نگاهی به برنامه سازی د ر حوزه کتاب؛

شبکه های تلویزیونی تلاش می کنند هم زمان با مناسبت های فرهنگی مانند روز های برپایی نمایشگاه کتاب یا هفته کتاب و کتاب خوانی برنامه های متنوعی را با محوریت کتاب روی آنتن بفرستند، اما باید توجه د اشت که رسانه می تواند چه به لحاظ کمیت و چه به لحاظ کیفیت با توجه کرد ن به مقوله کتاب و کتاب خوانی انتظارات مخاطبان را برآورده کند.

آنچه انتظار می رود این است که با توجه به افزایش مخاطبان تحصیل کرده و کتابخوان و نقش مطالعه در جامعه اطلاعاتی و دانایی محور معاصر می توان بیش از گذشته از ظرفیت های رسانه ای تلویزیون در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی استفاده کرد و قطعا این امر نیازمند تمهیدات خلاقانه رسانه ای است و صرفا نمی توان به چند میزگرد و بحث و گفتگو یا گزارش در باره اهمیت کتاب آن هم در مناسباتی مثل هفته کتاب یا نمایشگاه کتاب بسنده کرد.

کتاب نیازمند تبلیغ است

شاید یکی از مهم ترین منابعی که می تواند اطلاعاتی از کتاب های روز و تازه منتشر شده را د ر اختیار علاقه مند ان قرار دهد تلویزیون باشد. این بحث بار ها از سوی ناشران مطرح شده و بار ها اشاره کرده اند که تلویزیون با معرفی کتاب نقش مهمی را در بازار کتاب ایفا خواهد کرد. استقبال ناشران و مخاطبان از چنین برنامه هایی نشان می دهد که این تلاش در د وره تحولی رسانه ملی باید بیش تر از این ها افزایش یابد؛ چه بسا این گونه معرفی کتاب از برگزاری چند ین نمایشگاه هم مؤثرتر باشد و نیاز آن هایی را که می خواهند از تازه های نشر با خبر شوند به راحتی مرتفع کند.

برنامه ریزی برای تداوم چنین برنامه هایی یکی از نکاتی است که د ر این راه باید مورد توجه قرار بگیرد. تلویزیون می تواند با اطلاع رسانی مناسب، بینندگان را به خریدن و خواندن کتاب های پرفروش تشویق کند. این اتفاق می تواند در بخش پیام های بازرگانی تلویزیون هم بیفتد. همان طور که تلویزیون کتاب های تست زنی، کمک آموزشی و آمادگی برای آزمون های سراسری را تبلیغ می کند، می تواند پرفروش ترین کتاب های هر ماه بازار نشر را روی آنتن معرفی و تبلیغ کند.

کتاب در سبد خانواده

د ر هر صورت اتفاقی که باید برای کتاب در صد اوسیما بیفتد، این است که کتاب باید از طریق این رسانه وارد زند گی و سبد خرید مردم شود و به قول رهبر معظم انقلاب، کتاب برای خانواد ه ها مسئله شود و به چشم بیاید، مانند سایر کالا ها که اگر د ید ه نشوند، مشتری نخواهند داشت. تلویزیون می تواند با برنامه های متنوع با محوریت کتاب یا گنجاند ن بخش هایی مربوط به کتاب در برنامه های ترکیبی صبحگاهی و عصرگاهی کاری کند که مرد م د ر وجود خود احساس نیاز کنند و خانواده ها بدانند اگر برای فرزندان خود کتاب می خرند، هزینه اضافی نکرد ه اند، بلکه فرهنگ سازی کرد ه و آیند ه فرزند خود را د ر راه د رست پیش برده اند.

تلویزیون باید کتابخوانی را آموزش دهد

راضیه تجار، از نویسند گان بنام ایرانی معتقد است که بسیاری از خانواد ه ها از طریق تلویزیون آموزش می بینند و این د ر حالی است که رسانه ملی برای ترویج فرهنگ کتاب خوانی برنامه منسجمی ند ارد و گاه اگر شاهد برنامه های مربوط به کتاب و کتاب خوانی باشیم، تنها به صرف پر کرد ن آنتن است.

نویسند ه «آرام شب به خیر» توضیح می د هد : د عوت از نویسند ه و معرفی کتاب های خوب از طریق تلویزیون و همچنین نقد آثار از طریق این رسانه می تواند د ر توسعه فرهنگ کتاب خوانی مؤثر واقع شود.

وی با بیان اینکه د ولت د ر سال های اخیر از طریق رسانه های مختلف برنامه های بسیاری برای ترویج فرهنگ کتاب و کتاب خوانی د ر جامعه ارائه د اد ه است، می گوید : صحیح نیست که تصور کنیم همه برنامه های فرهنگی فقط باید از جانب د ولت حمایت شوند و مرد م د ر آن هیچ نقشی ند اشته باشند. به نظر من برنامه های فرهنگی باید د وسویه باشند؛ یعنی اینکه هر د و طرف قضیه با یکد یگر همکاری لازم را د اشته باشند.

نویسند ه کتاب «اسم تو مصطفاست» تأکید می کند : تلویزیون می تواند سهم عمد ه ای د ر بازگرد اند ن فرهنگ کتاب خوانی به میان مرد م د اشته باشد، به شرط آنکه هم تعامل خوبی با ناشران و هم با نویسند گان د اشته و با د عوت از آن ها بتواند رسالت فرهنگی خود را به سرانجام برساند.

تجار بر این باور است که هم اکنون مشکلات بسیاری گریبانگیر صنعت نشر شد ه است و ناشران بسیاری قد رت توزیع و پخش کتاب را ند ارند. د ر این زمان قطعا به همان میزان مرد م نیز برای یافتن کتاب مورد نظر خود به مشکل خواهند خورد. پس د ر این میان لازم است رسانه ای همچون رسانه ملی نقش واسطه ای د اشته حد اقل با معرفی کتاب های مناسب د ر همه مقاطع سنی هم باری از د وش صنعتگران هنرمند و هنرد وست برد ارد و هم با د عوت از نویسند گان بنام اد بیات ایران نقطه آغازینی برای تعامل گسترد ه با جامعه اد بی کشور برای خود تعریف کند.

وی می افزاید : از صد اوسیما انتظار می رود که حد اقل د ر یک سریال پربینند ه، کتاب خوانی، خرید کتاب یا هد یه د اد ن کتاب را بگنجاند. برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب، اعلام ساعات کار کتابخانه، اعلام اخبار مربوط به کتاب و معرفی نویسند گان می تواند د ر برنامه های صد اوسیما گنجاند ه شود تا گامی برای گسترش فرهنگ مطالعه د ر جامعه باشد.

کتاب خوانی نیاز به جریان سازی د ارد

ید الله گود رزی، مد یر گروه فرهنگ وتمد ن راد یو ایران یکی از د غد غه های رسانه را معرفی کتاب های مفید عنوان می کند و می گوید : شبکه راد یویی ایران د ر طول سال برنامه های خاصی را برای معرفی کتاب و ترویج کتاب خوانی د ر سطح جامعه برنامه ریزی می کند که از آن میان می توان به تولید برنامه های «تالار آینه» و «باغ هنر» اشاره کرد.

وی تصریح می کند : شبکه راد ویی ایران حتی د ر جشنواره رسانه و کتاب توانست عنوان بهترین شبکه د ر خصوص معرفی کتاب را به خود اختصاص د هد که این موضوع بیانگر این است که مد یران و برنامه سازان شبکه به کتاب و معرفی آن اهمیت بسزایی می د هند.

گود رزی می افزاید : برنامه هایی که حتی به صورت عام برای شنوند گان پخش می شوند بخش هایی را با عنوان معرفی کتاب د ر برنامه خود د ارند که باز می توان از برنامه پرمخاطب «راه شب» یاد کرد که همیشه به این موضوع توجهی خاص د اشته است.

این شاعر و ترانه سرا با اشاره به مشکلات معرفی کتاب د ر رسانه تأکید می کند : هنوز مسئولان حوزه نشر، توزیع و تولید کتاب نتوانسته اند ارتباط خوبی با رسانه د اشته باشند و حتی خود شان برای معرفی کتاب یا ترویج فرهنگ کتاب خوانی سیاست گذاری کنند تا رسانه ها نیز بتوانند د ر این حوزه برنامه ریزی کنند.

مترجم کتاب «آواز د ر د ستگاه عشق» گزید ه سرود ه های نزار القبانی، اضافه می کند : با توجه به برگزای نمایشگاه کتاب تهران، همیشه شبکه راد یویی ایران د ر نمایشگاه حضور پید ا می کند و برنامه هایی را به صورت زند ه از نمایشگاه برای شنوند گان پخش می کند که با استقبال شنوند گان و نویسند گان مواجه می شود.

گود رزی د ر پاسخ به این سؤال که چطور می توان مشکلات پیش روی را د ر این حوزه حل کرد، می گوید : برای اینکه رسانه و مسئولان تولید، توزیع و نشر کتاب به راهکار های مناسبی د ست پید ا کنند باید نشست ها و همفکری های متعد د ی برگزار شود و این حرکت بزرگ فرهنگی نیاز به نوعی جریان سازی د ارد که بتواند اثرگذار باشد.

مترجم کتاب «وطن من چمد ان است!» اثر محمود د رویش با اشاره به برنامه های راد یو ایران می گوید : د ر راد یو ایران و برنامه «باغ هنر» د ر اد امه حرکت «#من_کتاب_می خوانم» پویشی را برای معرفی کتاب های تازه از ۲۴ آبان تا ۲۴ آذر، روز پژوهش برپا خواهیم کرد. د ر این پویش از شنوند گان راد یو ایران می خواهیم تازه ترین کتاب ها را معرفی کنند. علاوه براین به پوشش روید اد های کتاب و کتاب خوانی و گفتگو با نویسند گان و مسئولان نیز خواهیم پرد اخت.

گود رزی د ر پایان تأکید می کند : راد یو ایران سال گذشته پیشنهاد ی فراگیر را مطرح کرد و تاسیس کتابخانه ملی مجازی را پیشنهاد د اد تا ایرانیان د ر سراسر جهان بتوانند از کتاب های آن استفاد ه کنند. امسال نیز این پیشنهاد را پیگیری می کنیم.