اعلام برنامه های «نوری»؛ از هدفمندسازی یارانه های آموزشی تا بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان
برنامه «یوسف نوری» برای وزارت آموزش و پرورش دولت سیزدهم منتشر شد.
به گزارش ایسنا، در مقدمه برنامه گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش آمده است که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نقشه جامع علمی کشور، نقشه مهندسی فرهنگی کشور و سایر اسناد بالادستی تعلیم و تربیت از جمله سیاست های کلی ابلاغی تحول در آموزش و پرورش، حاصل تلاش چندین ساله دانشمندان و نخبگان، صاحب نظران و خبرگان تعلیم و تربیت، استادان دانشگاه ها و حوزه های علمیه و دست اندرکاران نهادهای قانونی کشور بوده که طراحی، تدوین و تصویب شده و از اعتبار بالایی برخوردارند.
در دو سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند ملی برنامه درسی تمام راهبردها و راهکارهای مبتنی بر اصول، مبانی و ارزش های اسناد و حتی رهنامه تحول بنیادین آموزش و پرورش به صورت عرضی و طولی مرتبط با آرمان ها، مبانی و اهداف سند است اما به علت غفلت های صورت گرفته در آموزش و پرورش هنوز بدنه آموزش و پرورش آن طور که مورد انتظار است نمی دانند سند تحول چیست؟ لذا مدرسه صالح و معلم طراز انقلاب اسلامی و معلم تمدن ساز و معلم به مثابه مربی و … باید به درستی تبیین و آموزش داده شوند.
در صورتی که اصطلاحات و واژگان این سند به درستی تبیین شود، جلوی ابهامات، تفسیرها و اقدامات سلیقه ای و موازی کاری ها و برخوردهای سلیقه ای دولت ها در عرصه تعلیم و تربیت را خواهد گرفت، فرسودگی نظام آموزش و پرورش کشور و ایجاد تحول با عملیاتی کردن سند تحول بنیادین قابل تحقق و مشاهده خواهد بود.
مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم، نیروی انسانی را بزرگترین سرمایه کشور دانسته اند و تعلیم و تربیت را رکن اصلی تمدن سازی معرفی کردند. این بیانیه نیز در راستای تمدن سازی بر سه عنصر کلیدی «تربیت و مسئولیت پذیری جوانان کشور»، «جایگاه علم و پژوهش» و «خودسازی، جامعه سازی و تمدن سازی» استوار است و روح حاکم بر این سه نکته کلیدی توجه ویژه به نظام تعلیم و تربیت و مشخصا آموزش و پرورش بوده و تضمین تحقق هفت توصیه انتهایی بیانیه نیز مشروط به تحول بنیادین در نظام آموزشی و تربیتی کشور است.
در این برنامه همچنین اشاره شده است که به رغم گام های بلندی که در چهار دهه گذشته به ویژه تصویب سیاست های کلی و سند تحول بنیادین، برای بازسازی نظام تعلیم و تربیت کشور و استوارسازی آن بر پایه اندیشه های ناب اسلامی و آرمان ها و رویکردهای انقلاب اسلامی برداشته شده است، همچنان فرهنگ و تربیت کشور ما در جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی و گره گشایی مشکلات اجتماعی با آسیب ها و چالش های جدی مواجه بوده و هست. روشن است در گام دوم انقلاب اسلامی، نظام آموزش و پرورش نمی تواند با روش های کنونی به اهداف اسناد فرادستی دست یافته و به جایگاه ترسیم شده در سند چشم انداز ۱۴۰۴ برسد. برای خروج این نظام از روش های سلیقه ای و منسوخ در دولت سیزدهم نیازمند برنامه های راهبردی و عملیاتی مبتنی بر اسناد فرادستی تحول بنیادین، نیروهای تخصصی، خلاق، متعهد و انقلابی است. این برنامه چارچوبی برای نیل به آموزش و پرورش طراز جمهوری اسلامی ایران در دولت انقلابی (سیزدهم) این مهم است.
رویکردهای آموزش و پرورش دولت مردمی ایران قوی
۱- ارتقای امر حاکمیتی آموزش و پرورش در تراز نظام جمهوری اسلامی ایران
٢- دستیابی به عدالت تربیتی
٣- مدرسه محوری و استقرار مدرسه صالح
۴- خروج از نظام برنامه درسی تک ساحتی و تربیت مبتنی بر ساحت های شش گانه تربیت
۵- ارتقای شأن و جایگاه معلم
نشانگرهای وضعیت مطلوب
۱- ارتقای عدالت تربیتی و افزایش دسترسی افراد جامعه به خدمات آموزش و پرورش رایگان و با کیفیت
۲- آماده سازی همه ساحتی کودکان و نوجوانان برای زندگی طیبه ی فردی، خانوادگی و اجتماعی
٣- افزایش مشارکت اجتماعی-تربیتی اولیا، معلمان، نهادهای دولتی و عمومی، مردمی و غیردولتی برای بهسازی آموزشی و پرورشی
۴- ارتقای فزاینده موقعیت آموزشی و تربیتی در منطقه، جهان اسلام و جهان
توصیف وضعیت موجود
۱- ضعف دسترسی به آموزش رایگان و با کیفیت
۲- بازماندگی از تحصیل ۱۷ درصد از افراد مشمول دوره متوسطه دوم
۳- عدم دسترسی ۱٫۲ میلیون دانش آموز به خدمات آموزش و پرورش مجازی در دوره کرونا
۴- تحصیل بیش از ۱۴ درصد از دانش آموزان کشور در مدارس غیردولتی شهریه ای
۵- پایین بودن میانگین معدل آزمون های نهایی دوره متوسطه دوم (متوسطه نظری: ۱۲٫۵؛ متوسطه فنی و حرفه ای ۷٫۴۵
۶- نیاز شدید ۳۰ درصد از دانش آموزان به توانمندسازی مرتبط با آسیبهای اجتماعی
۷- تقلیل مشارکت و ضعف مشارکت پذیری
۸- سهم ۴ درصدی مدارس هیئت امنایی
۹- سهم ۳۰ درصدی خیرین در تعهدات مدرسه سازی وزارت آموزش و پرورش
۱۰- رتبه پایین ایران در آزمون های بین المللی دانش آموزی (از جمله رتبه ۴۸ از ۵۸ کشور شرکت کننده در آزمون علوم پایه چهارم و رتبه ۵۰ از ۵۹ کشور شرکت کننده در آزمون ریاضی هشتم در تیمز - ۲۰۱۹؛
۱۱- چالش نیروی انسانی (کسری، مازاد، ورودی و فرایند انتخاب معلمین، میانگین دریافتی معلمین)
چرخش های تحول آفرین
۱- از تضمین صرف دسترسی به خدمات آموزشی به تضمین آموزش و پرورش باکیفیت برای همه؛
۲- از آموزش متکی بر انباشت اطلاعات به تقویت آموزش های مهارتی و کاربردی در همه ساحت های تربیتی؛
٣- از تصمیم گیری متمرکز دولتی به افزایش تصمیم سازی و تصمیم گیری اجتماعی و مردمی؛
۴- از یکسان نگری مدیریتی - آموزشی به تنوع و نوآوری در الگوهای مدیریتی و برنامه های آموزشی و پرورشی؛
۵- از مشارکت صرفا مالی خانواده ها به مشارکت چندوجهی اجتماعی - تربیتی خانواده ها، مردم و نهادهای دولتی و عمومی و غیردولتی؛
۶- از مدرسه انتفاعی به مدرسه غیرانتفاعی؛
۷- از شأن اجرایی مدیر و معلم به مشارکت جویی فعال فرهنگی تربیتی ایشان.
چالش های نظام آموزش وپرورش
چالش اول: ناکارآمدی نظام حکمرانی آموزشی کشور
عامل اول: بخشی نگری در امر آموزش و پرورش
راهبرد: ارتقای آموزش و پرورش به مثابه امر حاکمیتی ودغدغه ملی با حضور همه بازیگران و ارکان
راهکارها: ۱.سازماندهی و ارائه خدمات وزارتخانه ها و سازمان های دولتی و عمومی کشور به مدارس با هماهنگی تسهیل گرانه وزارت آموزش و پرورش با تقسیم کار و تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، سازمان مدیریت برنامه و بودجه)
۲- بازطراحی فعالیت ها و رویه های آموزشی و پرورشی مدارس در کمک مسئولانه به حل مسائل اجتماعی ملی و محلی با ابلاغ مقررات لازم میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور)
عامل دوم: تمرکزگرایی شدید وزارت آموزش و پرورش
راهبرد : مردمی سازی نظام حکمرانی آموزش و پرورش
راهکارها: ۱- متناسب سازی تدریجی ساختار مدارس دولتی و غیردولتی با الگوی» هیئت امنایی غیرانتفاعی با امکان سنجی الزم متناسب با سیاست ها و اسناد کلان و تأکید بر اعمال نظارت حاکمیتی در چارچوب آموزش رایگان و مدیریت شورایی مرکب از معلمان، نمایندگان اولیا، نمایندگان مدیریت محلی، نمایندگان نهادهای فعال مذهبی و انقلابی بدون سودبری شخصی ذی ربطان برای پیاده سازی الگوهای متنوع و بهینه مدیریتی و آموزشی و تربیتی با فراهم کردن شرایط نما نام سازی مدارس به صورت مجتمعی یا شعبه ای و مدیریت یکپارچه و حمایت از آنها با بهره گیری از ظرفیت نذر و وقف و خیریه و خدمات و کمک های داوطلبانه و امکان واگذاری و بهره برداری از کالبد و امکانات مدارس دولتی با اولویت مناطق حاشیه شهر و محروم در عین حفظ مالکیت و راهبری و نظارت دولت از طریق اصلاح قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی و آیین نامه توسعه مشارکت های مردمی به شیوه مدیریت هیات امنایی میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
۲- تقویت قاعده گذاری، حمایت و نظارت محلی و نقش آفرینی فعال خانواده ها و فرهنگیان با بازطراحی شوراهای استانی و منطقه ای آموزش و پرورش با اصلاح قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان ها، شهرستان ها و مناطق کشور (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).
۳ .تسهیل راه اندازی و فعالیت قانونی نهادهای صنفی و علمی معلمان با به رسمیت شناختن شأن و حق کنش گری و اظهارنظر تخصصی آنها در ساختارهای سیاست گذاری و تصمیم سازی حوزه آموزش و پرورش رسمی و عمومی برای دفاع قانونمند از حقوق فرهنگیان و کمک به بهبود کیفیت و عدالت آموزشی و پرورشی با تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، معاونت حقوقی ریاست جمهوری)
عامل سوم: تداخل ساختاری و مأموریتی در سیاست گذاری و نظارت فرا وزارتخانه ای
راهبرد: یکپارچه سازی و هماهنگی سیاست گذاری و برنامه ریزی نظام آموزشی
راهکارها: ۱.اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به صورت تمهیدی با همکاری همه دستگاه ها و نهادهای ذیربط با تکمیل و ترمیم این سند در چارچوب ماده واحده مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، تدوین لوایح قانونی مورد نیاز به عنوان پشتوانه حقوقی و تمهید و تأمین استلزامات زیرساختی، ساختاری، فرآیندی، انسانی، محتوایی و مالی و اشاعه و فرهنگ سازی اقناعی آن در میان ذیربطان (میان مدت شورای عالی آموزش و پرورش و وزارت آموزش و پرورش).
۲- ارتقای اثربخشی شورای عالی آموزش و پرورش با اجرای کامل قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش و آیین نامه اجرایی آن و طراحی نظام ارتباطی شورا با سایر نهادهای تصمیم گیر ذیربط و موظف کردن دبیرخانه آن به رصد و پایش شاخص های پیشرفت تعلیم و تربیت کشور برای کمک به راهبری و تصمیم سازی آموزشی و پرورشی در چارچوب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (میان مدت - شورای عالی آموزش و پرورش).
عامل چهارم: ضعف پیشگیری از فساد در ساختارها و سازوکارهای وزارت آموزش و پرورش
راهبرد: صیانت از سلامت اداری و اقتصادی وزارت آموزش و پرورش و حذف بسترهای فسادزا کشور
راهکارها: ۱.اتخاذ تدابیر لازم برای مدیریت تعارض منافع نیروهای انسانی وزارت آموزش و پرورش در تمامی موارد از جمله اتحاد ناظر و منظور، اشتغال همزمان، سهامداری و مالکیت، استفاده از رانت اطالعاتی، قرارداد با کارکنان دولت و تأسیس و اداره مدرسه غیردولتی و برقراری شفافیت با ارائه گزارش عمومی، برخط و به روز از موارد الزم نظیر مجوزها، قراردادها و گزارش مالی شرکت ها، سازمان های وابسته و تمام مدارس در سامانه شفافیت وزارت آموزش و پرورش با تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)
۲- بازطراحی ساختار وزارت آموزش و پرورش متناسب با زیرنظام های شش گانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تقویت زیرساخت های تنظیم گری، نظارت، کوچک و چابک کردن وزارتخانه و واحدهای تابعه با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات و هوشمندسازی خدمات و فرآیندها و حذف واحدهای زائد واسط میان ستاد وزارتخانه و مدرسه و کاهش نیروهای ستادی غیرضرور (میانمدت - وزارت آموزش و پرورش).
٣- بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان و اساسنامه آن برای تقویت بنیه مالی فرهنگیان شاغل و بازنشسته و رفع مشکلات معیشتی آنها و ارتقای شفافیت و رفع تعارض منافع و تعیین وضعیت حقوقی آن با اجرای بند ک ماده ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰(کوتاه مدت - وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری).
چالش دوم: جهت گیری های ضدعدالت در آموزش و پرورش
عامل اول: توزیع نامتوازن و غیرهدفمند یارانه های آموزشی دولت
راهبرد: تحقق آموزش رایگان
راهکارها:۱.هدفمندسازی یارانه های آموزشی از جمله با تخصیص سرانه حمایتی به مدارس دولتی خاص نظیر سمپاد و نمونه دولتی حداقل معادل هزینه کرد دانش آموزان مدارس دولتی و جهت دهی این مدارس به سمت مخاطبان اختصاصی با اصلاح قوانین و مقررات(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
٢- جهت دهی تدریجی مؤسسان مدارس غیردولتی موجود و افراد متقاضی ذیصلاح به سمت تبدیل وضعیت یا راه اندازی مدرسه با الگوی هیئت امنایی غیرانتفاعی (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
عامل دوم: غلبه رویکرد خصوصی سازی در وزارت آموزش و پرورش
راهبرد:حاکم کردن رویکرد عدالت آموزشی-تربیتی در عین حفظ کرامت مردم کشور
راهکارها: ۱ . تدوین و اعمال ملاحظات تضمین کننده دسترسی برابر همه به فرصت ها و توجه به تفاوت های محلی و جنسیتی و فردی آموزشی تربیتی در قالب پیوست های عدالت تربیتی در همه اقدامات و برنامه های وزارت آموزش و پرورش (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)
۲.طراحی و اجرای بسته های عدالت آموزشی-تربیتی (تبعیض مثبت برای جامعه هدف نظیر مناطق روستایی، محروم و مرزی و حاشیه شهرها با بهره گیری از ظرفیت نهادهای ذیربط حاکمیتی و خدمات داوطلبانه مردمی و جهادی برای ایجاد فرصت دسترسی برابر به خدمات با کیفیت آموزشی و پرورشی دانش آموزان مشمول در عین حفظ کرامت و اقتضائات بومی و تربیتی و فراهم سازی زمینه شناسایی و هدایت استعدادها و علایق آنها با تأکید بر توانمندسازی و ارتقای انگیزشی نیروهای بومی (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)
٣ .استفاده از بستر مجازی به عنوان جبران و مکمل آموزش و پرورش حضوری از طریق ایجاد زیرساخت واحد و یکپارچه حاکمیتی و ترغیب مؤسسات و افراد ذیصلاح و علاقه مند به ارائه خدمات و محتواهای آموزشی و تربیتی با تنظیم گری وزارت آموزش و پرورش به منظور توسعه فرصت های آموزشی و پرورشی ملی و بین المللی برای کودکان و نوجوانان و اولیاء با در نظر گرفتن پیوست تربیتی و فرهنگی لازم به منظور رفع تهدیدات فضای مجازی و با توجه به اقتضائات دوره کرونایی و پساکرونا (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی ریاست جمهوری).
۴.تجمیع و به کارگیری همه امکانات و شرایط لازم برای شناسایی و هدایت استعدادهای برتر برای تقویت و فراگیرسازی اجرای طرح شهاب در همه مدارس میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، بنیاد ملی نخبگان)
چالش سوم: افت کیفی خدمات آموزشی و پرورشی
عامل اول: نارسایی زیرساخت ها و برنامه های کیفیت بخشی آموزش و پرورش
راهبرد۱: ایجاد زیرساخت های ارتقا و تضمین کیفیت خدمات آموزشی و پرورشی
راهکارها: ۱- بازطراحی برنامه درسی ملی بر اساس اسناد تحولی آموزش و پرورش و بازتولید برنامه های درسی و اهداف دوره های تحصیلی کنونی و اجرای آن به منظور تحقق تربیت همه ساحتی با تأکید بر متناسب سازی حجم و محتوای کتب درسی و ساعات و روزهای آموزشی با توانمندی ها و ویژگی های دانش آموزان، بهره گیری از روش های روزآمد و فعال و خلاق و بهره گیری از تجهیزات و فناوری های نوین آموزشی و تربیتی در راستای اهداف کوتاه مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
۲- پیاده سازی نظام ملی سنجش و ارزشیابی و پایش همه جانبه خدمات تربیتی و آموزشی دانش آموزان، معلمان و دانشجو معلمان و نهادهای آموزشی و پرورشی بر اساس استانداردها و شاخص های بومی با بازطراحی مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش و ایجاد سازمان ارزشیابی و تضمین کیفیت تعلیم و تربیت ذیل شورای عالی آموزش و پرورش با تدوین قانون و مقررات لازم(میان مدت - سازمان اداری استخدامی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، وزارت آموزش و پرورش)
۳.طراحی و پیاده سازی نظام جامع مشاوره و شناسایی و هدایت استعدادهای تحصیلی و شغلی و بازطراحی شاخه ها و رشته های تحصیلی بر اساس آن و آمایش سرزمینی با رویکرد تربیت نیمه تخصصی با اصلاح برنامه درسی ملی و آیین نامه های مربوطه میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
۴ .اولویت بخشی به آموزش دوره های پیش از دبستان و ابتدایی به عنوان دوره های پایه در عملیاتی کردن برنامه های تحولی وزارت آموزش و پرورش و جهت دهی مضاعف منابع مالی و نیروی انسانی توانمند و با انگیزه برای تحقق اهداف آموزشی و پرورشی مرتبط میان مدت - سازمان مدیریت برنامه و بودجه، وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش).
راهبرد ۲: ارتقای توانمندی و انگیزه نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش به ویژه معلمان به عنوان نیروی فکری و فرهنگی جامعه
راهکارها: ۱- رتبه بندی معلمان در چارچوب اسناد تحولی آموزش و پرورش و نقش ویژه آموزشی و تربیتی ایشان با تدوین قوانین و مقررات لازم(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).
۲.تقویت کمی و کیفی دانشگاه فرهنگیان برای مدیریت واحد تربیت معلم با تمرکز بر دوره های تربیت مربیان و معلمان چندساحتی دوره پیش از دبستان و ابتدایی از طریق تسهیل جذب اعضای هیئت علمی باصلاحیت و تأمین فضای فیزیکی و منابع مورد نیاز(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).
انتهای پیام
به گزارش ایسنا، در مقدمه برنامه گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش آمده است که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نقشه جامع علمی کشور، نقشه مهندسی فرهنگی کشور و سایر اسناد بالادستی تعلیم و تربیت از جمله سیاست های کلی ابلاغی تحول در آموزش و پرورش، حاصل تلاش چندین ساله دانشمندان و نخبگان، صاحب نظران و خبرگان تعلیم و تربیت، استادان دانشگاه ها و حوزه های علمیه و دست اندرکاران نهادهای قانونی کشور بوده که طراحی، تدوین و تصویب شده و از اعتبار بالایی برخوردارند.
در دو سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند ملی برنامه درسی تمام راهبردها و راهکارهای مبتنی بر اصول، مبانی و ارزش های اسناد و حتی رهنامه تحول بنیادین آموزش و پرورش به صورت عرضی و طولی مرتبط با آرمان ها، مبانی و اهداف سند است اما به علت غفلت های صورت گرفته در آموزش و پرورش هنوز بدنه آموزش و پرورش آن طور که مورد انتظار است نمی دانند سند تحول چیست؟ لذا مدرسه صالح و معلم طراز انقلاب اسلامی و معلم تمدن ساز و معلم به مثابه مربی و … باید به درستی تبیین و آموزش داده شوند.
در صورتی که اصطلاحات و واژگان این سند به درستی تبیین شود، جلوی ابهامات، تفسیرها و اقدامات سلیقه ای و موازی کاری ها و برخوردهای سلیقه ای دولت ها در عرصه تعلیم و تربیت را خواهد گرفت، فرسودگی نظام آموزش و پرورش کشور و ایجاد تحول با عملیاتی کردن سند تحول بنیادین قابل تحقق و مشاهده خواهد بود.
مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم، نیروی انسانی را بزرگترین سرمایه کشور دانسته اند و تعلیم و تربیت را رکن اصلی تمدن سازی معرفی کردند. این بیانیه نیز در راستای تمدن سازی بر سه عنصر کلیدی «تربیت و مسئولیت پذیری جوانان کشور»، «جایگاه علم و پژوهش» و «خودسازی، جامعه سازی و تمدن سازی» استوار است و روح حاکم بر این سه نکته کلیدی توجه ویژه به نظام تعلیم و تربیت و مشخصا آموزش و پرورش بوده و تضمین تحقق هفت توصیه انتهایی بیانیه نیز مشروط به تحول بنیادین در نظام آموزشی و تربیتی کشور است.
در این برنامه همچنین اشاره شده است که به رغم گام های بلندی که در چهار دهه گذشته به ویژه تصویب سیاست های کلی و سند تحول بنیادین، برای بازسازی نظام تعلیم و تربیت کشور و استوارسازی آن بر پایه اندیشه های ناب اسلامی و آرمان ها و رویکردهای انقلاب اسلامی برداشته شده است، همچنان فرهنگ و تربیت کشور ما در جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی و گره گشایی مشکلات اجتماعی با آسیب ها و چالش های جدی مواجه بوده و هست. روشن است در گام دوم انقلاب اسلامی، نظام آموزش و پرورش نمی تواند با روش های کنونی به اهداف اسناد فرادستی دست یافته و به جایگاه ترسیم شده در سند چشم انداز ۱۴۰۴ برسد. برای خروج این نظام از روش های سلیقه ای و منسوخ در دولت سیزدهم نیازمند برنامه های راهبردی و عملیاتی مبتنی بر اسناد فرادستی تحول بنیادین، نیروهای تخصصی، خلاق، متعهد و انقلابی است. این برنامه چارچوبی برای نیل به آموزش و پرورش طراز جمهوری اسلامی ایران در دولت انقلابی (سیزدهم) این مهم است.
رویکردهای آموزش و پرورش دولت مردمی ایران قوی
۱- ارتقای امر حاکمیتی آموزش و پرورش در تراز نظام جمهوری اسلامی ایران
٢- دستیابی به عدالت تربیتی
٣- مدرسه محوری و استقرار مدرسه صالح
۴- خروج از نظام برنامه درسی تک ساحتی و تربیت مبتنی بر ساحت های شش گانه تربیت
۵- ارتقای شأن و جایگاه معلم
نشانگرهای وضعیت مطلوب
۱- ارتقای عدالت تربیتی و افزایش دسترسی افراد جامعه به خدمات آموزش و پرورش رایگان و با کیفیت
۲- آماده سازی همه ساحتی کودکان و نوجوانان برای زندگی طیبه ی فردی، خانوادگی و اجتماعی
٣- افزایش مشارکت اجتماعی-تربیتی اولیا، معلمان، نهادهای دولتی و عمومی، مردمی و غیردولتی برای بهسازی آموزشی و پرورشی
۴- ارتقای فزاینده موقعیت آموزشی و تربیتی در منطقه، جهان اسلام و جهان
توصیف وضعیت موجود
۱- ضعف دسترسی به آموزش رایگان و با کیفیت
۲- بازماندگی از تحصیل ۱۷ درصد از افراد مشمول دوره متوسطه دوم
۳- عدم دسترسی ۱٫۲ میلیون دانش آموز به خدمات آموزش و پرورش مجازی در دوره کرونا
۴- تحصیل بیش از ۱۴ درصد از دانش آموزان کشور در مدارس غیردولتی شهریه ای
۵- پایین بودن میانگین معدل آزمون های نهایی دوره متوسطه دوم (متوسطه نظری: ۱۲٫۵؛ متوسطه فنی و حرفه ای ۷٫۴۵
۶- نیاز شدید ۳۰ درصد از دانش آموزان به توانمندسازی مرتبط با آسیبهای اجتماعی
۷- تقلیل مشارکت و ضعف مشارکت پذیری
۸- سهم ۴ درصدی مدارس هیئت امنایی
۹- سهم ۳۰ درصدی خیرین در تعهدات مدرسه سازی وزارت آموزش و پرورش
۱۰- رتبه پایین ایران در آزمون های بین المللی دانش آموزی (از جمله رتبه ۴۸ از ۵۸ کشور شرکت کننده در آزمون علوم پایه چهارم و رتبه ۵۰ از ۵۹ کشور شرکت کننده در آزمون ریاضی هشتم در تیمز - ۲۰۱۹؛
۱۱- چالش نیروی انسانی (کسری، مازاد، ورودی و فرایند انتخاب معلمین، میانگین دریافتی معلمین)
چرخش های تحول آفرین
۱- از تضمین صرف دسترسی به خدمات آموزشی به تضمین آموزش و پرورش باکیفیت برای همه؛
۲- از آموزش متکی بر انباشت اطلاعات به تقویت آموزش های مهارتی و کاربردی در همه ساحت های تربیتی؛
٣- از تصمیم گیری متمرکز دولتی به افزایش تصمیم سازی و تصمیم گیری اجتماعی و مردمی؛
۴- از یکسان نگری مدیریتی - آموزشی به تنوع و نوآوری در الگوهای مدیریتی و برنامه های آموزشی و پرورشی؛
۵- از مشارکت صرفا مالی خانواده ها به مشارکت چندوجهی اجتماعی - تربیتی خانواده ها، مردم و نهادهای دولتی و عمومی و غیردولتی؛
۶- از مدرسه انتفاعی به مدرسه غیرانتفاعی؛
۷- از شأن اجرایی مدیر و معلم به مشارکت جویی فعال فرهنگی تربیتی ایشان.
چالش های نظام آموزش وپرورش
چالش اول: ناکارآمدی نظام حکمرانی آموزشی کشور
عامل اول: بخشی نگری در امر آموزش و پرورش
راهبرد: ارتقای آموزش و پرورش به مثابه امر حاکمیتی ودغدغه ملی با حضور همه بازیگران و ارکان
راهکارها: ۱.سازماندهی و ارائه خدمات وزارتخانه ها و سازمان های دولتی و عمومی کشور به مدارس با هماهنگی تسهیل گرانه وزارت آموزش و پرورش با تقسیم کار و تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، سازمان مدیریت برنامه و بودجه)
۲- بازطراحی فعالیت ها و رویه های آموزشی و پرورشی مدارس در کمک مسئولانه به حل مسائل اجتماعی ملی و محلی با ابلاغ مقررات لازم میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور)
عامل دوم: تمرکزگرایی شدید وزارت آموزش و پرورش
راهبرد : مردمی سازی نظام حکمرانی آموزش و پرورش
راهکارها: ۱- متناسب سازی تدریجی ساختار مدارس دولتی و غیردولتی با الگوی» هیئت امنایی غیرانتفاعی با امکان سنجی الزم متناسب با سیاست ها و اسناد کلان و تأکید بر اعمال نظارت حاکمیتی در چارچوب آموزش رایگان و مدیریت شورایی مرکب از معلمان، نمایندگان اولیا، نمایندگان مدیریت محلی، نمایندگان نهادهای فعال مذهبی و انقلابی بدون سودبری شخصی ذی ربطان برای پیاده سازی الگوهای متنوع و بهینه مدیریتی و آموزشی و تربیتی با فراهم کردن شرایط نما نام سازی مدارس به صورت مجتمعی یا شعبه ای و مدیریت یکپارچه و حمایت از آنها با بهره گیری از ظرفیت نذر و وقف و خیریه و خدمات و کمک های داوطلبانه و امکان واگذاری و بهره برداری از کالبد و امکانات مدارس دولتی با اولویت مناطق حاشیه شهر و محروم در عین حفظ مالکیت و راهبری و نظارت دولت از طریق اصلاح قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی و آیین نامه توسعه مشارکت های مردمی به شیوه مدیریت هیات امنایی میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
۲- تقویت قاعده گذاری، حمایت و نظارت محلی و نقش آفرینی فعال خانواده ها و فرهنگیان با بازطراحی شوراهای استانی و منطقه ای آموزش و پرورش با اصلاح قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان ها، شهرستان ها و مناطق کشور (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).
۳ .تسهیل راه اندازی و فعالیت قانونی نهادهای صنفی و علمی معلمان با به رسمیت شناختن شأن و حق کنش گری و اظهارنظر تخصصی آنها در ساختارهای سیاست گذاری و تصمیم سازی حوزه آموزش و پرورش رسمی و عمومی برای دفاع قانونمند از حقوق فرهنگیان و کمک به بهبود کیفیت و عدالت آموزشی و پرورشی با تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، معاونت حقوقی ریاست جمهوری)
عامل سوم: تداخل ساختاری و مأموریتی در سیاست گذاری و نظارت فرا وزارتخانه ای
راهبرد: یکپارچه سازی و هماهنگی سیاست گذاری و برنامه ریزی نظام آموزشی
راهکارها: ۱.اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به صورت تمهیدی با همکاری همه دستگاه ها و نهادهای ذیربط با تکمیل و ترمیم این سند در چارچوب ماده واحده مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، تدوین لوایح قانونی مورد نیاز به عنوان پشتوانه حقوقی و تمهید و تأمین استلزامات زیرساختی، ساختاری، فرآیندی، انسانی، محتوایی و مالی و اشاعه و فرهنگ سازی اقناعی آن در میان ذیربطان (میان مدت شورای عالی آموزش و پرورش و وزارت آموزش و پرورش).
۲- ارتقای اثربخشی شورای عالی آموزش و پرورش با اجرای کامل قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش و آیین نامه اجرایی آن و طراحی نظام ارتباطی شورا با سایر نهادهای تصمیم گیر ذیربط و موظف کردن دبیرخانه آن به رصد و پایش شاخص های پیشرفت تعلیم و تربیت کشور برای کمک به راهبری و تصمیم سازی آموزشی و پرورشی در چارچوب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (میان مدت - شورای عالی آموزش و پرورش).
عامل چهارم: ضعف پیشگیری از فساد در ساختارها و سازوکارهای وزارت آموزش و پرورش
راهبرد: صیانت از سلامت اداری و اقتصادی وزارت آموزش و پرورش و حذف بسترهای فسادزا کشور
راهکارها: ۱.اتخاذ تدابیر لازم برای مدیریت تعارض منافع نیروهای انسانی وزارت آموزش و پرورش در تمامی موارد از جمله اتحاد ناظر و منظور، اشتغال همزمان، سهامداری و مالکیت، استفاده از رانت اطالعاتی، قرارداد با کارکنان دولت و تأسیس و اداره مدرسه غیردولتی و برقراری شفافیت با ارائه گزارش عمومی، برخط و به روز از موارد الزم نظیر مجوزها، قراردادها و گزارش مالی شرکت ها، سازمان های وابسته و تمام مدارس در سامانه شفافیت وزارت آموزش و پرورش با تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)
۲- بازطراحی ساختار وزارت آموزش و پرورش متناسب با زیرنظام های شش گانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تقویت زیرساخت های تنظیم گری، نظارت، کوچک و چابک کردن وزارتخانه و واحدهای تابعه با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات و هوشمندسازی خدمات و فرآیندها و حذف واحدهای زائد واسط میان ستاد وزارتخانه و مدرسه و کاهش نیروهای ستادی غیرضرور (میانمدت - وزارت آموزش و پرورش).
٣- بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان و اساسنامه آن برای تقویت بنیه مالی فرهنگیان شاغل و بازنشسته و رفع مشکلات معیشتی آنها و ارتقای شفافیت و رفع تعارض منافع و تعیین وضعیت حقوقی آن با اجرای بند ک ماده ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰(کوتاه مدت - وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری).
چالش دوم: جهت گیری های ضدعدالت در آموزش و پرورش
عامل اول: توزیع نامتوازن و غیرهدفمند یارانه های آموزشی دولت
راهبرد: تحقق آموزش رایگان
راهکارها:۱.هدفمندسازی یارانه های آموزشی از جمله با تخصیص سرانه حمایتی به مدارس دولتی خاص نظیر سمپاد و نمونه دولتی حداقل معادل هزینه کرد دانش آموزان مدارس دولتی و جهت دهی این مدارس به سمت مخاطبان اختصاصی با اصلاح قوانین و مقررات(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
٢- جهت دهی تدریجی مؤسسان مدارس غیردولتی موجود و افراد متقاضی ذیصلاح به سمت تبدیل وضعیت یا راه اندازی مدرسه با الگوی هیئت امنایی غیرانتفاعی (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
عامل دوم: غلبه رویکرد خصوصی سازی در وزارت آموزش و پرورش
راهبرد:حاکم کردن رویکرد عدالت آموزشی-تربیتی در عین حفظ کرامت مردم کشور
راهکارها: ۱ . تدوین و اعمال ملاحظات تضمین کننده دسترسی برابر همه به فرصت ها و توجه به تفاوت های محلی و جنسیتی و فردی آموزشی تربیتی در قالب پیوست های عدالت تربیتی در همه اقدامات و برنامه های وزارت آموزش و پرورش (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)
۲.طراحی و اجرای بسته های عدالت آموزشی-تربیتی (تبعیض مثبت برای جامعه هدف نظیر مناطق روستایی، محروم و مرزی و حاشیه شهرها با بهره گیری از ظرفیت نهادهای ذیربط حاکمیتی و خدمات داوطلبانه مردمی و جهادی برای ایجاد فرصت دسترسی برابر به خدمات با کیفیت آموزشی و پرورشی دانش آموزان مشمول در عین حفظ کرامت و اقتضائات بومی و تربیتی و فراهم سازی زمینه شناسایی و هدایت استعدادها و علایق آنها با تأکید بر توانمندسازی و ارتقای انگیزشی نیروهای بومی (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)
٣ .استفاده از بستر مجازی به عنوان جبران و مکمل آموزش و پرورش حضوری از طریق ایجاد زیرساخت واحد و یکپارچه حاکمیتی و ترغیب مؤسسات و افراد ذیصلاح و علاقه مند به ارائه خدمات و محتواهای آموزشی و تربیتی با تنظیم گری وزارت آموزش و پرورش به منظور توسعه فرصت های آموزشی و پرورشی ملی و بین المللی برای کودکان و نوجوانان و اولیاء با در نظر گرفتن پیوست تربیتی و فرهنگی لازم به منظور رفع تهدیدات فضای مجازی و با توجه به اقتضائات دوره کرونایی و پساکرونا (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی ریاست جمهوری).
۴.تجمیع و به کارگیری همه امکانات و شرایط لازم برای شناسایی و هدایت استعدادهای برتر برای تقویت و فراگیرسازی اجرای طرح شهاب در همه مدارس میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، بنیاد ملی نخبگان)
چالش سوم: افت کیفی خدمات آموزشی و پرورشی
عامل اول: نارسایی زیرساخت ها و برنامه های کیفیت بخشی آموزش و پرورش
راهبرد۱: ایجاد زیرساخت های ارتقا و تضمین کیفیت خدمات آموزشی و پرورشی
راهکارها: ۱- بازطراحی برنامه درسی ملی بر اساس اسناد تحولی آموزش و پرورش و بازتولید برنامه های درسی و اهداف دوره های تحصیلی کنونی و اجرای آن به منظور تحقق تربیت همه ساحتی با تأکید بر متناسب سازی حجم و محتوای کتب درسی و ساعات و روزهای آموزشی با توانمندی ها و ویژگی های دانش آموزان، بهره گیری از روش های روزآمد و فعال و خلاق و بهره گیری از تجهیزات و فناوری های نوین آموزشی و تربیتی در راستای اهداف کوتاه مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
۲- پیاده سازی نظام ملی سنجش و ارزشیابی و پایش همه جانبه خدمات تربیتی و آموزشی دانش آموزان، معلمان و دانشجو معلمان و نهادهای آموزشی و پرورشی بر اساس استانداردها و شاخص های بومی با بازطراحی مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش و ایجاد سازمان ارزشیابی و تضمین کیفیت تعلیم و تربیت ذیل شورای عالی آموزش و پرورش با تدوین قانون و مقررات لازم(میان مدت - سازمان اداری استخدامی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، وزارت آموزش و پرورش)
۳.طراحی و پیاده سازی نظام جامع مشاوره و شناسایی و هدایت استعدادهای تحصیلی و شغلی و بازطراحی شاخه ها و رشته های تحصیلی بر اساس آن و آمایش سرزمینی با رویکرد تربیت نیمه تخصصی با اصلاح برنامه درسی ملی و آیین نامه های مربوطه میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)
۴ .اولویت بخشی به آموزش دوره های پیش از دبستان و ابتدایی به عنوان دوره های پایه در عملیاتی کردن برنامه های تحولی وزارت آموزش و پرورش و جهت دهی مضاعف منابع مالی و نیروی انسانی توانمند و با انگیزه برای تحقق اهداف آموزشی و پرورشی مرتبط میان مدت - سازمان مدیریت برنامه و بودجه، وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش).
راهبرد ۲: ارتقای توانمندی و انگیزه نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش به ویژه معلمان به عنوان نیروی فکری و فرهنگی جامعه
راهکارها: ۱- رتبه بندی معلمان در چارچوب اسناد تحولی آموزش و پرورش و نقش ویژه آموزشی و تربیتی ایشان با تدوین قوانین و مقررات لازم(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).
۲.تقویت کمی و کیفی دانشگاه فرهنگیان برای مدیریت واحد تربیت معلم با تمرکز بر دوره های تربیت مربیان و معلمان چندساحتی دوره پیش از دبستان و ابتدایی از طریق تسهیل جذب اعضای هیئت علمی باصلاحیت و تأمین فضای فیزیکی و منابع مورد نیاز(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).
انتهای پیام
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «اعلام برنامه های «نوری»؛ از هدفمندسازی یارانه های آموزشی تا بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.