به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام سید ابراهیم حسینی، پیش از ظهر سه شنبه در نشست علمی آموزشی «گام های نخست تدبر در قرآن کریم» که همزمان با اختتامیه یازدهمین دوره آموزشی قرآن و تربیت که به همت مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی (ره) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: یکی از مشکلات جامعه ایمانی در ارتباط با قرآن بحث تدبر است. ما در تاریخ بعد از غیبت، تفاسیر متعددی چه در فضای شیعیان و امامیه و چه در فضای اهل سنت با فرقه های گوناگون و گرایشات متعددش بر قرآن داریم، اما آنچه که قرآن از ما می خواهد، تفسیر نیست، بلکه تدبر است.

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری می فرماید: «یکی از کاستی ها و تقصیرهای ما در باب قرآن، عدم بسترسازی تدبر عمومی است. ما نتوانستیم بستری ایجاد کنیم که عموم جامعه ایمانی، اهل تدبر در قرآن شوند.» مهمترین دلیلش هم ترس از تفسیر به رأی است. ما برای تفسیر، ۱۶ علم را به عنوان پیش زمینه طراحی کردیم و می گوئیم چون این علوم را نداریم، پس تفسیر قرآن به ما ارتباطی ندارد. در حالی که قرآن از ما تدبر می خواهد.

تدبر، کار قلب است نه عقل و عرفان

محقق علوم قرآنی با اشاره به آیه ۲۴ سوره محمد (ص) گفت: خداوند در این آیه می فرماید: «أفلا یتدبرون القرآن أم علی قلوب أقفالها، آیا در قرآن نمی اندیشند یا بر دل هایشان قفل هایی قرار دارد؟» یکی از مشکلات گروه های تدبری این است که آنقدر کار را بزرگ می کنند که با ورود به آن، سردرگم می شویم.

وی با توصیه به اینکه سعی کنید برداشت هایتان را سریعا به لقمه هایی تبدیل کنید که مخاطب شما با آن ارتباط بگیرد، بیان کرد: برای مثال در آیه مذکور، خداوند می فرماید: «تدبر، کار قلب است.» پس ما برای تدبر به عقل، عرفان و اصطلاحات نیاز نداریم.

حسینی با طرح این پرسش که چگونه می شود قلب را به عرصه تدبر وارد کرد، پاسخ داد: قرآن می فرماید: «… فاقرءوا ما تیسر من القرآن…، پس آنچه را از قرآن برای شما میسر است، بخوانید.» زیاد خواندن قرآن و انس با آن گام دوم در تدبر قرآن است. تدبر، کشف ارتباط کلمات در آیات محسوب می شود. این واژه در لغت به معنای «پشت» است. وقتی به باب تفعل و اثرپذیری وارد می شود؛ علامه می فرماید: «یعنی خداوند متعال، هدفش از این مدل چینش کلمات و آیات پشت سر هم چیست؟»

وی ادامه داد: برای آغاز تدبر حداقل باید پنج دور، قرآن را از اول تا آخر با ترجمه بخوانید و از دور سوم یک تفسیر شروع کنید. بستگی به ذائقه شما می توانید از تفاسیر المیزان، نمونه، مهر، التحریر و تنویر ابن عاشور و مجمع البیان استفاده کنید.

قرآن زنده است و با مخاطب خود گفتگو می کند

محقق علوم قرآنی با اشاره به آیه ۲۹ سوره صاد که می فرماید: «کتاب أنزلناه إلیک مبارک لیدبروا آیاته ولیتذکر أولو الألباب، این کتاب پربرکتی است که آن را بر تو نازل کرده ایم تا آیاتش را تدبر کنند و خردمندان متذکر شوند»، گفت: هدف نزول، تدبر است. یعنی اگر قرار است هدایتی شکل بگیرد، نزول رحمتی اتفاق افتد و انسان، سیری از ظلمت به نور داشته باشد، به واسطه تدبر اتفاق می افتد.

وی نخستین نکته این آیه واژه را در کلمه «مبارک» دانست و اظهار کرد: مبارک به معنای خیر مستمر یا جریان دائمی خیر به صورت پرحجم است. یعنی شما تا قیامت هم تدبر کنید، نکات قرآن تمام نمی شود. برای همین هم مفسرینی که فایل صوتی دارند، دور جدید یا چندم را شروع می کنند. چون هر بار با نکات جدیدی روبه رو می شوند.

حجت الاسلام حسینی با تأکید بر واژگان دیگری در این آیه، یعنی «تذکر» و «اولوالاالباب» افزود: قرآن برای هر گروه و در هر فضای معرفتی، کاری انجام می دهد و عامل تذکر محسوب می شود. یکی از کارهای تدبر در وجود ما که عامل تحول نیز هست، تذکر گرفتن محسوب می شود.

وی ادامه داد: پیشنهاد می کنم قبل از ارتباط گرفتن با هر مجموعه ای در زمینه تدبر، خودتان مسئله انس با قرآن را حل کنید. شهید بهشتی (ره) در جزوه خود که مرکز اسلامی هامبورگ نوشته است، می گوید: «من برای هر جلسه خارج از کشور، اولین متن علمی که به سراغش می روم، قرآن و سپس روایات، تاریخ، جامعه شناسی و… است.

محقق علوم قرآنی با اشاره به دومین نکته در انس با قرآن خاطرنشان کرد: تا نهج البلاغه نخوانید، قرآن را نمی فهمید. امیرالمومنین (ع) می فرماید: «قرآن، ساکت است. آن را به نطق بیاورید.» قرآن، مخاطبش را پیدا کند، با او گفتگو می کند. یعنی یک موجود زنده است. امیرالمومنین (ع) می فرماید: «از قرآن سوال کنید.» شما از دور سوم، کنار قرائت هر روزه، طرح سوال داشته باشید.

وی اضافه کرد: برای مثال در آیه ۳۸ سوره بقره در مورد هبوط حضرت آدم و حوا می خوانیم: «قلنا اهبطوا منها جمیعا فإما یأتینکم منی هدی فمن تبع هدای فلا خوف علیهم ولا هم یحزنون، گفتیم: همگی از آن [مرتبه و مقام] فرود آیید؛ چنانچه از سوی من هدایتی برای شما آمد، پس کسانی که از هدایتم پیروی کنند نه ترسی بر آنان است و نه اندوهگین شوند.» چرا خداوند می فرماید که صبر کنید تا هدایت بیاید؟ چرا نفرموده است صبر کنید تا دین بیاید؟ می دانیم که دین گاهی اوقات به معنای اصطلاحی نیست و از زمان حضرت نوح (ع) آمده و قبل از آن، عقل، کفایت می کرده است.

حجت الاسلام حسینی با بیان اینکه هرچه سوالات دقیق تر شوند، گره آیات بازتر و نکاتی که دستتان می آید، بیشتر است، اظهار کرد: همین طور، رغبت قرآن برای شما برای گفتگو بیشتر می شود و ناگهان می بینید نکاتی به دست آوردید که در هیچ تفسیری نیست. برای اینکه سوالات شما جزئی تر شود اشراف به تاریخ ۲۳ ساله بعثت لازم است.