اشاره

مشورت و مشاوره از اموری است که در مسائل فردی و اجتماعی نقش اساسی بازی می کند. مشورت باعث می شود که در تصمیم گیری ها و عملکردها اشتباهات کمتر شده و موفقیت را نصیب انسان کند. در دین اسلام به این امر بسیار اهمیت داده شده و حتی در قرآن کریم به پیامبر اسلام دستور داده شده که با مؤمنین در برخی کارها مشورت کند. احادیث زیادی از معصومین (علیهم السلام) در باره مشورت نقل شده که بر برخی از آنها در اینجا اشاره می شود.

(۱) رسول اکرم صلی الله علیه و آله :

ما یستغنی رجل عن مشوره؛ هیچ کس از مشورت بی نیاز نیست.

(نهج الفصاحه ص۴۹۷ ، ح ۱۶۳۷)

(۲) امام حسن علیه السلام :

ما تشاور قوم إلا هدوا إلی رشدهم؛ هیچ ملتی با هم مشورت نکردند مگر آن که راه درست خود را پیدا کردند.

(تحف العقول ص ۲۳۳)

(۳) امام علی علیه السلام :

خیر من شاورت ذووا النهی والعلم و اولو التجارب و الحزم؛ بهترین کسی که با او مشورت کنی کسی است که صاحب عقل و علم و تجربه ها و دوراندیشی باشد.

(شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم ج۳، ص۴۲۸، ح۴۹۹۰)

(۴) امام علی علیه السلام :

من استبد برأیه هلک و من شاور الرجال شارکها فی عقولها؛ هر کس خود رأی شد هلاک می شود و هر کس با افراد صاحب نظر مشورت کند در عقل آنان شریک می شود.

(نهج البلاغه(صبحی صالح) ص۵۰۰ ، قصار۱۶۱)

(۵) رسول اکرم صلی الله علیه و آله :

مشاوره العاقل الناصح رشد و یمن و توفیق من الله فإذا أشار علیک الناصح العاقل فإیاک و الخلاف فإن فی ذلک العطب؛ مشورت کردن با عاقل خیرخواه مایه هدایت و میمنت است و توفیقی است از جانب خداوند، پس هرگاه خیرخواه عاقل تو را راهنمایی کرد، مبادا مخالفت کنی که موجب نابودی می شود.

(محاسن ج۲، ص۶۰۲، ح۲۵)

(۶) امام علی علیه السلام :

شاور فی امورک الذین یخشون الله ترشد؛ در کارهای خود با افراد خدا ترس مشورت کن، تا راه درست را بیابی.

(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۴۴۲ ، ح۱۰۰۷۷)

(۷) امام علی علیه السلام :

لا تستشر الکذاب فإنه کالسراب یقرب علیک البعید و یبعد علیک القریب؛ با دروغگو مشورت نکن، چون دروغگو، مانند سراب ، دور را در نظرت نزدیک نشان می دهد و نزدیک را دور.

(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۴۴۲ ، ح۱۰۰۹۲)

(۸) رسول اکرم صلی الله علیه و آله :

من استشاره أخوه المؤمن فلم یمحضه النصیحه سلبه الله لبه؛ هر کس برادر مؤمنش با او مشورت کند و او صادقانه راهنمائیش نکند، خداوند عقلش را از او بگیرد.

(وسایل الشیعه ج۱۷ ، ص۲۰۸)

(۹) امام سجاد علیه السلام :

حق المستشیر إن علمت أن له رأیا أشرت علیه و إن لم تعلم أرشدته إلی من یعلم؛ حق مشورت کننده این است، که اگر برای راهنمایی او نظر داری، راهنمائیش کنی و اگر اطلاعی نداشته باشی او را به کسی که (در آن زمینه) آگاهی دارد راهنمایی کنی.

(خصال ص ۵۷۰)

(۱۰) رسول اکرم صلی الله علیه و آله :

یا علی لا تشاور جبانا فإنه یضیق علیک المخرج و لا تشاور البخیل فإنه یقصر بک عن غایتک و لا تشاور حریصا فإنه یزین لک شرها؛ ای علی با ترسو مشورت مکن، زیرا او راه بیرون آمدن از مشکل را بر تو تنگ می کند و با بخیل مشورت مکن، زیرا او تو را از هدفت باز می دارد و با حریص مشورت مکن، زیرا او حریص بودن را در نظرت زیبا جلوه می دهد.

(علل الشرایع ج۲، ص۵۵۹، ح۱)

(۱۱) امام علی علیه السلام :

قد خاطر بنفسه من استغنی برأیه؛ هر کس خود را، از رأی و نظر دیگران بی نیاز بداند، خودش را به خطر انداخته است.

(من لایحضره الفقیه ج ۴، ص ۳۸۸، ح ۵۸۳۴)

(۱۲) امام علی علیه السلام :

اذا احتجت الی المشوره فی امر قد طرا علیک فاستبده ببدایه الشبان، فانهم احد اذهانا و اسرع حدسا، ثم رده بعد ذلک الی رأی الکهول و الشیوخ لیستعقبوه و یحسنوا، الاختیار له، فان تجربتهم اکثر؛ هرگاه به مشورت نیازمند شدی، نخست به جوانان مراجعه نما، زیرا آنان ذهنی تیزتر و حدسی سریع تر دارند. سپس (نتیجه) آن را به نظر میان سالان و پیران برسان تا پیگیری نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب کنند، چرا که تجربه آنان بیشتر است.

(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج ۲۰، ص ۳۳۷، ح ۸۶۶)

(۱۳) امام علی علیه السلام :

لا غنی کالعقل، و لا فقر کالجهل، و لا میراث کالادب و لا ظهیر کالمشاوره؛ هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود.

(نهج البلاغه(صبحی صالح) ص۴۷۸)

(۱۴) امام علی علیه السلام :

من شاور ذوی العقول استضاء بانوار العقول؛ هر کس با عقلا مشورت کند، از نور عقلها بهره می برد.

(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۴۴۲ ، ح۱۰۰۸۰)

(۱۵) امام صادق علیه السلام:

لا تشاور احمق و لا تستعن بکذاب و لا تثق بموده ملوک؛ با احمق مشورت نکن و از دروغگو یاری مجو و به دوستی زمامداران اعتماد مکن.

(تحف العقول ص۳۱۶)

(۱۶) امام علی علیه السلام :

ثلاث من کن فیه لم یندم: ترک العجله ، و المشوره ، و التوکل عند العزم علی الله عز و جل؛ سه چیز است که هر کس آن را مراعات کند ، پشمیان نگردد : ۱ – اجتناب از عجله ، ۲ – مشورت کردن ، ۳ – و توکل بر خدا در هنگام تصمیم گیری .

(بحار الانوار (ط-بیروت) ج ۷۵ ، ص ۸۱ ، ح ۷۴)

(۱۷) امام حسن علیه السلام :

ما تشاور قوم إلا هدوا إلی رشدهم؛ هیچ قومی با یکدیگر مشورت نکردند مگر آن که به راه پیشرفت خود رهنمون شدند.

(تحف العقول ص۲۳۳)

(۱۸) امام علی علیه السلام :

المستشیر متحصن من السقط؛ مشورت کننده مصون از خطا است.

(تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص۴۴۲ ، ح۱۰۰۶۸)

منبع:

سایت شهید آوینی

https://fa.al-shia.org/احادیث-در-باب-مشورت/