به گزارش خبرگزاری مهر، «بستان العارفین و تحفة المریدین»، نوشته فقیه ابونصر احمد بن خیر (احتمالا سدۀ پنجم)، از متون منثور عرفانی در زبان فارسی که با تصحیح تهمینه عطایی کچویی در انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.

بستان العارفین متعلق به شاخه ای از متون صوفیه است که در آنها داستان های صوفیان و پارسایان تدوین شده است و به سبب اشتمال بر گزارش هایی از احوال و اقوال پیشگامان تصوف اهمیتی ویژه دارد. برای نمونه، این کتاب بیش از صد حکایت مشترک با تذکرة الاولیاء عطار دارد و کهن ترین روایت چهل و هشت حکایت از تذکرة الاولیاء در آن موجود است. مصحح در مقدمه پس از معرفی کتاب و ساختار آن، از منابع احتمالی کتاب، متون هم عصر یا پس از آن و ارزش های گوناگون بستان سخن گفته است. سپس به مباحث دیگری چون بررسی ویژگی های زبانی، شگردهای ادبی و صنایع هنری، معرفی نسخه های خطی و در نهایت سنجش نسخه ها و روش تصحیح آن پرداخته است. تصحیح انتقادی متن بر مبنای پنج نسخه شناخته شده از کتاب صورت گرفته است و در مواضعی که همه نسخ نادرست بوده است و یا عبارت به سبب تفاوت عمده نسخه ها ابهام داشته، متن با توجه به منابع جنبی تصحیح شده است.

بستان العارفین و تحفة المریدین بیست و پنج باب دارد. باب اول تا دهم، شرح کوتاهی از مبانی نظری تصوف و مطالبی است که طالبان تصوف باید از آن آگاه باشند. باب یازدهم تا بیستم شرح کرامات، حکایات و اقوال ده تن از زاهدان و صوفیان را شامل می شود. مولف، در هریک از این باب ها یکی از مشایخ صوفیه را به اختصار معرفی می کند و سپس حکایاتی از او نقل می کند. باب بیست و یکم تا باب بیست و سوم شامل بعضی اذکار و اوراد و فضیلت آنهاست. باب بیست و چهارم شرح روایتی از امام جعفر صادق (ع) در باب «اختیارات ایام» است و در حقیقت تلفیقی از باورهای کهن ایرانیان و اندیشه های مسلمانان است. موضوع باب بیست و پنجم گرفتگی ماه و فتنه هایی است که در پی آن در طول سال به وجود می آید.

عناوین باب های کتاب عبارت است از: باب اول: در فضیلت توحید آفریدگار، عز و علا؛ باب دوم: در معرفت و شناخت خدا، عز اسمه؛ باب سوم: در معرفت احوال زهاد و عباد؛ باب چهارم: در ذکر ابدالان و صفات ایشان؛ باب پنجم: در تصوف و صفات صوفیان؛ باب ششم: در خوف و خشیت از خدای، تعالی؛ باب هفتم: در ذکر گریستن از خوف خدا؛ باب هشتم: در ذکر مرگ و احوال آن؛ باب نهم: در ذکر دنیا و حالات آن؛ باب دهم: در فضائل قرآن خواندن و ثواب خوانندۀ آن؛ باب یازهم: در ذکر کرامات حسن بصری، رحمه الله؛ باب دوازهم: در ذکر کرامات سفیان ثوری، رحمه الله؛ باب سیزدهم: در ذکر کرامات امام اعظم ابوحنیفۀ کوفی، رحمه الله؛ باب چهاردهم: در ذکر کرامات مالک دینار، رحمه الله؛ باب پازدهم: در ذکر کرامات ابراهیم ادهم، رحمه الله؛ باب شانزدهم: در ذکر کرامات استاد حبیب عجمی؛ باب هفدهم: در ذکر حکایات و ذکر کرامات ذاالنون مصری؛ باب هجدهم: در ذکر حکایات و کرامات ابوبکر شبلی، رحمه الله؛ باب نوزدهم: در حکایات و کرامات بایزید بسطامی، رحمه الله؛ باب بیستم: در حکایات و ذکر کرامات رابعۀ عدویه، رحم ها الله؛ باب بیست و یکم: در فضائل سبحان الله؛ باب بیست و دوم: در فضائل لاحول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم؛ باب بیست و سوم: در فضائل صلوات بر رسول الله، صلوات الرحمن علیه؛ باب بیست و چهارم در اختیارات ایام و نام های ایشان؛ باب بیست و پنجم: در ذکر احکام کسوف ماه که در هریک ماه از ماه های سال واقع شود.

در تعلیقات کتاب، مصحح کوشیده است با استفاده از منابع کهن و یا متون هم عصر، ابهامات را متن برطرف و دشواری های آن را بگشاید. از این رو، بیشتر کسانی که نامشان در کتاب آمده است شناسایی، و واژه ها، عبارت ها و ختارهای نحوی غریب و دشوار توضیح داده شده اند.

در پایان کتاب، فهرست های گوناگونی برای سهولت کار پژوهشگران تنظیم شده است، از آن جمله است: آیات، احادیث، سخنان بزرگان، داستان ها، خواب ها (رؤیاها)، آئین ها و باورها، اشعار، مثل ها و سخنان مثل واره ، اصطلاحات، فرهنگ نامۀ واژه ها و عبارات فارسی- عربی، مفردات و ترکیبات و تعبیرات مشکول در نسخۀ اساس، و لغات، ترکیبات و تعبیرات.

بستان العارفین و تحفة المریدین، نوشتۀ ابونصر احمد بن خیر، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات تهمینه عطایی کچوئی، در ۹۰۵ صفحه (مقدمه: صد و چهل و شش صفحه + متن و توضیحات: ۷۵۹ ص) و با قیمت ۸۰۰ هزار تومان در انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.