مهر | دین و اندیشه | پنجشنبه، 08 آذر 1403 - 23:30

روح الله اسلامی گفت: پاسخ به پرسش «چیستی و نحوه وجود فرهنگ» نشان می دهد پدیده های فرهنگی ایران معاصر، موضوع فرهنگ پژوهی نبوده است.

به گزارش خبرنگار مهر، روح الله اسلامی در پنل «فرهنگ و علوم انسانی» همایش ملی فلسفه فرهنگ با تاکید بر دیدگاه های رهبر معظم انقلاب که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تهران و قم برگزار شد گفت: ملاحظه و پرداختن فلسفی به موضوع «فرهنگ» طی سه دهه گذشته در ایران، نمونه ای از اقتباس فرهنگی از محصولات فرهنگی و تمدنی اروپای مدرن است که در برقرار کردن پیوند با مقتضیات «تاریخی» ایران اسلامی کامیاب نبوده است.
وی افزود: بررسی مهم ترین شواهد این ملاحظه فلسفی از جمله معرفی فارابی به منزله «فیلسوف فرهنگ»، طرح بحث از فلسفه فرهنگ چونان «فلسفه مضاف» یا «فلسفه خاص»، و امتداد چنین بحثی با تمرکز بر پاسخ به پرسش از «چیستی و نحوه وجود» فرهنگ نشان می دهد از یک سو با گرته های فرهنگ پژوهی در سنت فلسفه ایران اسلامی پیوندی برقرار نشده و از سوی دیگر پدیده های فرهنگی ایران معاصر، موضوع فرهنگ پژوهی نبوده است.
اسلامی ادامه داد: دقت در آثار فیلسوفان مسلمان از فارابی تا میرداماد و ملاصدرا نشان می دهد که آنها پرداختن فلسفی به دانش های گوناگون را با اهتمام به بحث درباره طبقه بندی علوم پیگیری کرده اند و به طور مثال درباره «دین» از علم دین و علوم دین یاد کرده اند اما اندیشمندان ایران طی بیش از دو سده گذشته این رویکرد را رها کرده اند و معاصران با عدول از ضابطه فیلسوفان متقدم و متاخر، هر گونه مطالعه موضوع از چشم انداز فلسفه را ذیل عناوین فلسفه مضاف مطرح کرده و کارکرد سامان بخشی فلسفه نسبت به مجموعه دانش ها مغفول واقع شده است.
این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: در مسیر مواجهه با دستاوردهای فکری اروپای مدرن اگر رویکرد پژوهشگران مبتنی بر ملاحظه مقتضیات «تاریخی» ایران اسلامی - نه ذوق زدگی و نه مرعوب شدن - باشد می توان نمونه ای از هم سخنی میراث سنت معقول اسلامی را با بحث متفکران نوکانتی مکتب جنوب غربی آلمان توضیح داد که با دغدغه فرهنگ پژوهی و تاکید بر تمایز «اراده» و «عاطفه» درباره «ارزش های فرهنگی» استدلال کرده اند و در تداوم دیدگاه های کانت و هگل از «اخلاق اجتماعی» (در کنار اخلاق فایده گرا و اخلاق مطلق گرا) به دفاع برخاسته اند.