانست، بلکه باید از یک سو هشدار داد و از سوی دیگر با تشویق دلگرمش کرد. «عفا عنکم و الله ذو فضل علی المؤمنین»
آیه ۱۵۳ سوره آل عمران
«إذ تصعدون و لا تلوون علی أحد و الرسول یدعوکم فی أخراکم فأثابکم غما بغم لکیلا تحزنوا علی ما فاتکم و لا ما أصابکم و الله خبیر بما تعملون» (به خاطر بیاورید) هنگامی که (در جنگ احد به هنگام فرار، از کوه) بالا می رفتید و به هیچ کس توجه نمی کردید، (در حالی که) پیامبر شما را از پشت سرتان فرا می خواند (که به جای خود برگردید). پس به سزای آن، خداوند غمی بر غم هایتان افزود تا دیگر بر آنچه (از غنائم) از کفتان رفته یا (از آسیب و زخم) بر سرتان آمد، اندوه نخورید و (بدانید که) خداوند به آنچه انجام می دهید، آگاه است. (۱۵۳ آل عمران)
شرح آیه ۱۵۳ سوره آل عمران توسط حجت الاسلام قرائتی
غمی که خداوند به سزای ناراحت کردن پیامبر (ص) بر مسلمانان وارد کرد
درباره جمله «فأثابکم غما بغم» تفسیرهای گوناگونی مطرح شد است از جمله اینکه: «خداوند به لطف خود، غم پیروزی کفار بر مسلمانان را جایگزین غم از دست دادن غنائم ساخت»، «خداوند به سزای غمی که بر دل پیامبر وارد کردید، شما را دچار غم و اندوه فراوان کرد»، «خداوند به سزای فرار از جنگ و نافرمانی از پیامبر، غم های فراوانی را یکی پس از دیگری بر شما وارد کرد»،
بر اساس روایات، غم اول شکست در جنگ احد و غم دوم، تسلط خالد بن ولید بر مسلمانان بود که موجب افزایش اندوه آنان از شکست در جنگ احد گردید.[۱]
پیام ها
۱- نتیجه سستی، اختلاف و عدم اطاعت از فرماندهی؛ فرار و سراسیمگی در جبهه نبرد است. «حتی إذا فشلتم و تنازعتم … إذ تصعدون»
۲- یاد نقاط ضعف، مایه بهره گیری از تجربه ها است. «إذ تصعدون»
۳- هنگام خطر، انسان جز خودش به فکر دیگری نیست. «لا تلوون علی أحد»
۴- فریاد رهبر، در افراد ترسو وسست ایمان تأثیرگذار نیست. «و الرسول یدعوکم»
۵- اظهار علاقه، در روز آسایش مهم نیست؛ همدلی و همراهی در روزهای سختی نشانه دوستی واقعی است. «و الرسول یدعوکم …»
۶- آنجا که همه فرار می کنند، رهبر باید در صحنه بماند و فراریان را فرا بخواند. «و الرسول یدعوکم …»
۷- یک لحظه غفلت و کوتاهی در انجام وظیفه، موجب هجوم ناگواری های پی درپی می شود. «غما بغم»
۸- از ناگواری های گذشته درس بگیرید و از مصیبت ها و ناکامی های گذشته، اندوهی به دل را ندهید. «لکیلا تحزنوا علی ما فاتکم و لا ما أصابکم»
پی نوشت
[۱]. تفاسیر برهان و راهنما
انتهای پیام/
به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت های دینی خبرگزاری فارس در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در چهارمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء چهارم قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیه ۱۵۲ سوره آل عمران
«و لقد صدقکم الله وعده إذ تحسونهم بإذنه حتی إذا فشلتم و تنازعتم فی الأمر و عصیتم من بعد ما أراکم ما تحبون منکم من یرید الدنیا و منکم من یرید الآخرة ثم صرفکم عنهم لیبتلیکم و لقد عفا عنکم و الله ذو فضل علی المؤمنین» و قطعا خداوند وعده خود را (مبنی بر پیروزی شما در جنگ احد) محقق گرداند، زیرا که دشمن را با خواست او می کشتید، تا آنکه سست شدید و در کار (جنگ و تقسیم غنائم) به نزاع پرداختید و از (دستور پیامبر) نافرمانی کردید، با آنکه خداوند (پیروزی و) آنچه را (از غنائم) که محبوب شما بود به شما نشان داده بود. برخی از شما خواهان دنیایند (و غنائم جنگی،) و برخی خواهان آخرت (و شهادت در راه خدا). پس آنگاه خداوند شما را از (تعقیب) آنان منصرف ساخت (و پیروزی شما به شکست انجامید،) تا شما را بیازماید، ولی از (خطای) شما درگذشت و همانا خداوند نسبت به مؤمنان، صاحب فضل و بخشش است. (۱۵۲ آل عمران)
شرح آیه ۱۵۲ سوره آل عمران توسط حجت الاسلام قرائتی
ماجرای شکست در جنگ احد
در سال دوم هجری که مسلمانان در جنگ بدر پیروز شدند، خداوند وعده داد که در جنگ های آینده نیز پیروز می شوند. در سال بعد که جنگ احد واقع شد، پیامبر صلی الله علیه و آله پنجاه نفر مسلح را برای حفاظت از دره ها و کوه ها نصب کرد. چون جنگ شروع شد، در آغاز مسلمانان حمله کرده و نفس دشمن را گرفته و آنها را شکست دادند، اما متأسفانه در بین آن پنجاه نفر که مسئول حفاظت از کوه بودند، اختلاف شد، عده ای گفتند: پیروزی ما قطعی است، پس به سراغ جمع کردن غنائم برویم و عده کمی همچنان سنگرها را حفظ کردند. دشمن شکست خورده، از همان منطقه ای که بدون محافظ مانده بود حمله کرد و این بار مسلمانان ضربه سنگینی خوردند و شهدای بسیاری دادند، تا آنجا که جان پیامبر (ص) در معرض خطر قرار گرفت و بسیاری از مسلمانان پا به فرار گذاشتند.
پس از پایان جنگ، مسلمانان از پیامبر صلی الله علیه و آله انتقاد می کردند که مگر خدا به ما وعده پیروزی نداده بود، پس چرا شکست خوردیم؟ این آیه پاسخ می دهد که وعده خدا راست و درست بود، ولی سستی و نزاع و نافرمانی عامل شکست شما شد.
پیام ها
۱- معنای تحقق وعده های خدا، نادیده گرفتن سنت های الهی نیست. نصرت خداوند تا زمانی است که شما به وظیفه عمل کنید. «لقد صدقکم الله وعده … إذا فشلتم و تنازعتم»
۲- از جمله عوامل شکست، سستی، نزاع و عدم اطاعت از فرماندهی است. «فشلتم و تنازعتم … و عصیتم»
۳- افراد برای هدف های متفاوت جنگ می کنند. بعضی برای دنیا می جنگند و بعضی برای آخرت. «منکم من یرید الدنیا و منکم من یرید الآخرة»
۴- پایداری در نبرد، حفظ وحدت و اطاعت، نشانه آخرت خواهی رزمندگان است. «منکم من یرید الآخرة»
۵- جزای کسی که بجای شکر نعمت پیروزی، به اختلاف و نافرمانی و سستی دامن زند، شکست است. «صرفکم عنهم»
۶- عامل شکست های بیرونی، درونی است. شما در درون سست و نافرمان شدید، لذا در بیرون شکست خوردید. «فشلتم … صرفکم عنهم»
۷- شکست ها، وسیله آزمایش الهی است. «لیبتلیکم»
۸- هنگام تخلف و شکست نیز از لطف خدا مأیوس نشوید. «عفا عنکم»
۹- ایمان، بستر و زمینه دریافت فضل خاص خداوند است. «عفا عنکم و الله ذو فضل علی المؤمنین»
۱۰- مؤمن را به خاطر یک خلاف نباید از صفوف اهل ایمان خارج دانست، بلکه باید از یک سو هشدار داد و از سوی دیگر با تشویق دلگرمش کرد. «عفا عنکم و الله ذو فضل علی المؤمنین»
آیه ۱۵۳ سوره آل عمران
«إذ تصعدون و لا تلوون علی أحد و الرسول یدعوکم فی أخراکم فأثابکم غما بغم لکیلا تحزنوا علی ما فاتکم و لا ما أصابکم و الله خبیر بما تعملون» (به خاطر بیاورید) هنگامی که (در جنگ احد به هنگام فرار، از کوه) بالا می رفتید و به هیچ کس توجه نمی کردید، (در حالی که) پیامبر شما را از پشت سرتان فرا می خواند (که به جای خود برگردید). پس به سزای آن، خداوند غمی بر غم هایتان افزود تا دیگر بر آنچه (از غنائم) از کفتان رفته یا (از آسیب و زخم) بر سرتان آمد، اندوه نخورید و (بدانید که) خداوند به آنچه انجام می دهید، آگاه است. (۱۵۳ آل عمران)
شرح آیه ۱۵۳ سوره آل عمران توسط حجت الاسلام قرائتی
غمی که خداوند به سزای ناراحت کردن پیامبر (ص) بر مسلمانان وارد کرد
درباره جمله «فأثابکم غما بغم» تفسیرهای گوناگونی مطرح شد است از جمله اینکه: «خداوند به لطف خود، غم پیروزی کفار بر مسلمانان را جایگزین غم از دست دادن غنائم ساخت»، «خداوند به سزای غمی که بر دل پیامبر وارد کردید، شما را دچار غم و اندوه فراوان کرد»، «خداوند به سزای فرار از جنگ و نافرمانی از پیامبر، غم های فراوانی را یکی پس از دیگری بر شما وارد کرد»،
بر اساس روایات، غم اول شکست در جنگ احد و غم دوم، تسلط خالد بن ولید بر مسلمانان بود که موجب افزایش اندوه آنان از شکست در جنگ احد گردید.[۱]
پیام ها
۱- نتیجه سستی، اختلاف و عدم اطاعت از فرماندهی؛ فرار و سراسیمگی در جبهه نبرد است. «حتی إذا فشلتم و تنازعتم … إذ تصعدون»
۲- یاد نقاط ضعف، مایه بهره گیری از تجربه ها است. «إذ تصعدون»
۳- هنگام خطر، انسان جز خودش به فکر دیگری نیست. «لا تلوون علی أحد»
۴- فریاد رهبر، در افراد ترسو وسست ایمان تأثیرگذار نیست. «و الرسول یدعوکم»
۵- اظهار علاقه، در روز آسایش مهم نیست؛ همدلی و همراهی در روزهای سختی نشانه دوستی واقعی است. «و الرسول یدعوکم …»
۶- آنجا که همه فرار می کنند، رهبر باید در صحنه بماند و فراریان را فرا بخواند. «و الرسول یدعوکم …»
۷- یک لحظه غفلت و کوتاهی در انجام وظیفه، موجب هجوم ناگواری های پی درپی می شود. «غما بغم»
۸- از ناگواری های گذشته درس بگیرید و از مصیبت ها و ناکامی های گذشته، اندوهی به دل را ندهید. «لکیلا تحزنوا علی ما فاتکم و لا ما أصابکم»
پی نوشت
[۱]. تفاسیر برهان و راهنما
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «درس هایی از جنگ احد / عاقبت سرپیچی از فرمان ولی خدا» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.