به گزارش خبرنگار مهر، پس از جنگ دوم جهانی (دهه ۱۹۵۰) ، مکتب مدرن سازی modernization school از طرف کشورهای مرکزی (بخصوص ایالات متحده) توسط کسانی چون رستو Rostow برای توسعه به کشورهای پیرامونی عرضه شد. مکتب وابستگی dependency school در واکنش به این مکتب و شکست برنامه های برآمده از آن توسط Economic Commission of Latin America (ECLA) و نیز بحران مارکسیسم آئینی (ارتودکس) در آمریکای لاتین در اوایل دهه ۱۹۶۰ شکل گرفت.

شکل گیری مکتب وابستگی مبتنی بر ایده های بخش رادیکال ECLA و نظریه های نومارکسیستی (براساس انقلابات چین و کوبا) بود. این مکتب از ابتدا کوشید اروپامرکزی Eurocentrism یا نگاه از مرکز به پیرامون را، که در تحلیل مکتب مدرن سازی و حتا نظریه امپریالیسم وجود داشت، کنار گذارد و از زاویه پیرامون به مرکز بنگرد. در ابتدا موضع غالب نظریه های مکتب وابستگی این بود که برای توسعه، کشورهای جهان سوم باید پیوند خود را از مرکز بگسلند یا به حداقل برسانند. اما پس از تحولات اقتصاد جهان، ابتدا با ظهور کشورهای چون کره جنوبی و بعد چین، و نیز فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم دولتی، نظریه پردازان و نظریه وابستگی نیز متحول و متنوع شدند. موضوعی که غفلتی بزرگ در ایران نسبت به آن وجود دارد و بی تردید یکی از دلایل توسعه نیافتگی ایران است ، البته در حوزه اندیشه و برای ارائه برنامه جایگزین.

به قول سمیر امین برای رویارویی با نبردی که انحصارات اعلان نموده اند، هنوز بخش هایی بزرگ از چپ حامل نوستالوژی های سه گانه زیر هستند: یک، بازسازی یک سوسیال دموکراسی واقعی در غرب؛ دو، احیا انواع سوسیالیسم برمبنای اصولی که در قرن بیستم بر آنها حاکم بود؛ سه، بازگشت به ملی گرایی مردمی در پیرامونی های جنوب. حاملان این نوستالوژی ها تصور می نمایند ممکن است سرمایه داری انحصاری را مجبور کنند به عقب، به آنچه در سال ۱۹۴۵ بوده، برگردد. با کاپیتالیسم باید بگونه ای که هست رویاروی شد، نه آنچه، با تصور ممانعت از تحول آن، آرزو داریم باشد.

در ادامه درسگفتارهای تابستان ۱۳۹۸ مؤسسه سیاسی اقتصادی پرسش، درسگفتار نظریه ها و تحولات مکتب وابستگی: آیا بدون تحقق سوسیالیسم می توان توسعه یافت؟ با تدریس کمال اطهاری، یکشنبه ۶ مرداد ماه از ساعت ۱۷ در مؤسسه پرسش واقع درتهران, خیابان قائم مقام فراهانی, نرسیده به خیابان شهید مطهری, کوچه شبنم, پلاک ۳ برپا می شود.