ایسنا/قم استاد و پژوهشگر فلسفه سیاسی گفت: همۀ ابزار آینده، قدرت نیست. در بحث آینده اعتقاد و باور به نصرت الهی یک اصل است؛ بنابراین باورها آینده مطلوب را می سازند.

حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در نشست کرسی های آزاداندیشی با عنوان «آینده پژوهی انقلاب اسلامی» که به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، عنوان کرد: مفروضات آینده پژوهی دو گونه است که بخشی پذیرش بیرونی و بخشی مسائل اعتقادی است که همان دین و باورهای دینی ماست.

وی با بیان اینکه این مفروضات ایدئولوژیک و اعتقادی مخصوص ماست و در دیگر اندیشکده های آینده پژوهی دنیای غرب به آن اعتقاد ندارند، گفت: ما چون اعتقادات دینی داریم بنابراین چنین پیش فرض هایی داریم و این جز مسلمات فکری ما محسوب می شود و آرمان، اعتقادات و اهداف مان تحت تأثیر همین ایدئولوژی دینی است و این ایدئولوژی انگیزه بخش و حرکت زا است.

وی با اشاره به اینکه این مفروضات به دو بخش مفروضات هستی شناختی (که اراده انسان دخالت در آن ها ندارد) و به صورت تکوینی وجود داشته است، افزود: این که دنیا دارای حرکت عدالت محور و رو به جلو است، ناشی از اعتقادات و ایدئولوژی ما است و بر همین اساس، هیچ چیزی در دنیا عبث و بیهوده خلق نشده است حتی وجود شیطان در عالم بسیار مهم است، زیرا باوجود وسوسه های شیطانی اراده انسانی خود را نشان می دهد و انسان خوب از انسان بد متمایز و شناخته می شود.

مهاجر نیا تصریح کرد: همه موجودات عالم در حال حرکت هستند و هیچ موجودی رکود و سکون ندارد و بر اساس اعتقاد ما، این حرکت رو به کمال است؛ بنابراین ما آینده ای داریم که در آن همه موجودات حرکت رو به جلو و تعالی گونه دارند.

وی با بیان اینکه خداوند این نظام را به صورت نظام علت و معلولی آفریده است و هر چیزی علتی دارد؛ بنابراین اگر علت به وجود نیاید معلولی شکل نخواهد گرفت، گفت: هیچ موجودی در جهان به صورت جبری، تصادفی و بیهوده خلق نشده است و همه چیز بر اساس خواست خداوند و منطق علت و معلولی آن است.

این پژوهشگر بیان کرد: ما به چهار قید اعتقاد داریم که جز ایدئولوژی هستی شناختی ما هستند و ویژگی های آینده پژوهی ما مبتنی بر این چهار قید شکل گرفته است؛ اول آنکه ما بر اساس این هستی شناختی و جهان بینی که از آینده داریم اجمالا آینده پیش روی ما یک آینده روشن و تحت اراده و تدبیر الهی است.

وی ادامه داد: دوم اینکه این آینده ای که ما به آن اعتقاد داریم خود باعث ایجاد حرکت می شود و روشن بودن هدف باعث ایجاد انگیزه برای انسان می شود. در حالی برای دیگران این تحرک و انگیزه باید بر اساس یک نوع منافع و سودی اتفاق بیفتد و سوم آنکه آینده پژوهی ما حتما باید رو به تکامل باشد و چهارم نیز این است که همه موجودات در حال حرکت هستند و هیچ سکونی در عالم وجود ندارد.

مهاجر نیا تأکید کرد: ما بر اساس مفروضات آینده پژوهی معتقدیم که آینده قطعی اتفاق خواهد افتاد و تخلف و تغییری در آن وجود ندارد.

وی در پاسخ به اینکه برخی معتقدند آینده ها قطعی نیستند و احتمالاتی در آن وجود دارد، گفت: بر اساس اعتقادات ما بستر آینده که همان زمان است و بر اساس این موضوعات تکوینی، تحقق این آینده قطعی است و حرکت ما در این دالان زمانی به سمت هدف قطعی است، برای نمونه «پیروزی حق بر باطل» چیزی است که ما قطعا به آن باور داریم و اینجا است که مسیر آینده پژوهی ما با مسیر آینده پژوهی غرب تفاوت پیدا می کند.

وی با اشاره به دسته بندی های مفروضات ایدئولوژیک اظهار کرد: در برخی پدیده ها اراده انسان در آن دخیل هست و انسان قدرت تغییر و عدم تغییر آن را دارد؛ بنابراین ما برای بررسی آینده انقلاب اسلامی باید به این نکات توجه داشته باشیم که برای احتمال هر یک از گزینه ها مثلا اینکه آیا انقلاب اسلامی ادامه پیدا خواهد کرد و یا به سمت رشد و تکامل بیشتر حرکت خواهد کرد؟ آیا قدرت اول جهان خواهیم شد؟ و … باید برنامه داشته باشیم.

استاد فلسفه سیاسی ادامه داد: پیامبر (ص) در پاسخ حضرت علی (ع) که پرسیدند این قوم نورانی که شما می فرمایید در سمت راست عرش الهی هستند، چه کسانی هستند؟ فرمودند: آن قوم کسانی هستند که بر مبنای محبت و عشق به روح الهی و بدون هیچ چشم داشتی و بدون تعصبات قومی و قبیله ای و تبار و ریشه دور هم جمع می شوند و این ها شیعیان و دوستان تو هستند و تو امام آن ها هستی.

وی افزود: این روایت در واقع تفسیر آیه ای است که می گوید مردمی در آینده تاریخ می آیند. پیامبر (ص) ۱۴۰۰ سال پیش گفته است که این قومی که قرار است بیایند، چه کسانی هستند. ممکن است ما این قوم باشیم و ممکن هم هست که بعدا مردمان دیگری بیایند یعنی پیامبر (ص) یک آینده پژوهی کرده است که فرض کنید که اگر ما باشیم ۱۴۰۰ سال طول کشیده است. این آینده پژوهی قطعی را به ما یاد می دهد و چون روایت به گونه ای است که در واقع حالت تشریعی هم دارد و اراده انسان ها هم در آن ها دخیل است یعنی ایرانی ها می توانند این بستر را فراهم کنند که مصداق این روایت واقع شوند.

مژده انقلاب اسلامی در روایات ائمه

وی عنوان کرد: امام کاظم (ع) فرمودند: یک مردی از اهل قم مردم را به حق دعوت می کند و قومی مثل پاره های آهن مستحکم دور او را می گیرند و این ها از هیچ چیزی ترس ندارند و از هیچ چیزی نمی ترسند و با توکل به خدا می ایستند.

مهاجرنیا گفت: خیلی ها این روایت را تفسیر به انقلاب اسلامی و به امام راحل (ره) کرده اند که حقیقتا هم می دانیم در گذشته بعد از ائمه (ع) چنین اتفاقی نیفتاده است که چنین مردی که مردم دنبال او عاشقانه، پروانه وار دور او را بگیرند نبوده است و او هم در قم بوده است و از قم برخاسته است. همه این ویژگی ها اینجا هست. اگرچه ما نمی توانیم تطبیق عینی بدهیم و بگوییم که این مراد است ولی درعین حال یک آینده پژوهی است که امام کاظم (ع) انجام داده است که شاید ۱۴۰۰ سال بعد تحقق می یابد و این آینده پژوهی قطعی است.

وی گفت: حضرت علی (ع) در خطبه ۱۶۷ نهج البلاغه به مسئولیت انسان در برابر نظام آفرینش تأکید می کند که انسان در برابر دیگر انسان ها، حیوانات و حتی خانه ها و قلعه ها مسئولیت دارد چراکه نظام آفرینش در تسخیر انسان است؛ بنابراین ما نسبت به آن مسئول هستیم و نسبت به ساختن آینده و حال مسئولیت داریم.

وی با اشاره به آیه ۷۹ سوره نساء که می فرماید: «ما أصابک من حسنة فمن الله وما أصابک من سیئة فمن نفسک» بیان کرد: خداوند در این آیه فرموده است بدی که به انسان می رسد از ناحیه خود انسان است چون بنای نظام آفرینش برپای حق و خیر است. پس اگر به انسان بدی برسد از خود اوست ولی اگر خوبی به انسان برسد به دلیل آنکه خداوند خیر و خوبی مطلق است و همه خوبی ها از اوست، حتی اگر انسان در آن خیر دخیل هم نباشد آن خوبی از سوی خداوند است.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: ساختن آینده با بخت و اقبال و تصادف میسر نمی شود. اراده دقیق انسان ها در ساخت آینده تأثیرگذار است و تقدیر و جبر هم نیست.

وی با توجه به قطعیت آینده و نیز اراده انسان در ساخت آینده، یادآور شد: انسان می تواند در اتفاقات آینده و آینده های قطعی تأثیر بگذارد. باید توجه داشت که آینده قطعی است ولی زمان آن مشخص نیست ولی با همه این وجوه اقدام و فعل انسان واجب است.

وی با تأکید بر این سؤال که آینده بر چه مبنایی ساخته می شود گفت: در خصوص ظهور امام عصر (عج) برخی معتقد بر قدرت و سلطه محوری هستند که این همان تفکرات لیبرالی است که می گویند قدرت در دست کسی است که امکانات دارد و امریکا قدرت جهان است و ما در آینده نمی توانیم نقشی داشته باشیم.

مهاجرنیا افزود: مبنای دیگر مبنای ایدئولوژیکی است که برای ساخت آینده بسیار مهم هست. ساختن آینده مبتنی بر حق و عدالت و اراده خدا در نصرت حق است و لزوما با ابزار مادی نیست و آینده را حق می سازد نه قدرت. همۀ ابزار آینده، قدرت نیست. در بحث آینده اعتقاد و باور به نصرت الهی یک اصل است؛ بنابراین باورها آیندۀ مطلوب را می سازند.

به گفت: آینده تماما در دست جریان قدرت نیست، بلکه آینده نیاز به اعتقاد راسخ و محکم و بدون تردید دارد که آینده وعده داده شده حق و قطعی است و باید با این اعتقاد قطعی به سمت برنامه ریزی برای آینده حرکت کنیم.

انتهای پیام