به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رصد و پیگیری مداوم تحولات فکری، ارزشی و اجتماعی، یکی از برنامه های همیشگی پژوهشکده ها و مراکز نظرسنجی میدانی در ترکیه است. یکی از این موسسات، به تازگی تحقیقی انجام داده که حاکی از شتاب گرفتن برخی تحولات فکری – دینی و اجتماعی مهم در استانبول است. بر اساس این تحقیق، کلانشهر استانبول که ۱۸ درصد از کل جمعیت ترکیه را در خود جای داده، در چند سال گذشته تحولات ارزشی و اجتماعی مهمی را از سر گذرانده است.

مرکز تحقیقاتی مطالعاتی کندا (KONDA) به منظور بررسی منظم و زمانمند رصد تحولات اجتماعی در ۱۵ سال گذشته، برنامه ای به نام مدارتور یا دماسنج دارد و تازه ترین گزارش این برنامه، به بررسی این مساله پرداخته که نگاه شهروندان مقیم استانبول به رویکردهای دینی، سنتی و مدرنیستی چگونه است و خود را تابع کدامیک از این سبک های فکری می دانند.

استانبول، پذیرای تغییرات سریع

سلطان محمد عثمانی در سال ۱۴۵۳ میلادی، مهمترین شهر حکومت بیزانس یعنی قسطنطنیه را فتح کرد و به خاطر این پیروزی، سلطان محمد فاتح، لقب گرفت. خود قسطنطنیه نیز استانبول نام گرفت و به مهمترین کانون تصمیمات سیاسی امپراتوری عثمانی تبدیل شد. از آن تاریخ به بعد، استانبول همواره مهمترین شهر ترکیه بوده و حالا هم ۱۸ درصد از مجموع ۸۵ میلیون نفر جمعیت ترکیه، ساکن این شهر هستند و البته مشخص نیست در بیغوله ها و محلات حاشیه شهر، چند صد هزار مهاجر و پناهجوی قاچاق و غیرقانونی سکنی گزیده اند.

استانبول به عنوان مهمترین مرکز تجاری ترکیه، در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، تحولات شتابانی را از سر گذرانده و موسسه کندا در یک تحقیق رو در روی میدانی در محلات و مناطق مختلف این شهر، درباره باورها و سبک زندگی با مردم گفتگو کرده است.

نتایج تحقیق مزبور از این قرار است:

الف) مدرنیسم به جای محافظه کاری:

حالا دیگر نمی توان شهر استانبول را به عنوان یکی از مهمترین کانون های محافظه کاران ترکیه توصیف کرد. نتایج تحقیق میدانی نشان داده که در این شهر، رفته رفته محافظه کاری جای خود را به مدرنیته در کلان شهر می دهد.

در تحقیق کندا از مردم پرسیده شده که از بین سه گزینه محافظه کار سنتی، محافظه کار دین باور و مدرن یا متجدد، خود را به کدام گروه متعلق می دانند؟ پاسخ ها از این قرار است:

سبک زندگی خود را محافظه کار دین باور و مذهبی می دانم: ۲۵ درصد.

به گروه محافظه کار سنتی تعلق دارم: ۳۷ درصد.

خود را یک شهروند معتقد به مدرنیسم و تجدد می دانم: ۳۸ درصد.

نکته جالب توجه اینجاست که در گزارش سال ۲۰۱۳ میلادی همین موسسه، نرخ افرادی که خود را مدرن و تجددخواه می دانستند، در سطح ۳۲ درصد بود و در عرض ۱۰ سال، این میزان به ۳۸ درصد رسیده است. نرخ محافظه کار دین مدار و مذهبی از ۳۰ درصد سال ۲۰۱۳ میلادی در سال ۲۰۲۳ میلادی به ۲۵ درصد رسیده است.

موسسه کندا، علاوه بر استانبول، در دیگر استان های ترکیه نیز تحقیق کرده و نتایج نشان داده که میانگین سه گروه فوق الذکر در مناطق دیگر از این قرار است:

سبک مدرن و تجددخواه ۳۴ درصد.

سنتی محافظه کار ۴۲ درصد.

نرخ محافظه کار مذهبی ۲۴ درصد.

یکی دیگر از ابعاد شایان توجه نتایج گزارش کندا، این است که در ۱۰ سال اخیر، شمار افرادی که آشکارا اعلام کرده اند خداباور نیستند، از ۵ درصد سال ۲۰۱۸ در استانبول، در سال ۲۰۲۳ میلادی به ۶ درصد رسیده و این در حالی است که میانگین این درصد از افراد در دیگر استان های ترکیه، در سطح ۲ درصد است.

تحلیل نهایی گزارش موسسه کندا در ترکیه، نشان دهنده این است که مهمترین گروه جامعه ترکیه که تحولات داخلی آن در حال جوش و خروش است، همانا گروه محافظه کار سنتی است.

از ظرف این گروه اجتماعی ترکیه، دو نوع سرریز داریم: گروهی از آنان به طور کلی با محافظه کاری وداع گفته و وارد گروه مدرن می شوند. گروه دوم نیز در جرگه محافظه کاران دین مدار و دارای نظم عبادی درآمده و وارد محافظه کار دینی می شوند.

در گزارش ۱۵۰ فشارسنج، گرایش به نوسازی در ترکیه حاکم است. در سال ۲۰۲۳، نرخ مدرن در سراسر ترکیه ۳۴ درصد، نرخ سنتی محافظه کار ۴۲ درصد و نرخ محافظه کار مذهبی ۲۴ درصد تعیین شد. با نگاهی به این داده ها، می توان دریافت که در حالی که نرخ محافظه کاران مذهبی در استانبول در همان سطح میانگین ترکیه باقی می ماند، مدرنیته شروع به جایگزینی محافظه کاری سنتی کرده است.

ب) جمعیت و سرعت مهاجرت

تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی، جمعیت ساکن استانبول به ۱۵ میلیون و ۶۵۵ هزار و ۹۲۴ نفر رسید. این عدد معادل ۱۸٫۳۴ درصد از جمعیت ترکیه است. در حالی که رشد سالانه جمعیت ترکیه در سال گذشته ۱٫۱ در هزار بود، این نرخ در استانبول منهای ۱۶ در هزار بود. به این ترتیب، استانبول برای اولین بار، کاهش جمعیت داشت.

بر اساس گزارش KONDA، سرعت مهاجرت در استانبول یک موضوع مهم و شایان توجه است. به نحوی که در سال ۲۰۲۲، استانبول پذیرای ۳۸۵ هزار و ۲۹۴ مهاجر بود و در عین حال ۴۱۹ هزار نفر از این شهر مهاجرت کردند.

ج) استانبول، خزانه عظیم ترکیه

شواهد نشان می دهد که استانبول همچنان لوکوموتیو اقتصاد ترکیه است. چرا که نیمی از کل صادرات ترکیه و درعین حال، بیش از نیمی از کل واردات، در بندر این شهر انجام می شود.

برج سازی و انبوه سازی در استانبول در سال ۲۰۲۳ میلادی نیز سرعت بیشتری گرفته و تورم مسکن در استانبول در مقایسه با دیگر استان های دیگر، بیش از ۲۰ درصد بوده است.

در پایان باید گفت، استانبول به عنوان یکی از زیباترین شهرهای ترکیه و منطقه، در سال ۲۰۲۳ میلادی نیز پذیرای گردشگران زیادی از کشورهای مختلف جهان بود. اما این شهر، با مشکلات بزرگی همچون ترافیک، آلودگی هوا، فقدان پارکینگ، گرانی و مشکلات بزرگ در بخش مسکن و آموزش روبروست و زندگی در این شهر، هم شهروندان ترکیه و هم برای اتباع خارجی، سال به سال دشوارتر می شود.

انتهای پیام/