حمایت ایران از فلسطین براساس قرآن است
الزهار در گفت وگو با KHAMENEI.IR:
به گزارش گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، رهبر انقلاب اسلامی در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت روز جهانی قدس، درباره عوامل تعیین کننده آینده مبارزات برای آزادی قدس فرمودند: «دو عامل مهم، تعیین کننده ی آینده است: اول و مهم تر تداوم مقاومت در داخل سرزمین های فلسطین و تقویت خط جهاد و شهادت، و دوم، حمایت جهانی دولت ها و ملتهای مسلمان در سراسر جهان از مجاهدان فلسطینی. همه دولتمردان، روشنفکران، عالمان دینی، احزاب و گروه ها، جوانان غیور و دیگر قشر ها باید جایگاه خود در این حرکت سراسری را بیابیم و نقش ایفا کنیم. این است آن چیزی که کید دشمن را باطل میکند و برای این وعده ی الهی: ام ی ریدون کیدا فالذین کفروا هم ال مکیدون، مصداقی آخرالزمانی به وجود می آورد؛ و الله غالب علی امره؛ ولکن اکثر الناس لا یعلمون.» پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR در این رابطه گفت وگویی با محمود الزهار، از رهبران جنبش مقاومت اسلامی حماس انجام داده است.
ده ها سال است که رژیم صهیونیستی قبله ی اول مسلمانان را اشغال کرده و مقاومت علیه او هم همیشه وجود داشته است. این اتفاق بیش از اینکه به منطقه یا قوم خاصی مرتبط باشد به امت اسلام مرتبط می شود و خاستگاه اسلامی و دینی دارد. به نظر شما ریشه های قرآنی مقاومت در برابر اشغالگران چیست؟
اسلام گرفتن جان دیگران را جز به حق، باطل شمرده و مسلمانان را از آن نهی کرده است. خداوند در قرآن کریم در آیه ی ۴۵ سوره مائده فرموده است: «وکتبنا علیهم فیها أن النفس بالنفس والعین بالعین»؛ یعنی مقرر کردیم تا در قصاص، جان در برابر جان و چشم در برابر چشم باشد. همچنین در آیه ی ۱۹۰ سوره بقره می فرماید: «و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم و لا تعتدوا إن الله لا یحب المعتدین»؛ یعنی و در راه خدا با آنان که به جنگ و دشمنی شما برخاستند مبارزه کنید، اما تجاوز نکنید، چراکه خداوند متجاوزان را دوست ندارد. بر این اساس، شما در زمینه ی مقابله، مواجهه و مبارزه با متجاوزان دارای حجت و مجوز شرعی هستید. حال با متجاوزان در کجا باید مبارزه کرد؟ «واقتلوهم حیث ثقفتموهم»؛ این آیه بدان معناست که در هرجایی که توانایی اش را داشتید، می توانید با آن ها مبارزه کنید. فرض کنید که اراضی ما توسط متجاوزان اشغال شده است، خداوند در این باره در آیه ی ۱۹۱ سوره بقره می فرماید: «وأخرجوهم من حیث أخرجوکم»؛ یعنی آن ها را از همان جایی که شما را آواره کرده اند، بیرون برانید.
در خصوص مسئله ی فتنه موضع اسلام چگونه است؟ قرآن در ادامه ی همان آیه ی ۱۹۱ سوره ی بقره پاسخ این سؤال را می دهد: «والفتنة أشد من القتل»؛ یعنی فتنه گری و فساد آن ها [مشرکان]بیشتر از قتل و کشتار است. این بدان معناست که اگر فتنه انگیزی متجاوزان به ارتکاب جنایت منتهی شود، این فتنه انگیزی از جنایتشان سخت تر است و اگر به فساد منجر شود، این فساد، بیشتر خواهد بود. واضح است که قرآن کریم به مسئله ی مقاومت اشاره کرده است. این مسئله همان حقوق بشری است که ما آن را دفاع از خود می دانیم. طبیعتا دفاع از خود حق مشروعی برای همگان است. در همین حال، شما معنا و مفهوم مقاومت را در آیه ی شریفه ای که ذکر کردم می یابید. در این آیه مجوزی به مسلمانان داده شده است که با متجاوزان بجنگند؛ یعنی ما باید با کسانی که سرزمینمان را به اشغال خود درآوردند مبارزه کنیم و آن ها را بیرون برانیم؛ کما اینکه در آیه ی ۱۹۱ سوره ی بقره به آن اشاره شده است: «وأخرجوهم من حیث أخرجوکم» درعین حال، قرآن کریم به ما می گوید که فتنه و فتنه انگیزی آن ها [متجاوزان]شدیدتر و سخت تر از قتل و کشتار است.
مقصود شما صهیونیست ها هستند؟
بله، مقصودم صهیونیست ها هستند. باید با هر کسی که اراضی ما را اشغال می کند، مبارزه کنیم. طبیعتا من در اینجا از ملت فلسطین سخن می گویم. البته آنچه که در قرآن کریم آمده است تنها به ملت فلسطین مربوط نمی شود و برای تمامی ملت هاست. دفاع از خود جزئی از حقوق بشر محسوب می شود؛ حقوقی که همه ی ملت ها باید از آن برخوردار باشند. شاید اصطلاحات دیگری در این باره به کار برود، اما زمانی که ما از اصطلاح حقوق بشر استفاده می کنیم، می بینیم که دفاع از خود یک بعد و جنبه ی شرعی و دینی هم دارد.
مسئولیت ها و وظایفی که قرآن کریم درباره ی دفاع از مستضعفان بر روی دوش مسلمانان قرارداده چیست؟
این مسئله ی عقیدتی است. مسلمان برادر مسلمان است و به آن ظلم نمی کند و آن را به حال خود رها نمی سازد. اگر متجاوزان گروهی از مسلمانان را مورد تجاوز قرار دادند، سایر مسلمانان باید به یاری برادران مسلمانشان بشتابند، آن ها را به حال خود رها نساخته و امیدشان را ناامید نکنند. واضح است که در چنین شرایطی، مسلمانان باید به برادران مسلمان خود یاری برسانند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران اصول و مبانی قرآن کریم را پایه و اساس مواضع و اقدامات خود قرار داد و از همین روی به حمایت از مقاومت فلسطین در برابر اشغالگران و دفاع از مستضعفان پرداخت. دیدگاه شما در خصوص اقداماتی که جمهوری اسلامی ایران در این زمینه انجام داده چیست؟
هر اقدامی که رنگ وبوی اسلامی در آن دیده شود شایسته است. در واقع کسی که قادر به حمایت از برادر مسلمان خود باشد، تکلیف شرعی دارد که به این حمایت بپردازد. ما چه در قرآن کریم و چه در سنت پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم این رویکرد را به صورت صریح، واضح و شفاف می یابیم. در واقع قرآن کریم و سنت رسول الله صلی الله وعلیه وآله وسلم به ما می آموزند که یاری و نصرت انسان مورد ظلم واقع شده در شریعت یک ضرورت است. در یکی از احادیث پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم آمده است: «هذا کتاب الله، فیه نبأ ما کان قبلکم، وخبر ما بعدکم، وحکم ما بینکم، وهو الفصل لیس بالهزل»؛ یعنی قرآن، کتابی است که در آن اخباری از قبل و بعد از شما وجود دارد. حکم و داوری در میان شماست. این کتاب جداسازی حق و باطل از یک دیگر است و یک شوخی نیست. در این بخش از حدیث تأکید شده است که باید به دستورات قرآن کریم عمل کرد.
در ادامه ی حدیث نیز آمده است: «من ترکه من جبار قصمه الله»؛ یعنی هر مستکبری که آن را رها کند، خداوند کمرش را می شکند. این بخش از حدیث می گوید که هر فرد قدرتمندی که دستورات قرآن را نادیده بگیرد، با پاسخ سخت خداوند مواجه می شود. در این حدیث همچنین آمده است: «ومن ابتغی الهدی فی غیره أضله الله وهو حبل الله المتین وهو الذکر الحکیم وهو الصراط المستقیم ولا تلتبس به الألسنة ولا یخلق علی کثرة الرد»؛ یعنی هر کسی که هدایت را از غیر قرآن طلب کند، خداوند او را گمراه سازد. قرآن ریسمان مستحکم خداوند، نور آشکار او و ذکر حکیم و صراط مستقیم است. زبان ها بدان التباس و ابهام پیدا نمی کنند و این کتاب با وجود بسیاری تکرار، کهنه نمی شود. با این حدیث می خواهم این مسئله را مطرح کنم که هر سؤالی شما داشته باشید، پاسخ آن در قرآن کریم مشخص است. در حدیثی که نقل کردم، به چند سؤال و مسئله پاسخ داده شده است و این پاسخ ها نیز کاملا واضح و شفاف اند.
جمهوری اسلامی ایران از بدو پیروزی انقلاب تا امروز از آرمان فلسطین و مجاهدان این راه حمایت کرده است. در نگاه شما چه اقداماتی در حمایت از فلسطین اهمیت داشته است؟
اولین خدمتی که جمهوری اسلامی ایران به فلسطین ارائه کرد، تأیید رسمی و سیاسی مسئله ی فلسطین در تمامی محافل بین المللی بود. این نکته ی بسیار مهمی است که نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد. این نکته را هم باید اضافه کرد که مسلمانان برادر یکدیگرند و به یکدیگر ظلم نمی کنند. دشمن صهیونیستی دارای تسلیحات بسیاری است. ازهمین روی، اگر مسلمانانی که در مواجهه با این دشمن قرار دارند از تسلیحات برخوردار نباشند، مسلح ساختن آن ها یک تکلیف شرعی برای دیگر مسلمانان خواهد بود. این اتفاقی است که اکنون رخ داده است.
در حال حاضر، ما شاهد آن هستیم که برخی از دولت های اسلامی از جمله جمهوری اسلامی ایران خود تولیدکننده ی سلاح بوده و از تسلیحات برخوردارند. در چنین شرایطی، تسلیح برادر مسلمان در مواجهه با صهیونیست اشغالگر یک فریضه و تکلیف است. شما اکنون نگاه کنید؛ فلسطین اشغال شده است. در وهله ی اول، این وظیفه و مسئولیت فلسطینیان است که از طریق همکاری با یکدیگر به نبرد با اشغالگران بپردازند. در این میان، برخی فلسطینیان مسیر همکاری با اشغالگران اسرائیلی را در پیش گرفتند، اما فلسطینیان دیگری نیز همچون جنبش های حماس، جهاد اسلامی و دیگر گروه های مقاومت وجود دارند که عمل به آیه ی شریفه ی: «وأخرجوهم من حیث أخرجوکم» را ضروری می دانند.
در واقع گروه های مقاومت فلسطین به این بخش از قرآن کریم به عنوان یک فریضه ی شرعی می نگرند. جمهوری اسلامی ایران نیز در عمل به این فریضه در کنار گروه های مقاومت فلسطین قرار دارد. هرگام و اقدام سیاسی، نظامی و امنیتی که مبتنی بر کتاب خدا و سنت رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم باشد، جمهوری اسلامی ایران از آن حمایت می کند.
به نظر شما رویکرد جمهوری اسلامی ایران در جریان حمایت از مقاومت، میان شیعیان و اهل تسنن چگونه است؟ دیدگاه قرآن کریم در خصوص نزدیکی میان برادران شیعی و سنی و حمایت یکسان از آن ها در برابر مستکبران چیست؟
این حمایت ها چه مالی و چه تسلیحاتی جملگی مشروع هستند، زیرا پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم می فرمایند: «المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یخذله»؛ یعنی مسلمان برادر مسلمان است، نه به او ظلم می کند و نه او را تنها می گذارد. اگر در میدان مبارزه با صهیونیسم به ما سلاح نرسد، ما در برابر آن ها متحمل شکست خواهیم شد. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران در همین چهارچوب حرکت می کند و برادر مسلمان خود را در برابر متجاوزان و اشغالگران تسلیح می کند.
اما چرا جمهوری اسلامی ایران چنین کاری انجام می دهد؟ این اقدام جمهوری اسلامی به دو عامل بازمی گردد؛ عامل اول، همان عامل دینی است و از حدیث «المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یخذله» پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم نشئت می گیرد و عامل دوم، مصلحت سیاسی است. اکنون چه کسانی دشمن رژیم صهیونیستی در منطقه اند؟ جمهوری اسلامی ایران، سوریه، حزب الله لبنان، جنبش های حماس و جهاد اسلامی و …. یمنی ها هم دشمن رژیم صهیونیستی در منطقه اند. امروز دشمن یمنی ها با رژیم صهیونیستی و ایالات متحده ی آمریکا همکاری امنیتی، اقتصادی و … دارد و میلیارد ها دلار به آمریکایی ها پرداخت می کند.
بر اساس آنچه که گفته شد، مسئله ی حمایت های تسلیحاتی از مقاومت تنها بعد و جنبه ی دینی ندارد و یک مصلحت سیاسی نیز در آن نهفته است؛ مصلحتی که منافع اسلام و مسلمانان را تأمین می کند.
دیدگاه شما در خصوص اقداماتی که برخی حکام عرب در زمینه ی عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی انجام داده اند چیست؟
کلمه ی «عادی سازی» یک دروغ پردازی محسوب می شود. آیا این طبیعی است که کشور های عربی با کسی که سرزمین برادرشان را اشغال کرده است ارتباط برقرار کنند؟ آیا این طبیعی است که آن ها اموالشان را در اختیار دشمن برادرشان، یعنی ایالات متحده ی آمریکا قرار دهند؟ شما می دانید که ایالات متحده ی آمریکا از رژیم صهیونیستی حمایت می کند؛ رژیمی که سرزمین فلسطین را به اشغال خود درآورده است. کشور های عربی اموال خود را در اختیار کسانی قرار می دهند که فلسطینیان را به قتل می رسانند و به مقدساتشان هتک حرمت می کنند.
بر این اساس، معتقدم که کلمه ی «عادی سازی» یک کلمه ی گمراه کننده است. اگر عادی سازی روابط کشور های عربی با رژیم صهیونیستی طبیعی است، پس، ماهیت روابط آن ها با مقاومت فلسطین چه می شود؟ آیا این مسئله ای طبیعی و عادی است؟ قطعا این طور نیست. قرآن کریم حاکم و داور میان ما و کشور های عربی است.
پیشتر نیز حدیث پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم را برای شما نقل کردم که فرمود: «المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یخذله»؛ همان طور که ذکر کردم، خداوند در قرآن می فرماید: «و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم»؛ آیا خداوند در این آیه ی شریفه جنبش های مقاومت اسلامی حماس، جهاد اسلامی و حزب الله را مخاطب قرار داده است؟ قطعا این طور نیست. در کلمه ی «یقاتلونکم» از صیغه ی جمع استفاده شده است و تمامی مسلمانان مورد خطاب قرار گرفته اند. از آنجایی که مسلمان برادر مسلمان است، بنابراین، کشور های عربی باید پیشتاز دفاع از مسئله ی فلسطین باشند، نه اینکه به عادی سازی روابط با صهیونیست ها بپردازند. این اقدام آن ها یک تخلف دینی محسوب می شود که به خاطر این تخلف، خداوند آن ها را در دنیا و آخرت بازخواست خواهد کرد.
اگر رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم امروز در میان امت اسلامی حاضر بودند، به نظر شما با کسانی که دست دوستی به سمت دشمنان اسلام و اشغالگران اراضی و سرزمین های اسلامی دراز کردند، چه برخوردی داشتند؟
اگر امروز پیامبر اسلام صلی الله وعلیه وآله وسلم حضور داشتند، شریعت الهی را اجراء می کردند؛ شریعتی که می گوید با کافران دوستی نکنید. در همین ارتباط، خداوند متعال در آیه ی ۵۱ سوره مائده می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تتخذوا الیهود والنصاریٰ أولیاء»؛ در این آیه ی شریفه تأکید شده است که غیرمسلمانان از جمله یهود و نصاری را به عنوان دوستا نتان انتخاب نکنید و به آن ها یاری نرسانید. مقصود در زمان حال، افرادی نظیر مقامات آمریکایی هستند. مقصود این است که نباید از این افراد حمایت مالی، سیاسی و امنیتی به عمل آورد و به آن ها در زمینه ی اشغال اراضی مسلمانان کمک کرد؛ اتفاقی که البته در افغانستان، عراق و یمن رخ داد و اشغالگران با کمک دیگران وارد آنجا شدند. اگر کسی چنین کمکی را به غیرمسلمانان بکند و آن ها را یاری دهد، مرتکب تخلف شده است؛ تخلفی که زیان آن به خود کمک دهنده خواهد رسید، چراکه با خشم و غضب خداوند مواجه می شود.
ارزیابی ما این است که رژیم صهیونیستی روبه زوال است. دلیل این مسئله هم همانی است که در قرآن کریم آمده است. خداوند در آیه ی ۷ سوره ی اسراء می فرماید: «فإذا جاء وعد الآخرة لیسوءوا وجوهکم ولیدخلوا المسجد کما دخلوه أول مرة ولیتبروا ما علوا تتبیرا»؛ یعنی هنگامی که زمان وعده ی دوم [انتقام]فرارسید، مبارزان و جنگجویانی را علیه شما برمی انگیزیم که چهره هایتان را افسرده و غمگین سازند و وارد مسجد [الاقصی]شوند؛ همان گونه که برای بار اول داخل آن شدند. آن ها هر آنچه را که بر آن سلطه یابند به طور کامل ویران می سازند.
اعتقاد ما این است که نبرد با اشغالگران همان نبرد «وعد الآخرة» است. امروز همگان در خصوص این مسئله سخن می گویند. کلمه «السوء» در این آیه ی شریفه به معنای شر و ضرر است و مقصود از «لیسوءوا وجوهکم» این است که به شما شر می رسانند و مصیبت وارد می کنند. بر این اساس، نبرد «وعد الآخرة» در قرآن کریم ذکر شده است و در آیه ی شریفه ی مذکور عنوان شده است که مسلمانان وارد «مسجدالاقصی» خواهند شد و در آن به اقامه ی نماز خواهند پرداخت و چهره های صهیونیست ها و مزدوران خائن همراه با آن ها غمگین و افسرده خواهد بود.
در مبارزه با رژیم صهیونیستی در چه مرحله ای هستیم و به نظر شما امروز چقدر به آزادسازی قدس نزدیک تر شده ایم و در این مرحله، چه راهبردی لازم داریم؟
مسئله ی قدس با چند موضوع مرتبط است. اولین مسئله اینکه همگان باید تنفر از صهیونیسم را در خود پرورش دهند. البته من تصور می کنم که صهیونیست ها خود برای شکل گیری این تنفر به ما کمک می کنند. زمانی که آن ها اراضی ما را اشغال می کنند، مبارزان و فرزندان ما را به قتل می رسانند، در سرزمین ما شهرک سازی می کنند، ما را از اقامه ی نماز در مسجدالاقصی بازمی دارند، ما را محاصره می کنند، به مقدساتمان هتک حرمت می کنند و … در حقیقت در حال افزایش تنفر ما از خودشان هستند. بنابراین، صهیونیست ها کمک می کنند تا ما بیش از پیش از آن ها متنفر باشیم.
در این میان، دو راه بیشتر وجود ندارد؛ یا انسان باید وجود صهیونیست ها در سرزمین خود را بپذیرد و با آن ها همکاری کند و یا اینکه به مبارزه با آن ها بپردازد؛ مبارزه ای که از پرتاب سنگ، نوشتن شعار بر روی دیوار، توزیع دست نوشته ها، برگزاری راهپیمایی ها، اعتصاب غذا و … آغاز می گردد و به حمل سلاح و شلیک موشک می رسد؛ کمااینکه خداوند در آیه ی ۶۰ سوره ی انفال فرموده است: «وأعدوا لهم ما استطعتم من قوة»؛ یعنی با تمام قدرت خود برای مبارزه با دشمن آماده شوید. این قدرت همان قدرتی است که مسلمانان در مواجهه با متجاوزان و اشغالگران باید از آن برخوردار باشند.
ما توانستیم شریعت خداوند متعال و سنت رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم را در برخورد با رژیم صهیونیستی اجرا کنیم. نبرد ما با رژیم صهیونیستی مصداق نبرد «وعد الآخرة» است. در این باره، پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم می فرمایند: «زوی الله تعالی لی الأرض فرأیت مشارق ها ومغارب ها و إن أمتی سیبلغ ملک ها ما زوی لی منها»؛ یعنی خداوند متعال زمین را برای من جمع کرد و شرق و غرب آن برایم نمایان شد. به زودی، سلطه و اقتدار امتم به آنچه که برای من جمع و نمایان شد، خواهد رسید. این بدان معناست که خداوند متعال تمامی زوایای این دنیا و کره خاکی را به پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم نشان داده است. همان طور که می دانید مساحت کره ی زمین به ۵۱۰ میلیون کیلومتر مربع می رسد. وقتی پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم به «رأیت مشارق ها و مغاربها» اشاره می کنند؛ یعنی نقطه به نقطه ی زمین را مشاهده کرده اند.
لطفا کمی مصداقی تر توضیح دهید.
در این زمینه مثالی برای شما می زنم. تصور کنید در منطقه ای زندگی می کنید که یک فرد قلدرمآب و زورگو نیز در آنجا سکونت دارد و به همگان ظلم می کند. این درحالی است که هیچ قدرتی را یارای ایستادگی در برابر او نیست. زمانی که شما با این فرد مقابله می کنید و او را شکست می دهید، دیگران چه رفتاری از خود نشان می دهند؟ آن ها با شما دوستی می کنند، زیرا «شکست، یتیم است و پیروزی، هزاران پدر دارد.» چنین چیزی در حدیثی که برایتان نقل کردم قابل مشاهده است. همه ی ما به عنوان کسانی که از وجود رژیم صهیونیستی متضرر شده و می شویم، باید در مبارزه با آن در چهارچوب نبرد «وعد الآخرة» با یکدیگر همکاری کنیم. کسی که ما را می کشد و سرزمینمان را سلب می کند، رژیم صهیونیستی است. جنایات تنها علیه فلسطینیان اتفاق نمی افتد، بلکه علیه دیگر فرزندان امت اسلامی نیز رخ می دهد.
به عنوان نمونه، دشمن صهیونیستی اراضی سوریه در «ارتفاعات جولان» را اشغال کرده است. طبیعی است که سوریه برای بیرون راندن صهیونیست ها از اراضی خود باید تلاش کند. بخشی از اراضی لبنان نیز توسط دشمن صهیونیستی اشغال شده است و در وهله ی اول این حزب الله است که مسئولیت بیرون راندن اشغالگران را برعهده دارد. کسانی که از حضور رژیم صهیونیستی در منطقه متضرر شده و آسیب دیده اند، فلسطینیان، سوری ها و لبنانی ها هستند. من بار ها به این مسئله اشاره کرده ام. بنابراین، همه ی آن ها باید دست به دست هم بدهند تا اشغالگران را از اراضی اشغالی بیرون کرده و حقوقشان را بازپس گیرند. پس از تحقق این مهم، آن ها یا می توانند با یکدیگر متحد شوند و یا اینکه هریک می تواند مسیر خود را در پیش گیرد.
موضوعی که اکنون اهمیت دارد، بیرون راندن اشغالگران از اراضی اشغالی است. مفاهیم قرآن کریم نیز تأکید دارد که باید صهیونیسم را از اراضی اشغالی بیرون کرد. این یک هدف بزرگ و مشترک است و فلسطینیان، سوری ها و لبنانی ها باید با همکاری یکدیگر به این هدف جامه ی عمل بپوشانند. در چنین شرایطی است که می توانیم اشغالگران را از اراضی خود بیرون کنیم. پس از تحقق این مهم، هریک از قدرت های سه گانه ی (فلسطین، سوریه و لبنان) یا می توانند با یکدیگر متحد شوند و یا مسیر خاص خود را طی کنند. به شما اطمینان می دهم که آن ها با یکدیگر متحد خواهند شد.
انتهای پیام/
به گزارش گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، رهبر انقلاب اسلامی در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت روز جهانی قدس، درباره عوامل تعیین کننده آینده مبارزات برای آزادی قدس فرمودند: «دو عامل مهم، تعیین کننده ی آینده است: اول و مهم تر تداوم مقاومت در داخل سرزمین های فلسطین و تقویت خط جهاد و شهادت، و دوم، حمایت جهانی دولت ها و ملتهای مسلمان در سراسر جهان از مجاهدان فلسطینی. همه دولتمردان، روشنفکران، عالمان دینی، احزاب و گروه ها، جوانان غیور و دیگر قشر ها باید جایگاه خود در این حرکت سراسری را بیابیم و نقش ایفا کنیم. این است آن چیزی که کید دشمن را باطل میکند و برای این وعده ی الهی: ام ی ریدون کیدا فالذین کفروا هم ال مکیدون، مصداقی آخرالزمانی به وجود می آورد؛ و الله غالب علی امره؛ ولکن اکثر الناس لا یعلمون.» پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR در این رابطه گفت وگویی با محمود الزهار، از رهبران جنبش مقاومت اسلامی حماس انجام داده است.
ده ها سال است که رژیم صهیونیستی قبله ی اول مسلمانان را اشغال کرده و مقاومت علیه او هم همیشه وجود داشته است. این اتفاق بیش از اینکه به منطقه یا قوم خاصی مرتبط باشد به امت اسلام مرتبط می شود و خاستگاه اسلامی و دینی دارد. به نظر شما ریشه های قرآنی مقاومت در برابر اشغالگران چیست؟
اسلام گرفتن جان دیگران را جز به حق، باطل شمرده و مسلمانان را از آن نهی کرده است. خداوند در قرآن کریم در آیه ی ۴۵ سوره مائده فرموده است: «وکتبنا علیهم فیها أن النفس بالنفس والعین بالعین»؛ یعنی مقرر کردیم تا در قصاص، جان در برابر جان و چشم در برابر چشم باشد. همچنین در آیه ی ۱۹۰ سوره بقره می فرماید: «و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم و لا تعتدوا إن الله لا یحب المعتدین»؛ یعنی و در راه خدا با آنان که به جنگ و دشمنی شما برخاستند مبارزه کنید، اما تجاوز نکنید، چراکه خداوند متجاوزان را دوست ندارد. بر این اساس، شما در زمینه ی مقابله، مواجهه و مبارزه با متجاوزان دارای حجت و مجوز شرعی هستید. حال با متجاوزان در کجا باید مبارزه کرد؟ «واقتلوهم حیث ثقفتموهم»؛ این آیه بدان معناست که در هرجایی که توانایی اش را داشتید، می توانید با آن ها مبارزه کنید. فرض کنید که اراضی ما توسط متجاوزان اشغال شده است، خداوند در این باره در آیه ی ۱۹۱ سوره بقره می فرماید: «وأخرجوهم من حیث أخرجوکم»؛ یعنی آن ها را از همان جایی که شما را آواره کرده اند، بیرون برانید.
در خصوص مسئله ی فتنه موضع اسلام چگونه است؟ قرآن در ادامه ی همان آیه ی ۱۹۱ سوره ی بقره پاسخ این سؤال را می دهد: «والفتنة أشد من القتل»؛ یعنی فتنه گری و فساد آن ها [مشرکان]بیشتر از قتل و کشتار است. این بدان معناست که اگر فتنه انگیزی متجاوزان به ارتکاب جنایت منتهی شود، این فتنه انگیزی از جنایتشان سخت تر است و اگر به فساد منجر شود، این فساد، بیشتر خواهد بود. واضح است که قرآن کریم به مسئله ی مقاومت اشاره کرده است. این مسئله همان حقوق بشری است که ما آن را دفاع از خود می دانیم. طبیعتا دفاع از خود حق مشروعی برای همگان است. در همین حال، شما معنا و مفهوم مقاومت را در آیه ی شریفه ای که ذکر کردم می یابید. در این آیه مجوزی به مسلمانان داده شده است که با متجاوزان بجنگند؛ یعنی ما باید با کسانی که سرزمینمان را به اشغال خود درآوردند مبارزه کنیم و آن ها را بیرون برانیم؛ کما اینکه در آیه ی ۱۹۱ سوره ی بقره به آن اشاره شده است: «وأخرجوهم من حیث أخرجوکم» درعین حال، قرآن کریم به ما می گوید که فتنه و فتنه انگیزی آن ها [متجاوزان]شدیدتر و سخت تر از قتل و کشتار است.
مقصود شما صهیونیست ها هستند؟
بله، مقصودم صهیونیست ها هستند. باید با هر کسی که اراضی ما را اشغال می کند، مبارزه کنیم. طبیعتا من در اینجا از ملت فلسطین سخن می گویم. البته آنچه که در قرآن کریم آمده است تنها به ملت فلسطین مربوط نمی شود و برای تمامی ملت هاست. دفاع از خود جزئی از حقوق بشر محسوب می شود؛ حقوقی که همه ی ملت ها باید از آن برخوردار باشند. شاید اصطلاحات دیگری در این باره به کار برود، اما زمانی که ما از اصطلاح حقوق بشر استفاده می کنیم، می بینیم که دفاع از خود یک بعد و جنبه ی شرعی و دینی هم دارد.
مسئولیت ها و وظایفی که قرآن کریم درباره ی دفاع از مستضعفان بر روی دوش مسلمانان قرارداده چیست؟
این مسئله ی عقیدتی است. مسلمان برادر مسلمان است و به آن ظلم نمی کند و آن را به حال خود رها نمی سازد. اگر متجاوزان گروهی از مسلمانان را مورد تجاوز قرار دادند، سایر مسلمانان باید به یاری برادران مسلمانشان بشتابند، آن ها را به حال خود رها نساخته و امیدشان را ناامید نکنند. واضح است که در چنین شرایطی، مسلمانان باید به برادران مسلمان خود یاری برسانند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران اصول و مبانی قرآن کریم را پایه و اساس مواضع و اقدامات خود قرار داد و از همین روی به حمایت از مقاومت فلسطین در برابر اشغالگران و دفاع از مستضعفان پرداخت. دیدگاه شما در خصوص اقداماتی که جمهوری اسلامی ایران در این زمینه انجام داده چیست؟
هر اقدامی که رنگ وبوی اسلامی در آن دیده شود شایسته است. در واقع کسی که قادر به حمایت از برادر مسلمان خود باشد، تکلیف شرعی دارد که به این حمایت بپردازد. ما چه در قرآن کریم و چه در سنت پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم این رویکرد را به صورت صریح، واضح و شفاف می یابیم. در واقع قرآن کریم و سنت رسول الله صلی الله وعلیه وآله وسلم به ما می آموزند که یاری و نصرت انسان مورد ظلم واقع شده در شریعت یک ضرورت است. در یکی از احادیث پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم آمده است: «هذا کتاب الله، فیه نبأ ما کان قبلکم، وخبر ما بعدکم، وحکم ما بینکم، وهو الفصل لیس بالهزل»؛ یعنی قرآن، کتابی است که در آن اخباری از قبل و بعد از شما وجود دارد. حکم و داوری در میان شماست. این کتاب جداسازی حق و باطل از یک دیگر است و یک شوخی نیست. در این بخش از حدیث تأکید شده است که باید به دستورات قرآن کریم عمل کرد.
در ادامه ی حدیث نیز آمده است: «من ترکه من جبار قصمه الله»؛ یعنی هر مستکبری که آن را رها کند، خداوند کمرش را می شکند. این بخش از حدیث می گوید که هر فرد قدرتمندی که دستورات قرآن را نادیده بگیرد، با پاسخ سخت خداوند مواجه می شود. در این حدیث همچنین آمده است: «ومن ابتغی الهدی فی غیره أضله الله وهو حبل الله المتین وهو الذکر الحکیم وهو الصراط المستقیم ولا تلتبس به الألسنة ولا یخلق علی کثرة الرد»؛ یعنی هر کسی که هدایت را از غیر قرآن طلب کند، خداوند او را گمراه سازد. قرآن ریسمان مستحکم خداوند، نور آشکار او و ذکر حکیم و صراط مستقیم است. زبان ها بدان التباس و ابهام پیدا نمی کنند و این کتاب با وجود بسیاری تکرار، کهنه نمی شود. با این حدیث می خواهم این مسئله را مطرح کنم که هر سؤالی شما داشته باشید، پاسخ آن در قرآن کریم مشخص است. در حدیثی که نقل کردم، به چند سؤال و مسئله پاسخ داده شده است و این پاسخ ها نیز کاملا واضح و شفاف اند.
جمهوری اسلامی ایران از بدو پیروزی انقلاب تا امروز از آرمان فلسطین و مجاهدان این راه حمایت کرده است. در نگاه شما چه اقداماتی در حمایت از فلسطین اهمیت داشته است؟
اولین خدمتی که جمهوری اسلامی ایران به فلسطین ارائه کرد، تأیید رسمی و سیاسی مسئله ی فلسطین در تمامی محافل بین المللی بود. این نکته ی بسیار مهمی است که نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد. این نکته را هم باید اضافه کرد که مسلمانان برادر یکدیگرند و به یکدیگر ظلم نمی کنند. دشمن صهیونیستی دارای تسلیحات بسیاری است. ازهمین روی، اگر مسلمانانی که در مواجهه با این دشمن قرار دارند از تسلیحات برخوردار نباشند، مسلح ساختن آن ها یک تکلیف شرعی برای دیگر مسلمانان خواهد بود. این اتفاقی است که اکنون رخ داده است.
در حال حاضر، ما شاهد آن هستیم که برخی از دولت های اسلامی از جمله جمهوری اسلامی ایران خود تولیدکننده ی سلاح بوده و از تسلیحات برخوردارند. در چنین شرایطی، تسلیح برادر مسلمان در مواجهه با صهیونیست اشغالگر یک فریضه و تکلیف است. شما اکنون نگاه کنید؛ فلسطین اشغال شده است. در وهله ی اول، این وظیفه و مسئولیت فلسطینیان است که از طریق همکاری با یکدیگر به نبرد با اشغالگران بپردازند. در این میان، برخی فلسطینیان مسیر همکاری با اشغالگران اسرائیلی را در پیش گرفتند، اما فلسطینیان دیگری نیز همچون جنبش های حماس، جهاد اسلامی و دیگر گروه های مقاومت وجود دارند که عمل به آیه ی شریفه ی: «وأخرجوهم من حیث أخرجوکم» را ضروری می دانند.
در واقع گروه های مقاومت فلسطین به این بخش از قرآن کریم به عنوان یک فریضه ی شرعی می نگرند. جمهوری اسلامی ایران نیز در عمل به این فریضه در کنار گروه های مقاومت فلسطین قرار دارد. هرگام و اقدام سیاسی، نظامی و امنیتی که مبتنی بر کتاب خدا و سنت رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم باشد، جمهوری اسلامی ایران از آن حمایت می کند.
به نظر شما رویکرد جمهوری اسلامی ایران در جریان حمایت از مقاومت، میان شیعیان و اهل تسنن چگونه است؟ دیدگاه قرآن کریم در خصوص نزدیکی میان برادران شیعی و سنی و حمایت یکسان از آن ها در برابر مستکبران چیست؟
این حمایت ها چه مالی و چه تسلیحاتی جملگی مشروع هستند، زیرا پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم می فرمایند: «المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یخذله»؛ یعنی مسلمان برادر مسلمان است، نه به او ظلم می کند و نه او را تنها می گذارد. اگر در میدان مبارزه با صهیونیسم به ما سلاح نرسد، ما در برابر آن ها متحمل شکست خواهیم شد. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران در همین چهارچوب حرکت می کند و برادر مسلمان خود را در برابر متجاوزان و اشغالگران تسلیح می کند.
اما چرا جمهوری اسلامی ایران چنین کاری انجام می دهد؟ این اقدام جمهوری اسلامی به دو عامل بازمی گردد؛ عامل اول، همان عامل دینی است و از حدیث «المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یخذله» پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم نشئت می گیرد و عامل دوم، مصلحت سیاسی است. اکنون چه کسانی دشمن رژیم صهیونیستی در منطقه اند؟ جمهوری اسلامی ایران، سوریه، حزب الله لبنان، جنبش های حماس و جهاد اسلامی و …. یمنی ها هم دشمن رژیم صهیونیستی در منطقه اند. امروز دشمن یمنی ها با رژیم صهیونیستی و ایالات متحده ی آمریکا همکاری امنیتی، اقتصادی و … دارد و میلیارد ها دلار به آمریکایی ها پرداخت می کند.
بر اساس آنچه که گفته شد، مسئله ی حمایت های تسلیحاتی از مقاومت تنها بعد و جنبه ی دینی ندارد و یک مصلحت سیاسی نیز در آن نهفته است؛ مصلحتی که منافع اسلام و مسلمانان را تأمین می کند.
دیدگاه شما در خصوص اقداماتی که برخی حکام عرب در زمینه ی عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی انجام داده اند چیست؟
کلمه ی «عادی سازی» یک دروغ پردازی محسوب می شود. آیا این طبیعی است که کشور های عربی با کسی که سرزمین برادرشان را اشغال کرده است ارتباط برقرار کنند؟ آیا این طبیعی است که آن ها اموالشان را در اختیار دشمن برادرشان، یعنی ایالات متحده ی آمریکا قرار دهند؟ شما می دانید که ایالات متحده ی آمریکا از رژیم صهیونیستی حمایت می کند؛ رژیمی که سرزمین فلسطین را به اشغال خود درآورده است. کشور های عربی اموال خود را در اختیار کسانی قرار می دهند که فلسطینیان را به قتل می رسانند و به مقدساتشان هتک حرمت می کنند.
بر این اساس، معتقدم که کلمه ی «عادی سازی» یک کلمه ی گمراه کننده است. اگر عادی سازی روابط کشور های عربی با رژیم صهیونیستی طبیعی است، پس، ماهیت روابط آن ها با مقاومت فلسطین چه می شود؟ آیا این مسئله ای طبیعی و عادی است؟ قطعا این طور نیست. قرآن کریم حاکم و داور میان ما و کشور های عربی است.
پیشتر نیز حدیث پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم را برای شما نقل کردم که فرمود: «المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یخذله»؛ همان طور که ذکر کردم، خداوند در قرآن می فرماید: «و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم»؛ آیا خداوند در این آیه ی شریفه جنبش های مقاومت اسلامی حماس، جهاد اسلامی و حزب الله را مخاطب قرار داده است؟ قطعا این طور نیست. در کلمه ی «یقاتلونکم» از صیغه ی جمع استفاده شده است و تمامی مسلمانان مورد خطاب قرار گرفته اند. از آنجایی که مسلمان برادر مسلمان است، بنابراین، کشور های عربی باید پیشتاز دفاع از مسئله ی فلسطین باشند، نه اینکه به عادی سازی روابط با صهیونیست ها بپردازند. این اقدام آن ها یک تخلف دینی محسوب می شود که به خاطر این تخلف، خداوند آن ها را در دنیا و آخرت بازخواست خواهد کرد.
اگر رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم امروز در میان امت اسلامی حاضر بودند، به نظر شما با کسانی که دست دوستی به سمت دشمنان اسلام و اشغالگران اراضی و سرزمین های اسلامی دراز کردند، چه برخوردی داشتند؟
اگر امروز پیامبر اسلام صلی الله وعلیه وآله وسلم حضور داشتند، شریعت الهی را اجراء می کردند؛ شریعتی که می گوید با کافران دوستی نکنید. در همین ارتباط، خداوند متعال در آیه ی ۵۱ سوره مائده می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تتخذوا الیهود والنصاریٰ أولیاء»؛ در این آیه ی شریفه تأکید شده است که غیرمسلمانان از جمله یهود و نصاری را به عنوان دوستا نتان انتخاب نکنید و به آن ها یاری نرسانید. مقصود در زمان حال، افرادی نظیر مقامات آمریکایی هستند. مقصود این است که نباید از این افراد حمایت مالی، سیاسی و امنیتی به عمل آورد و به آن ها در زمینه ی اشغال اراضی مسلمانان کمک کرد؛ اتفاقی که البته در افغانستان، عراق و یمن رخ داد و اشغالگران با کمک دیگران وارد آنجا شدند. اگر کسی چنین کمکی را به غیرمسلمانان بکند و آن ها را یاری دهد، مرتکب تخلف شده است؛ تخلفی که زیان آن به خود کمک دهنده خواهد رسید، چراکه با خشم و غضب خداوند مواجه می شود.
ارزیابی ما این است که رژیم صهیونیستی روبه زوال است. دلیل این مسئله هم همانی است که در قرآن کریم آمده است. خداوند در آیه ی ۷ سوره ی اسراء می فرماید: «فإذا جاء وعد الآخرة لیسوءوا وجوهکم ولیدخلوا المسجد کما دخلوه أول مرة ولیتبروا ما علوا تتبیرا»؛ یعنی هنگامی که زمان وعده ی دوم [انتقام]فرارسید، مبارزان و جنگجویانی را علیه شما برمی انگیزیم که چهره هایتان را افسرده و غمگین سازند و وارد مسجد [الاقصی]شوند؛ همان گونه که برای بار اول داخل آن شدند. آن ها هر آنچه را که بر آن سلطه یابند به طور کامل ویران می سازند.
اعتقاد ما این است که نبرد با اشغالگران همان نبرد «وعد الآخرة» است. امروز همگان در خصوص این مسئله سخن می گویند. کلمه «السوء» در این آیه ی شریفه به معنای شر و ضرر است و مقصود از «لیسوءوا وجوهکم» این است که به شما شر می رسانند و مصیبت وارد می کنند. بر این اساس، نبرد «وعد الآخرة» در قرآن کریم ذکر شده است و در آیه ی شریفه ی مذکور عنوان شده است که مسلمانان وارد «مسجدالاقصی» خواهند شد و در آن به اقامه ی نماز خواهند پرداخت و چهره های صهیونیست ها و مزدوران خائن همراه با آن ها غمگین و افسرده خواهد بود.
در مبارزه با رژیم صهیونیستی در چه مرحله ای هستیم و به نظر شما امروز چقدر به آزادسازی قدس نزدیک تر شده ایم و در این مرحله، چه راهبردی لازم داریم؟
مسئله ی قدس با چند موضوع مرتبط است. اولین مسئله اینکه همگان باید تنفر از صهیونیسم را در خود پرورش دهند. البته من تصور می کنم که صهیونیست ها خود برای شکل گیری این تنفر به ما کمک می کنند. زمانی که آن ها اراضی ما را اشغال می کنند، مبارزان و فرزندان ما را به قتل می رسانند، در سرزمین ما شهرک سازی می کنند، ما را از اقامه ی نماز در مسجدالاقصی بازمی دارند، ما را محاصره می کنند، به مقدساتمان هتک حرمت می کنند و … در حقیقت در حال افزایش تنفر ما از خودشان هستند. بنابراین، صهیونیست ها کمک می کنند تا ما بیش از پیش از آن ها متنفر باشیم.
در این میان، دو راه بیشتر وجود ندارد؛ یا انسان باید وجود صهیونیست ها در سرزمین خود را بپذیرد و با آن ها همکاری کند و یا اینکه به مبارزه با آن ها بپردازد؛ مبارزه ای که از پرتاب سنگ، نوشتن شعار بر روی دیوار، توزیع دست نوشته ها، برگزاری راهپیمایی ها، اعتصاب غذا و … آغاز می گردد و به حمل سلاح و شلیک موشک می رسد؛ کمااینکه خداوند در آیه ی ۶۰ سوره ی انفال فرموده است: «وأعدوا لهم ما استطعتم من قوة»؛ یعنی با تمام قدرت خود برای مبارزه با دشمن آماده شوید. این قدرت همان قدرتی است که مسلمانان در مواجهه با متجاوزان و اشغالگران باید از آن برخوردار باشند.
ما توانستیم شریعت خداوند متعال و سنت رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم را در برخورد با رژیم صهیونیستی اجرا کنیم. نبرد ما با رژیم صهیونیستی مصداق نبرد «وعد الآخرة» است. در این باره، پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم می فرمایند: «زوی الله تعالی لی الأرض فرأیت مشارق ها ومغارب ها و إن أمتی سیبلغ ملک ها ما زوی لی منها»؛ یعنی خداوند متعال زمین را برای من جمع کرد و شرق و غرب آن برایم نمایان شد. به زودی، سلطه و اقتدار امتم به آنچه که برای من جمع و نمایان شد، خواهد رسید. این بدان معناست که خداوند متعال تمامی زوایای این دنیا و کره خاکی را به پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم نشان داده است. همان طور که می دانید مساحت کره ی زمین به ۵۱۰ میلیون کیلومتر مربع می رسد. وقتی پیامبر صلی الله وعلیه وآله وسلم به «رأیت مشارق ها و مغاربها» اشاره می کنند؛ یعنی نقطه به نقطه ی زمین را مشاهده کرده اند.
لطفا کمی مصداقی تر توضیح دهید.
در این زمینه مثالی برای شما می زنم. تصور کنید در منطقه ای زندگی می کنید که یک فرد قلدرمآب و زورگو نیز در آنجا سکونت دارد و به همگان ظلم می کند. این درحالی است که هیچ قدرتی را یارای ایستادگی در برابر او نیست. زمانی که شما با این فرد مقابله می کنید و او را شکست می دهید، دیگران چه رفتاری از خود نشان می دهند؟ آن ها با شما دوستی می کنند، زیرا «شکست، یتیم است و پیروزی، هزاران پدر دارد.» چنین چیزی در حدیثی که برایتان نقل کردم قابل مشاهده است. همه ی ما به عنوان کسانی که از وجود رژیم صهیونیستی متضرر شده و می شویم، باید در مبارزه با آن در چهارچوب نبرد «وعد الآخرة» با یکدیگر همکاری کنیم. کسی که ما را می کشد و سرزمینمان را سلب می کند، رژیم صهیونیستی است. جنایات تنها علیه فلسطینیان اتفاق نمی افتد، بلکه علیه دیگر فرزندان امت اسلامی نیز رخ می دهد.
به عنوان نمونه، دشمن صهیونیستی اراضی سوریه در «ارتفاعات جولان» را اشغال کرده است. طبیعی است که سوریه برای بیرون راندن صهیونیست ها از اراضی خود باید تلاش کند. بخشی از اراضی لبنان نیز توسط دشمن صهیونیستی اشغال شده است و در وهله ی اول این حزب الله است که مسئولیت بیرون راندن اشغالگران را برعهده دارد. کسانی که از حضور رژیم صهیونیستی در منطقه متضرر شده و آسیب دیده اند، فلسطینیان، سوری ها و لبنانی ها هستند. من بار ها به این مسئله اشاره کرده ام. بنابراین، همه ی آن ها باید دست به دست هم بدهند تا اشغالگران را از اراضی اشغالی بیرون کرده و حقوقشان را بازپس گیرند. پس از تحقق این مهم، آن ها یا می توانند با یکدیگر متحد شوند و یا اینکه هریک می تواند مسیر خود را در پیش گیرد.
موضوعی که اکنون اهمیت دارد، بیرون راندن اشغالگران از اراضی اشغالی است. مفاهیم قرآن کریم نیز تأکید دارد که باید صهیونیسم را از اراضی اشغالی بیرون کرد. این یک هدف بزرگ و مشترک است و فلسطینیان، سوری ها و لبنانی ها باید با همکاری یکدیگر به این هدف جامه ی عمل بپوشانند. در چنین شرایطی است که می توانیم اشغالگران را از اراضی خود بیرون کنیم. پس از تحقق این مهم، هریک از قدرت های سه گانه ی (فلسطین، سوریه و لبنان) یا می توانند با یکدیگر متحد شوند و یا مسیر خاص خود را طی کنند. به شما اطمینان می دهم که آن ها با یکدیگر متحد خواهند شد.
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «حمایت ایران از فلسطین براساس قرآن است» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.