سرویس جهان مشرق - به گفته یکی از کارمندان اخراجی فیسبوک، این شرکت شواهدی مبنی بر اینکه حسابهای جعلی در بستر این شبکه اجتماعی باعث تضعیف انتخابات و امور سیاسی در سراسر جهان شده، نادیده گرفته و یا در مقابله با آن ضعیف عمل کرده است.

برای فیس بوک، دنیای خارج از غرب، غرب وحشی است

براساس یادداشت «سوفی ژانگ»، متخصص سابق تحلیل داده فیسبوک، سران دولتها و احزاب سیاسی در کشورهای آذربایجان و هندوراس با استفاده از حسابهای جعلی یا معرفی غیرواقعی خود سعی کردهاند تا افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهند. سوفی ژانگ در کشورهایی نظیر هند، اوکراین، اسپانیا، برزیل، بولیوی و اکوادور نیز شواهدی از کمپین های هماهنگ در ابعاد مختلف برای تقویت یا ممانعت از نامزدهای سیاسی یا نتایج انتخابات یافته است. فیسبوک همچنان از پذیرش مسئولیت در قبال فعالیت های مخرب در بستر شبکه خود شانه خالی می کند. فعالیت هایی که می تواند بر سرنوشت سیاسی ملت های خارج از ایالات متحده یا اروپای غربی تأثیر بگذارد.

مدیرعامل فیسبوک، مارک زاکربرگ در بروکسل، ۱۷ فوریه ۲۰۲۰

ژانگ در یادداشت خود گفته است «من فکر میکنم خودم را در یک موقعیت حساسی قرار داده ام - در بین وفاداری به شرکت و وفاداری به کل جهان گرفتار شده ام». از نظر او، فیس بوک برای انتخابات ایالات متحده برنامه دارد و تلاش برای تأثیرگذاری بر انتخابات آینده ایالات متحده «در داخل شرکت انجام خواهد شد». او می گوید «اینقدر رفتار توهین آمیز [بر بستر فیس بوک] در سراسر جهان وجود داشت که تصمیم در زمینه مواردی که نیاز به بررسی و تحقیق بیشتر دارد، و سپس تشکیل پرونده ها و اولویت بندی آنها به ارزیابی شخصی من از آن رفتار واگذار شده بود».

به نظر می رسد وجود چنین اختیارات و قدرتی ناشی از عدم تمایل مدیران ارشد در حمایت از فرآیندهای دموکراتیک در کشورهای کوچکتر باشد. ژانگ معتقد است فیس بوک مناطقی از جمله ایالات متحده و اروپای غربی را در اولویت قرار میدهد، و اغلب فقط وقتی که او بارها و بارها موضوع را به صورت علنی به شرکت گوشزد میکرد، فیس بوک اقدام لازم را انجام می داد.

یکی از مدیران واکنش استراتژیک شرکت به ژانگ گفته بود دنیای خارج از غرب عملا غرب وحشی محسوب می شود. از نظر ژانگ، عدم حمایت سازمانی و سهام ارزشمند شرکت فیسبوک نمی تواند دلیلی بر چشم پوشی از این مسائل گردد و آنها را نادیده انگارد. او معمولا هنگام ناآرامی های مدنی در مکان هایی که برای تحقیق، بررسی و اقدام لازم در اولویت شرکت فیسبوک نبود، احساس مسئولیت میکرد: «من در این زمینه تصمیمات بیشماری گرفته ام - از عراق تا اندونزی، از ایتالیا تا السالوادور … جهان خیلی بزرگ است.» از نظر او، فیسبوک تصویری از قدرت، شایستگی و صلاحیت از خود برای دنیای خارج ارائه میدهد که چنین تصاویری میتواند برای فیسبوک سودمند باشد، اما واقعیت این است که بسیاری از اقدامات فیس بوک همراه با شتاب، بی دقتی و کاملا اتفاقی است.

از هندوراس تا آذربایجان، از اوکراین تا برزیل

ژانگ نوشت که تنها پس از گذشت شش ماه از کار در شرکت فیسبوک متوجه رفتار غیراصولی هماهنگ و جهت دار (اصطلاح داخلی فیسبوک برای استفاده از چندین حساب جعلی برای افزایش تعامل یا گسترش محتوا) به نفع رئیس جمهور هندوراس، «خوان اورلاندو هرناندز» شده است.

دو کودک در حال تماشای سخنرانی تلویزیونی رئیس جمهور هندوراس، خوان اورلاندو هرناندز، ۱۶ ژون ۲۰۲۰

ژانگ به عنوان متخصص تحلیل داده این عملیات را که شامل هزاران حساب جعلی بوده، به تیم های امنیت اطلاعات و سیاستگذاری فیسبوک گزارش داد که در هر دو مورد ماهها طول کشید تا آنها اقدامی انجام دهند: «تیم های سیاست محلی تأیید کردند که تیم بازاریابی رئیس جمهور هندوراس صریحا به سازماندهی فعالیت از طرف وی اعتراف کرده است.. با این وجود و علیرغم اینکه ماهیت چنین فعالیت هایی نقض آشکار قانون است، تقریبا یک سال طول کشید تا فعالیت آنها حذف شود». این حذف توسط فیسبوک در جولای ۲۰۱۹ اعلام شد، اما بی فایده بود. زیرا خیلی سریع، این عملیات مجددا حمایت و اجرا شد، واقعیتی که فیسبوک هرگز آن را فاش نکرده است. ژانگ می گوید: «آنها ظرف دو هفته پس از حذف ما با تعداد کاربران مشابه نسبت به قبل بازگشتند.»

در آذربایجان، او شبکه بزرگی از حساب های غیر معتبر را کشف کرد که برای حمله به مخالفان الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان و حزب حاکم وی «آذربایجان جدید» استفاده میشود. به گفته ژانگ، فیسبوک هنوز وجود کمپین نفوذ در کشور آذربایجان را فاش نکرده است: «چندین حساب کاربری رسمی در سطح تقسیمات منطقه ای حزب سیاسی حاکم (YAP)، به طور مستقیم بسیاری از این حساب های جعلی را بدون هیچگونه ابائی و در کمال گستاخی کنترل می کردند. شاید آنها فکر می کردند که زیرک هستند. حقیقت این بود که ما به اندازه کافی برای توقف فعالیت آنها اهمیتی قائل نبودیم».

کیتی پیرس، دانشیار دانشگاه واشنگتن که در زمینه رسانه های اجتماعی و فنآوری ارتباطات در آذربایجان تحقیق میکند، می گوید حساب های جعلی فیسبوک سال هاست برای تضعیف مخالفان دولت و رسانه های مستقل در این کشور استفاده می شود: «یکی از ابزارهای بزرگ رژیم های استبدادی، تحقیر مخالفان در اذهان عمومی است تا از آنها به عنوان گزینه جایگزین معتبر و قانونی یاد نشود …»

از نظر پیرس، فیس بوک به اندازه کافی به متوقف کردن حسابهای جعلی اهمیتی نداده و فیس بوک، موضوعات و مباحث مهمتری برای بررسی و رسیدگی دارند. شخصی که حسابهای رسانه های اجتماعی را برای سازمانهای خبری در آذربایجان مدیریت میکند، گفته است که صفحات آنها مملو از نظرات غیرواقعی است. از سویی دیگر، فیسبوک با حذف حساب ها یا صفحات فعالان حقوق بشری و سایر افراد پس از گزارش ترول ها، بعضی اوقات اوضاع را بدتر کرده است: «ما سعی کردیم به فیسبوک بگوییم که این یک فرد واقعی است که فعالیت های مهمی انجام می دهد«، اما هفته ها طول می کشید تا صفحه بازیابی شود.

در موارد دیگر، ژانگ اطلاعات جدیدی را در مورد شبکه حساب جعلی در مقیاس وسیع برای مبالغه و دستکاری اطلاعات مربوط به کووید۱۹ و همچنین یک عملیات نفوذ سیاسی که از حساب های جعلی برای تأثیرگذاری در انتخابات ۲۰۱۸ ایالات متحده و برزیل استفاده کرده، برملا نمود. برخی از این جزئیات قبلا توسط فیسبوک فاش نشده بود. این موضوع نشان میدهد هشدارهای منظم حذف حساب کاربری توسط شرکت فیسبوک همچنان انتخابی و ناقص است.

دستکاری و فریب افکار عمومی، از انتخابات تا کرونا

فیسبوک ۶۷۲،۰۰۰ «حساب کاربری جعلی بی کیفیت» را پس از گزارش مطبوعات در ماه آوریل مبنی بر اینکه برخی از حساب ها با محتوای کرونا در صفحه وزارت بهداشت اسپانیا همکاری می کردند، حذف کرد. حساب های موجود در آن شبکه با محتوای صفحات ایالات متحده نیز همکاری می کردند. فیسبوک اعلام نکرد که چه تعداد حساب کاربری را حذف کرده است، یا اینکه آن حساب ها با محتوای سایر کشورها از جمله ایالات متحده نیز همکاری نمودهاند.

ژانگ همچنین جزئیات جدیدی در مورد ابعاد فعالیت غیرواقعی و جعلی در جریان انتخابات میان دورهای ۲۰۱۸ در ایالات متحده و در مورد سیاستمداران برزیلی در همان سال به اشتراک گذاشت: «ما در انتخابات ۲۰۱۸ مجموعا ۱۰٫۵ میلیون واکنش و هوادار جعلی را از صفحات سیاستمداران برجسته برزیل و ایالات متحده شامل سیاستمداران بزرگ تمامی گرایش ها در برزیل و تعدادی از سیاستمداران سطح پایین ایالات متحده، حذف کردیم». مقاله توجیهی سپتامبر ۲۰۱۸ در مورد فعالیت انتخاباتی فیسبوک در ایالات متحده و برزیل نشان داد که فیسبوک علیه شبکه ای در برزیل که از حسابهای جعلی برای تفرقه افکنی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات غیرقانونی استفاده میکرد و همچنین علیه مجموعه ای از گروه ها، صفحات و حساب های کاربری«که به طور ساختگی میزان تعاملات را برای سود مالی افزایش میدادند» اقدام کرده است. این گزارش به یافته های ژانگ هیچ اشاره ای نکرد.

ابعاد این فعالیت - ۶۷۲،۰۰۰ حساب جعلی در یک شبکه، ۱۰٫۵ میلیون تعامل و طرفدار جعلی در شبکه های دیگر - نشان میدهد که حساب های جعلی فعال یک مشکل جهانی است و برای دستکاری در انتخابات و بحث های عمومی در سراسر جهان استفاده می شود. ژانگ می گوید: «ما بر مناطق اولویت دار مانند ایالات متحده و اروپای غربی متمرکز هستیم. خواندن اخبار و پیگیری رویدادهای سایر مناطق دنیا بدون احساس سنگینی مسئولیت و وظیفه خودم غیرممکن است.».

مثلا در بولیوی فعالیت غیرواقعی و ساختگی حمایت از کاندیدای ریاست جمهوری مخالف در سال ۲۰۱۹ را متوجه شده ولی ترجیح داد که آن را دارای اولویت نداند. ماهها بعد سیاست بولیوی دچار آشفتگی و منجر به استعفای رئیس جمهور اوو مورالس و «اعتراضات گسترده همراه با دهها کشته» شد.

شهروندان بولیوی در حال تماشای سوزاندن آدمک ترامپ در ۲۲ ماه نوامبر ۲۰۱۹ در تظاهرات حمایت از رئیس جمهور سرنگون شده بولیوی، اوو مورالس، در مقابل سفارت آمریکا در بوینس آیرس

طبق گفته ژانگ، این اتفاق در اکوادور نیز رخ داد. وی متوجه «فعالیت غیرواقعی و جعلی در حمایت از دولت حاکم شد … و تصمیم گرفت که آن را در اولویت قرار ندهد». اما چندی بعد دید چگونه تصمیم او منجر به تأثیرات بعدی در نحوه مدیریت ویروس همه گیر کووید-۱۹، دولت اکوادور - که کشور را ویران کرده– شده است؛ درصورتیکه اگر او اقدام لازم را انجام میداد، نتیجه متفاوت بود: «من در این زمینه تصمیمات بیشماری گرفته ام - از عراق تا اندونزی، از ایتالیا تا السالوادور. به طور جداگانه، تأثیر در هر مورد نسبتا اندک بود، اما جهان خیلی بزرگ است. اگرچه من با توجه به دانش موجود در آن زمان بهترین تصمیم را گرفته ام، اما در نهایت من کسی بودم که تصمیم گرفتم فشار بیشتری جهت پیگیری موضوع وارد نکنم یا اولویت بالاتری را در هر مورد تعیین نکنم، و میدانم که اکنون دستم به خون افراد آلوده است.»

ژانگ همچنین مواردی را در هند، بزرگترین بازار فیس بوک، در آستانه انتخابات محلی دهلی در فوریه سال ۲۰۲۰ کشف کرد: «من با وجود بیماری تلاش کردم تا یک شبکه پیچیده سیاسی متشکل از بیش از هزار بازیگر را که برای تأثیرگذاری در انتخابات کار می کردند، از بین ببرم.» ماه گذشته، پس از گزارش وال استریت ژورنال، عملکرد فیسبوک هند مورد بررسی و موشکافی قرار گرفت که نشان داد یک مدیر ارشد سیاستگذاری شرکت فیسبوک در کشور هند، کارمندان محلی را نسبت به استفاده از سیاست های ضد تفرقه پراکنی این شرکت در قبال سیاستمداران حزب حاکم که سخنان نفرت انگیز علیه مسلمانان را به اشتراک گذاشته اند، منع کرده است.

اولویت ها و ترجیحات فیس بوک کاملا سلیقه ای است

ژانگ همچنین در سال ۲۰۱۹، وظایفی را که معمولا مختص محققان و مدیران بازاریابی بود، به عهده گرفت و کشورهایی از جمله اوکراین، ترکیه، هند، اندونزی، فیلیپین، استرالیا، انگلستان، تایوان و بسیاری دیگر را به طور موشکافانه بررسی کرد. او متوجه «فعالیت غیرواقعی و ساختگی» در اوکراین شد که از یولیا تیموشنکو (یک شخصیت سیاسی پیچیده که در معاملات بحث برانگیز گاز با روسیه نقش داشته اما در ادامه فعالیت خود بیشتر طرفدار غرب بود) و ولادیمیر گرویسمن (نخستوزیر پیشین و متحد رئیس جمهور قبلی پترو پوروشنکو)، حمایت می کرد.

وی نوشت: «ولدیمیر زلنسکی و جناحش تنها گروه بزرگی بودند که تحت تأثیر قرار نگرفتند.» ژانگ در بخش دیگری از یادداشت خود می گوید که او میخواهد این ایده را که فیسبوک توسط افراد بدخواه و خبیث اداره می شود که امیدوارند به نتیجه خاصی برسند، رد کند: «اقدامات، رویدادهای اتفاقی و ناشی از بی دقتی است تا سوءنیت و بدکاری … مثلا سال گذشته که ما مانع افشای نام یک جاسوس اوکراینی توسط کاربران شدیم، فراموش کردیم هشتگ ها را بپوشانیم تا اینکه من مداخله کردم و وارد کار شدم.»

او همچنین در مورد عادت فیسبوک در اولویت قرار دادن ارتباطات عمومی نسبت به مشکلات دنیای واقعی می گوید: «بدیهی است که تصمیمات کوتاه مدت فیسبوک عمدتا بر اساس ارتباطات عمومی و احتمال واکنش منفی است … برای نمونه مستقیما در نشست ۲۰۲۰ به من گفته شد هر آنچه در نیویورک تایمز یا واشنگتن پست منتشر شود دارای اولویت بالاتری خواهد بود. به همین دلیل است که وقتی دیگران تهدید میکنند که از طریق مطبوعات اطلاع رسانی خواهند کرد، من شاهد بالارفتن چشمگیر اولویت این موارد هستم و به همین دلیل است که توسط یکی از مدیران شرکت به من اطلاع داده شد که کار مدنی من به این دلیل تأثیرگذار نیست که اگر چنین مشکلاتی مهم بودند توجهات را به خود جلب میکردند، به یک بمب خبری تبدیل می شدند، و شرکت را متقاعد میکردند که توجه بیشتری را به این فضا اختصاص دهد.»

ژانگ می گوید در فوریه ۲۰۱۹، هنگامی که یک محقق ارتباطات استراتژیک ناتو با فیسبوک تماس گرفت و به این شرکت هشدار داد که «فعالیت ساختگی و جعلی روس ها» را در مورد یک شخصیت سیاسی برجسته ایالات متحده کشف کرده که شرکت فیسبوک متوجه آن نشده و آنها در حال برنامه ریزی برای دادن اطلاعات لازم به کنگره در فردا هستند؛ من به سرعت پرونده را بررسی کردم، مشخص کردم چه خبر است و فعالیت را حذف کرده و آتش را فورا خاموش کردم: «همان محقق طی یک یا دو ماه بعد همان کار را مجددا تکرار کرد، اما قبل از ارسال گزارش به فیس بوک، موضوع را رسانه ای کرد که در نهایت گزارش او باعث خشم مردم شد.»

بی توجهی فیس بوک به نظرات کارشناسان و گزارشات کارمندان

کارمند اخراجی فیس بوک، علاوه بر ذکر نمونه های خاص از اقصی نقاط جهان، تصویر و بینشی از عملکرد داخلی فیسبوک ارائه کرده و از اینکه تمرکز تیمش بر مسائل مرتبط با «۹۹ درصد فعالیت هایی که اساسا هرزنامه هستند» انتقاد کرد: «به طور کلی، تمرکز سازمان من -و بیشتر افراد فیسبوک- روی مشکلات با ابعاد گسترده بود، رویکردی که ما را بر روی هرزنامه متمرکز میکرد … جنبه مدنی آن به دلیل حجم کم چندان لحاظ نمیشد، و تأثیر نامتناسب آن نیز نادیده گرفته میشد.

ژانگ می گوید بهترین راه برای جلب توجه دیگران نسبت به کارش این نیست که از مسیر صحیح گزارش دهی ارسال شود، بلکه ارسال پست در مورد مسائل مختلف در تالار گفتگوی داخلی کارمندان فیس بوک برای ایجاد فشار است: «در محل کار متوجه شدم که به نظرات من احترام نمی گذارند، مگر اینکه مثل یک دیوانه متکبر رفتار کنم.» هنگامی که وی از شرکت خواست فعالیت بیشتری در زمینه یافتن و متوقف کردن فعالیت های مخرب مربوط به انتخابات و فعالیت های سیاسی انجام دهد، به او گفته شد که «منابع انسانی محدود است». و هنگامی که به او دستور داده شد که تمرکز خود را بر روی فعالیت های مدنی متوقف کند، «به من گفته شد که اگر من نپذیرم، فیس بوک دیگر نیازی به خدمات من نخواهد داشت». ژانگ در نهایت دو ماه پیش اخراج شد.