به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، امروز بزرگداشت شیخی صادق است که نامش از خصوصیات و تواضع اخلاقی وی وام گرفته است. انسانی پرهیزگار و دانشمندی که در عصر خود به عنوان یک عالم برجسته محسوب می شد، فردی که نامش زینت بخش یکی از خیابان های اصفهان است و آن کسی نیست جز «شیخ صدوق».

محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به «شیخ صدوق» از مفاخر دنیای شیعه در نیمه دوم قرن چهارم هجری است. پدرش ابوالحسن علی بن حسین بن موسی قمی، نیز از فقهای شیعه بود که با حسین بن روح، نایب سوم امام زمان(عج) نیز ملاقات داشت.

به دنیا آمدن وی روایت جالبی دارد در کتاب «تنقیح المقال» جلد سوم نوشته شده که پدرش صاحب فرزندی نمی شده، روزی بر آن شد که نامه ای به امام زمان(عج) بنویسد و از ایشان بخواهد تا برایش دعا کند. نامه به نایب خاصه امام «حسین بن روح» رسانده شد و او به امام زمان(عج) رسانید و پس از سه روز به وی خبر دادند که حضرت برای ابن بابویه دعا کرد و در آیندی نزدیک خداوند به او فرزندی عطا می کند که منشأ برکات زیادی می شود.

به گفته کارشناسان فقه آنچه سبب شد به محمد بن علی بن بابویه لقب «شیخ صدوق» را بدهند به معنای این واژه ارتباط پیدا می کند. صدوق از نظر لغوی صیغه مبالغه و صفت مشبهه است و به فردی گفته می شود که همواره و فراوان اهل صدق باشد. شیخ صدوق به این دلیل صدوق نامیده شد که در بیان روایت ها بسیار صادق بود و آنچه از او به عنوان حدیث نقل می شود، مورد اعتماد بسیاری از فقیهان و حدیث شناسان امامیه قرار گرفت.

این اعتقاد به اندازه ای است که کارشناسان دین به «مرسلات» (حدیث هایی که سلسله سند آن موجود نیست) او نیز استناد می کنند. بنابراین از آن جهت که علما به راستگویی و امانتداری وی باور دارند، نام صدوق را بر وی نهادند.

عصر صدوق، عصر حدیث

در کتاب الفهرست شیخ طوسی در مورد جایگاه شیخ صدوق نوشته: ابن بابویه از دو نظر بسیار اهمیت دارد؛ یکی آن که او از بزرگ ترین محدثان شیعه در عصر غیبت کبرا است و از ۲۵۰ محدث روایت نقل کرده و حدود ۴۵۰ کتاب و رساله دارد که مبنای همه آن ها روایت است، همچنین او یکی از کتب اربعه شیعه را به نام مدینۀ العلم، نوشته است. ابن بابویه هم زمان با کلینی و پیش از شیخ طوسی، جمع آوری و تنظیم و دسته بندی روایات شیعه را آغاز کرد و بدین ترتیب مانع پراکندگی و از دست رفتن آن ها شد.

در واقع عصر شیخ صدوق را باید عصر حدیث نامید، دوره ای که با حرکت علمی کلینی آغاز شد و با تلاش های پی گیر و بی وقفه صدوق ادامه یافت. شیخ کلینی که او نیز از کلین به ری هجرت کرد و در آن جا کتاب کافی اولی کتاب از مجموعه چهارگانه روائی شیعه را نوشت، با این حرکت علمی جدید، مکتب حدیث نگاری اهل بیت(ع) را پایه ریزی کرد تا دیگران از جمله شیخ صدوق بنای مستحکم ضبط و نشر حدیث را بر آن بنیاد نهادند.

همچنین در کتاب دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در مورد اهمیت دیگر ابن بابویه (شیخ صدوق) نوشته: شیخ صدوق در سفرهای بسیار خود عقاید شیعه را برای مردم بیان می کرد و گاه برای تاکید بر مطلب کتابی می نوشت. بسیاری از کتاب های او در این سفرها خطاب به مردم این شهرها یا در پاسخ به پرسش های وی نوشته شده است.

همچنین در تثبیت مسئله اعتقاد به امام غایب و وضعیت شیعیان در عصر غیبت آثاری نوشت که از همه آن ها مهم تر کتاب کمال الدین و تمام النعمه است؛ به همین دلیل او در راس دیگر علمای اخباری قم مبارزه ای بی امان با عقاید انحرافی و غلوآمیز در مورد امامان شیعه را رهبری کرد. ابن بابویه تلاش کرد میانه روی در اعتقاد به امامان را نشان دهد راهی که نه غلو و زیاده روی و نه کوتاهی و تقصیر باشد.

شیخ صدوق عالمی پاسخگو

شیخ صدوق به عنوان یک مرجع پاسخگویی به سوال های مردم و دانشمندان به شمار می رفت که این امر تنها به شهر زندگی شیخ محدود نمی شود و از منطقه های گوناگون جهان اسلام سوال هایی از وی پرسیده می شد که شیخ صدوق نیز به آن ها پاسخ می داد. اگر رساله ها، کتاب ها و نامه های این فقیه و عالم حدیث مورد بررسی قرار گیرد، این موضوع روشن می شود که برخی از این نوشته ها برای پاسخگویی به سوال های گروه یا شخص خاصی تهیه شده اند.

شماری از این کتاب ها عبارتند از: «جوابات المسائل الواسطیه» و همان طور که از نامش برمی آید، این اثر را در پاسخ به سوال های مردم «واسط» (مکانی در میان کوفه و بصره) نوشته و هم چنین «جوابات المسائل القزوینیات» که در پاسخ به دانشمندان قزوین نوشته شده است.

انتهای پیام/ح