ایسنا/همدان یک جامعه شناس گفت: مسئله سرمایه اجتماعی پس از گسترش بحث سرمایه و سرمایه داری و اهمیت این موضوعات در غرب مطرح شد و پدیده ای است که از ابتدای اندرکنش های اجتماعی وجود داشته است.

حمید خاورزمینی در گفت وگو با ایسنا، اظهار کرد: پس از اینکه بحث سرمایه و سرمایه داری در غرب به عنوان یک پدیده مهم درنظر گرفته شد، صاحب نظران به این نتیجه رسیدند که علاوه بر سرمایه اقتصادی، سرمایه اجتماعی نیز در فعالیت های اقتصادی سهم دارد و احساس کردند در برخی از مبادلاتی که انجام می شود، فقط سرمایه مادی نیست که کار را انجام می دهد و خیلی وقت ها سرمایه اجتماعی باعث انجام امور می شود.

وی ادامه داد: مثلا شخصی که برای کاری چک می کشد و قرار نیست این چک در زمان صدور وصول شود و فرد صاحب چک زمان دیگری را برای وصول آن مشخص می کند، اعتمادی که در اینجا وجود دارد خود یک سرمایه اجتماعی است که در اقتصاد از آن به عنوان اعتبار یاد می شود. در زمان های قدیم هم مردم و حتی تجار از اعتبار خودشان برای مبادلات اقتصادی استفاده می کردند.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه این سرمایه اجتماعی در دیگر نهادهای جامعه از جمله خانواده، آموزش و پرورش، سیاست و نظام اعتقادی نیز وجود دارد، تصریح کرد: تعدد روابط افراد و اینکه افراد در این تعدد روابط بتوانند اعتماد دیگران را جلب کنند، باعث به وجود آمدن سرمایه ای برای آنها می شود و این سرمایه قابلیت تبدیل شدن به مزیت های دیگر اجتماعی مانند قدرت، ثروت و منزلت اجتماعی برای افراد را داراست.

وی تبیین کرد: اعتمادی که در افراد بر اثر ارتباط به وجود می آید یا ارتباطاتی که براساس اعتماد است، یک رابطه دوطرفه است. در مسائل اجتماعی برخلاف تولیدات اقتصادی یا تولیدات صنعتی که همیشه رابطه یک سویه است و محصول منتج از کارخانه مستقیما قابلیت تبدیل به سرمایه را ندارد و باید یک پروسه گاهی بلندمدت اتفاق بیفتد، در رابطه بین سرمایه اجتماعی و مؤلفه های آن رابطه دوسویه وجود دارد، مانند بسیاری از مسائل اجتماعی دیگر که اندرکنش میان علت و معلول وجود دارد و دائما علت و معلول روی هم تأثیر می گذارند بنابراین افزایش اعتماد باعث افزایش روابط شده و افزایش روابطی که منتج به نتیجه مطلوب شود نیز باعث افزایش اعتماد می شود.

خاورزمینی بیان کرد: سرمایه اجتماعی حاصل روابط و اعتماد اجتماعی است و گام نخست به وجود آمدن سرمایه اجتماعی افزایش ارتباطات توأم با اعتماد است، یعنی سرمایه اجتماعی در وهله اول در بنیان های نخستین جامعه در اثر ارتباطات فرد با فرد شکل گرفته سپس خود به یک پدیده مستقل تبدیل شده است.

وی ادامه داد: وقتی تعاملات افراد به صورت مداوم و عادت وار درآمد افراد باور می کنند در واقع در شرایط مختلف می توانند پاسخ های پیش بینی شده ای داشته باشند و با توجه به اینکه آن پاسخ ها مطلوبیت دارند این اعتماد را به هم می کنند و سرمایه اجتماعی در این نقطه به وجود می آید.

این جامعه شناس بیان کرد: سرمایه اجتماعی در سه سطح خرد، کلان و میانه و در بخش های دولتی، عمومی و خصوصی وجود دارد و اگر میزان سرمایه اجتماعی در جوامع بالا باشد تأثیر شگرفی بر جامعه می گذارد.

وی با بیان اینکه دولت ها بخش بسیار مهمی از جامعه هستند و در سطح کلان قرار دارند، توضیح داد: اعتماد مردم و دولت و ارتباطی که میان آنها است، بزرگترین زمینه برای به وجود آمدن یک دولت است. یک دولت در هر شرایطی و در هر نظام سیاسی با هر شکل و شمایلی به هر حال باید یک بخشی از جامعه را متقاعد به تبعیت از خود کند و در واقع اعتماد بخشی از جامعه را به هرشکلی که شده به دست آورد به همین سبب دولت ها مجبور هستند با مردم تعامل داشته باشند و سرمایه اجتماعی نیز بسیاری از هزینه ها و مشکلات دولت را کاهش می دهد.

خاورزمینی تصریح کرد: اگر در بخش های مختلف جامعه، اعتماد و روابط مبتنی بر اعتماد وجود داشته باشد بسیاری از زحمات و مشکلات جوامع برطرف شده و سرمایه اجتماعی باعث می شود دولت هزینه کمتری داشته باشد و برنامه هایش را بهتر پیش ببرد.

وی با بیان اینکه حتی حکومتی که دست نشانده یک کشور خارجی است به داشتن یک مشروعیت ملی به معنای مقبولیت نیاز دارد، ادامه داد: هر چه این اعتماد بیشتر باشد ساختار دولت پایاتر است و دولت با ثبات تری را خواهیم دید.

این جامعه شناس در رابطه با تأثیر سرمایه اجتماعی در دیگر بخش ها اظهار کرد: در حوزه های عمومی مثل شهرداری ها اگر مردم به آنها اعتماد داشته باشند بسیاری از سختی های کار کاهش پیدا می کند و دولت ها به راحتی می توانند جامعه را هدایت کنند و در بخش خصوصی نیز اگر بنگاه های بزرگ اقتصادی اعتماد و حسن رابطه را با مشتریان خود داشته باشند، اثرگذار خواهند بود.

وی با بیان اینکه اگر بین مردم و بخشی از جامعه اعتماد وجود داشته باشد انحرافات اجتماعی کم می شود، ادامه داد: به عنوان مثال اگر فضای ورزشی جامعه سالم و خوب باشد زحمت دولت ها بسیار بسیار کم می شود.

خاورزمینی در رابطه با سرمایه اجتماعی در سطح خرد، اظهار کرد: در بخش خرد بهترین مثال خانواده است. اگر در بخش خرد روابط میان اعضای خانواده مبتنی بر سرمایه اجتماعی باشد یعنی یک خانواده با هم در ارتباط زیاد باشند و این ارتباط توأم با اعتماد باشد، بسیاری از هزینه های دولت ها کاهش پیدا می کند و مشکلات اخلاقی جامعه که تمام دولت ها با آن مشکل دارند نیز کم می شود؛ به عنوان مثال هزینه دادگاه ها و دادرسی ها و هزینه نگهداری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست کاهش پیدا می کند که اینها باری برای دولت است.

وی خاطرنشان کرد: ما حتی در سیره امامان شیعه داریم که آنقدر روابط خانوادگی اهمیت، احترام و جایگاه دارد که حتی به فرزند خلیفه ظالم اجازه نمی دادند به پدر تعرض کند.

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: در حوزه های خرد مانند خانواده اگر از افراد بخواهیم کارهایی برای منافع و جریانات سیاسی و امثالهم در تقابل با اعضای خانواده انجام دهند، این امر منجر به بی اعتمادی و کاهش ارتباط مداوم و مستمر شده و باعث از بین رفتن سرمایه اجتماعی و هزینه تراشی برای دولت و جامعه شده ایم.

وی بیان کرد: نبود سرمایه اجتماعی ضررهایی برای دولت ها دارد، ما هرجا سرمایه اجتماعی نداشته باشیم الزاما برای حل مشکلات باید از سرمایه اقتصادی یا سرمایه های معنوی یا سرمایه های انسانی یا از زور به عنوان اجبار فیزیکی استفاده کنیم که آن هم سرمایه اقتصادی و انسانی را مستهلک می کند و مقبولیت را کاهش می دهد.

خاورزمینی اضافه کرد: در واقع نبود سرمایه اجتماعی نه تنها برای حکومت ها و دولت ها بلکه برای تمام بخش های اجتماعی در سطوح خرد، کلان و میانه هزینه های سنگین اقتصادی، اجتماعی و روانی به بار می آورد.

وی در پایان گفت: تمام نهادهای ذکر شده در تمام سطوح و مراتب اگر سرمایه اجتماعی بالایی داشته باشند همه افراد احساس رضایت می کنند، سرمایه اجتماعی فقط به درد حکومت ها نمی خورد و برای مردم عادی هم مهم است چراکه اعتمادی که افراد به هم دارند، بسیاری از فعالیت های اقتصادی و فرهنگی را شکل می دهد.

انتهای پیام