به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، هفته گذشته خبر شوک آور دیگری جامعه تاجیکستان را با بهت مواجه کرد. «ولی صمد» دانشمند، ادیب و نویسنده برجسته تاجیک درگذشت. از دست دادن وی پس از دو فقدان دیگر مردم تاجیک در یک سال اخیر، سومین واقعه دردناک علمی و ادبی در این کشور محسوب می شود. درگذشت ولی صمد از آن جهت یک فقدان بزرگ برای مردم تاجیک محسوب می شود که وی در این کشور به عنوان «پدر زبان تاجیکی» شناخته می شود. وی همچنین به عنوان یک چهره فرهنگی بین المللی در حوزه شوروی سابق و نیز جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود.

فقدان «ولی صمد»، پس از «بازار صابر» و «مومن قناعت»

طی حدودا یک سال اخیر دو چهره سرشناس ادبی و فرهنگی دیگر تاجیک نیز چشم از جهان بسته اند. بازار صابر، نویسنده و شاعد معروف تاجیک اولین موردی بود که در ۱۱ اردیبهشت سال ۹۷ درگذشت. وی که از شاعران معروف تاجیک محسوب می شد، پس از یک ماه بیماری در بیمارستانی در ایالات متحده در گذشت. صابر یکی از شاعران معروف تاجیک بود که با عضویت در حزب دموکراتیک این کشور، یکی از مخالفین دولت فعلی نیز به شمار می رفت. وی در تاجیکستان به زندان محکوم شده بود، و در نهایت به آمریکا مهاجرت کرد، اما در سال ۲۰۱۳ به این کشور بازگشت و از سوی امامعلی رحمان مورد تقدیر قرار گرفت.

دومین چهره برجسته ادبی تاجیک که در یک سال اخیر درگذشت، مومن قناعت بود. وی نیز از جمله شاعران نوگرای تاجیک بود و در ایران بسیار شناخته شده محسوب می شود. شهرت وی در ایران به دیدار با مقام معظم رهبری و سرودن شعر معروف «از خلیج فارس می آید نسیم فارسی» در دهه ۱۹۸۰ در مقابل حکام عرب مربوط می شود. وی در سن ۸۶ سالگی در مورخ ۲۸ اردیبهشت ۹۷ در تاجیکستان درگذشت.

ولی صمد، ادیب برجسته و زبان شناس مشهور تاجیک، سومین شخصیت ادبی تاجیک است که در حدودا یک سال و نیم اخیر چشم از جهان فرو می بندد.

تحصیلات و فعالیت علمی

ولی صمد در تاریخ ۲۰ ژانویه سال ۱۹۳۶ در روستای واروخ در ناحیه اسفارا که در آن زمان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی، و زیرمجموعه جمهوری های سوسیالیستی آسیای مرکزی بود، به دنیا آمد. وی در سال ۱۹۵۶ از دانشگاه تربیت معلم کانی بادام فارغ التحصیل شد و در سال ۱۹۶۱ نیز تحصیل در دانشکده زبانشناسی دانشکده دولتی آموزگاری خجند را به اتمام رساند. این ادیب برجسته تاجیک پس از اتمام تحصیل، در دوره اتحاد جماهیر شوروی نخست به عنوان سردمدار جمعیت «دانش» ولایت، و سپس به عنوان استاد در دانشگاه خجند فعالیت کرد.

ولی صمد در سال ۱۹۶۴ به عنوان دانشجوی دکترا در دانشکده دولتی آموزگاری دوشنبه پذیرفته شد و سپس در سال ۱۹۷۶ در انستیتوی ادبیات نظامی آذربایجان دوره ای را گذراند، و در نهایت رساله خود را با موضوع «مسائل عمده پیوند ادبی مردم تاجیک و آذری در قرن ۱۹» دفاع کرد.

مهم ترین آثار ولی صمد

ولی صمد در دوران فعالیت علمی و ادبیاتی خود بیش از ۱۵ کتاب و ۳۵ مقاله در حوزه های گوناگون تاریخ و ادبیات به چاپ رسانده است. حوزه تخصصی نوشته های وی با تمرکز بر روابط ادبی مردم تاجیک با روس ها، آذری ها، گرجی ها، ارامنه، ترکمن ها، تاتارها و ازبک ها بوده است.

در همین راستا می توان از جمله مهم ترین کتاب های ولی صمد به مواردی چون «مسائل اساسی در روابط ادبی مردم تاجیک و آذری در قرن ۱۹» (به زبان روسی، باکو- دوشنبه، ۱۹۷۶)، «پیوندهای ادبی-عاملی مهم رشد ادبیات» (۱۹۷۶)، «توشه همدلی» (۱۹۸۹)، «از قعر خزر تا اوج زحل» (۱۹۹۲)، «فردوسی و شاهنامه در قفقاز» (چاپ تهران، ۲۰۰۰)، «درخشش یک اختر سوزان »(جلد اول سال ۲۰۰۱ و جلد دوم سال ۲۰۱۳)، «بازگشت به ایرانشهر» (چاپ ایروان، ۲۰۰۳، با مشارکت ویکا اراکلیان)، «مهرنامه» (برای جشن هشتادمین سالگرد زادروز استاد محمدجان شکوری؛ تهران ۲۰۰۷) اشاره کرد.

معروف ترین کتاب وی یعنی «فردوسی و شاهنامه در قفقاز» توسط دکتر رحیم مسلمانیان قبادیانی به فارسی برگردانده شده و در سال ۱۳۷۸ از سوی نشر کارنگ به چاپ رسیده است. همچنین برخی مقالات وی از جمله «فردوسی در گرجستان» (کیهان فرهنگی، فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۶، شماره ۱۳۲) و نیز «یک صفحه پراضطراب از تاریخ فردوسی شناسی در ارمنستان» (نامه پارسی ۱۳۳۱، شماره ۴) به زبان فارسی در دسترس است.

فعالیت های کاری

ولی صمد علاوه بر نگارش آثار و مکتوبات علمی برجسته، فعالیت های گسترده داخلی و بین المللی نیز در حوزه های گوناگون ادبی، با تمرکز بر زبان فارسی و گویش تاجیکی صورت داد. از جمله مهم ترین فعالیت های بین الملل ولی صمد می توان به مواردی همچون عضویت در هیات ریاست بنیاد بین المللی زبان فارسی تاجیکی (از جولای ۱۹۸۹)، عضویت افتخاری در مجمع نویسندگان جمهوری آذربایجان (از اکتبر ۱۹۹۳)، عضویت در انجمن شرق شناسان ارمنستان (از مارس ۲۰۰۳)، عضویت در هیات ریاست انجمن دوستی ایران و تاجیکستان (از مارس ۲۰۰۳)، عضویت در هیات تحریریه مجله «رودکی» (ایران، از سال ۲۰۰۰) و مجله «ادب» (تاجیکستان ۲۰۰۱) اشاره کرد. وی از سال ۱۹۹۴ نیز عضو مجمع نویسندگان تاجیکستان بود.

برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

یکی از زمینه های مهم شناخته شدن ولی صمد در ایران، علاوه بر برگردان و چاپ آثار و نوشته های وی، ولی صمد برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز شده بود. وی در سال ۲۰۰۵ با نگارش کتاب « شاهنامه فردوسی و چیرنیشیوسکی» مفتخر به دریافت این جایزه مهم می شود.

یکی از سایت های تاجیک به مناسبت هشتاد سالگی ولی صمد، پیرامون خاطره دریافت جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی توسط وی می نویسد: «یکی از لحظات گوارا و خرسندبخش برای ولی صمد، برگزیده شدن برای دریافت جایزه کتاب سال در جمهوی اسلامی ایران است. رساله «شاهنامه فردوسی و چرنیشفسکی» که در انتشارات «ادیب» سال ۲۰۰۴ به چاپ رسیده بود، در این آزمون بلندمرتبه ی ایران صاحب جایگاه اول شد. این جایزه را خود رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران، محمد خاتمی در روز ۸ فوریه سال ۲۰۰۵ در شهر تهران به استاد ولی صمد، تحویل داد».

کتاب مذکور همچنین در آزمون دوم بین المللی دولت های مشترک المنافع در زمینه فرهنگ (مسکو، ۹ سپتامبر ۲۰۰۵) نیز دریافت کننده دیپلم درجه ۳ شده است و در سال ۲۰۱۲ نیز به خط فارسی در تهران به چاپ رسیده است.

احیاگر زبان پارسی تاجیکی

ولی صمد اما جدای از جایگاه ادبی و علمی اش، میان مردم تاجیک نیز بسیار محبوب است. گذر از فعالیت روشنفکری به سطوح مردمی برای یک چهره علمی همچون ولی صمد، به دلیل فعالیت های گسترده وی برای گویش تاجیکی بوده است. از همین جهت است که وی در تاجیکستان به عنوان «پدر زبان تاجیکی» شناخته می شود. تعصب و حساسیت خاص این ادیب تاجیکی نسبت به گویش تاجیکی یکی از عوامل محبوبیت وی نزد مردم تاجیک بود.

انتهای پیام/