به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ مشکل دانش آموزان ابتدایی به ویژه کلاس اولی ها در درس املا یا دیکته یکی از موارد شایع است که در برخی مواقع موجب ایجاد دغدغه های بسیاری برای خانواده ها می شود.

دانش آموزی که در درس دیکته یا املا ضعیف باشد ناخودآگاه در درس های دیگر به مشکل برخواهد خورد و نمی تواند در امتحان کتبی باوجود اینکه درس را خوب فهمیده است، فهم خود را بصورت نوشته بیان کند از سوی دیگر ممکن است از سوی معلم یا اطرافیان مورد سرزنش قرار بگیرد و همین مسئله به لحاظ روانی کودک را دچار مشکل می کند.

پای صحبت های یک مادر

در همین رابطه، مادری که فرزندش در کلاس اول دبستان یکی از مناطق شهر تهران تحصیل می کند، به خبرنگار اجتماعی تسنیم گفت: پسرم در کلاس اول دبستان یکی از مدارس دولتی تحصیل می کند اما در درس دیکته با مشکلات متعددی مواجه است به گونه ای که عمده توصیف هایی که کسب می کند نیازمند تلاش بیشتر است و همین مسئله باعث شده است تا معلم توصیه کند او را به کلاس های خصوصی برای افزایش تمرکز ببریم.

او درباره مشکل فرزندش بیان کرد: هنگامی که معلم در کلاس درس دیکته می گوید، پسرم از او جا مانده و همین مسئله باعث می شود که برخی حروف را ننویسد یا برخی واژه ها را اشتباه می شنود البته کلاس های متعدد بخش خصوصی هم تأثیر به سزایی در وضعیت او نداشته است.

دکتر حسن ذوالفقاری عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در یادداشتی با عنوان «آموزش املای فارسی» به مشکلات دانش آموزان در درس املا پرداخته است.

او در این یادداشت به این نکته تأکید دارد که «قبل از املاگویی باید همواره به تمرین های رونویسی دقت و غلط ها را تصحیح کنیم، به دانش آموزان کندنویس توجه بیشتر شود، از دانش آموزان ممتاز برای روخوانی، تکرار و تمرین و تصحیح استفاده شود و به نوع املاگویی خود و نوع نشستن دانش آموزان توجه کنیم و در تمام این روش ها وجه آموزشی مهم تر از وجه آزمونی آن است.» مشروح این یادداشت در ادامه آمده است:

املا شاخه و جزئی از مهارت نوشتن است، آموزش نوشتن در شکل های اولیه رونویسی، املا، کلمه سازی و جمله نویسی و در نهایت نوشتن خلاق یا همان انشا ظهور می کند؛ یکی از اهداف آموزش زبان در مدارس نگارش درست شکل کلمات است؛ همان املای فارسی. در گذشته به این موضوع و درست نوشتن شکل کلمات بسیار اهمیت می دادند در خاطرات مسن ترها املانویسی از کتاب گلستان و کلیله ودمنه و مرزباننامه هست؛ هر نوشته ای هر چند علمی و مؤثر، با وجود غلط هایی املایی، زشت و ناپسند جلوه می کند و نزد خواننده بی اعتبار شمرده می شود.

موج سریع ضعف املایی

امروزه این موضوع یکی از مشکلاتی است که گریبان گیر تحصیل کردگان شده و متولیان زبان فارسی را به شدت نگران کرده است. با گسترش فضای مجازی و بی دقتی و کم شدن حساسیت به زبان ملی، موج سریع ضعف املایی در سطح دانش آموختگان و کاربران زبان فارسی و به خصوص دانش آموزان روبه تزاید است. این آفت آموزشی اکنون سواد اجتماعی را تهدید می کند و از شکل مشکل آموزشی به معضل اجتماعی بدل شده است. املا در برنامه آموزشی به خصوص دوره ابتدایی با هدف آموزش صورت صحیح نوشتاری کلمه ها، ترکیب جمله ها و تشخیص اشکالات املایی دانش آموزان و رفع آن ها همچنین تمرین آموخته های نوشتاری دانش آموزان در رونویسی و تقویت گنجینه لغات انجام می شود.

املای درست کلمات فارسی دو جنبه دارد: اول اصلاح شیوه خط ویکسان سازی شکل نگارش کلمات که آسیبی به معنی نمی زند؛ دوم درست نویسی املای کلمات فارسی که نوشتن کلمه غلط، شکل کلمه ومعنای آن را عوض می کند، این دومی دلایلی دارد برخی غلط های املایی به دلیل وجود مشکلاتی در خط فارسی است که توجه به املانویسی را دوچندان می کند این ضعف ها را می توان در چند مقوله بررسی کرد:

دلایل غط های املایی دانش آموزان

مسائل زبانی شامل: تأثیر لهجه و گویش محلی دانش آموزان؛ فرایندهای آوایی حذف؛ تبدیل، افزایش و قلب؛ وجود صامت های چند شکلی و مصوت های نماینده یک واج مثل کاربرد اشتباه «مزکور» به جای «مذکور» و «خورسند» به جای «خرسند»؛ کاربرد نادرست نشانه های فراخطی «تنوین، تشدید، مد»؛ وجود کلمات بیگانه در فارسی که به شکل های مختلف ضبط و رایج شده اند مثل « پطرسبورگ، پطرزبورغ، پترزبورگ»؛ تفاوت میان شکل گفتاری و نوشتاری کلمات مانند « تمر، تمبر و خواست، خاست»؛ انطباق شکل گفتاری و نوشتاری یا تلفظ اشتباه مثل نوشتن «بازدیدکننده گان بجای بازدیدکنندگان» براثر ملفوظ خواندن «ه» غیرملفوظ؛ کم و زیاد کردن حروف یک کلمه مثل «خواروبار به جای خواربار»؛ وجود دو گونه درست «رایج و آزاد» از برخی کلمات مثل «بادنجان، بادمجان».

مسائل روانی شامل: ضعف در حساسیت شنوایی مثل « ژاکت، جاکت»؛ ضعف در حافظه شنوایی مثل جا انداختن کلمات؛ ضعف در حافظه دیداری به دلیل نقص آموزش معلم، عدم تمرین و تکرار حروف هم صدا توسط دانش آموز، نشناختن حروف، ناتوانی در ترکیب حروف مثل «حیله، هیله»؛ ضعف در حافظه توالی دیداری مثل «مادر، مارد»؛ کندنویسی ناشی از عرق کردن دست و استرس یا بازیگوشی، ناصحیح گرفتن مداد، عدم حرکت مناسب انگشتان و چرخش دست، ناهماهنگی چشم و حرکت دست، پرتحرکی و بی قراری در هنگام نوشتن؛ قرینه نویسی مثل دید؛ وارونه نویسی مثل دید (وارونه شود)؛ نارسانویسی مثل «رستم، رسم»؛ بی دقتی در کاربرد کلمات نقطه دار، دندانه دار، حروف شبیه به هم، حروف چندشکلی و سرکج دار؛ مانند «جاه، چاه، پود، بود، بنات،نبات، بناز، نباز».

تشخیص صورت صحیح املای کلمات از چه روش هایی؟

این ها از علل بروز غلط املایی است برای تشخیص صورت صحیح املای کلمات چند شیوه وجود دارد:

۱- تمرین و تکرار از طریق خواندن، نوشتن و دیدن شکل درست کلمات و به خاطر سپردن آن ها.

۲- شناخت ریشه کلمات و تشخیص هم خانواده یا مشتق های یک کلمه برای مثال اگر بدانیم «انتصاب» با نصب، نصیب، منصوب هم خانواده است، شکل صحیح را راحت تر انتخاب می کنیم.

۳- آشنایی با معنای کلمه به ضبط درست املایی کمک می کند بافت جمله ای که کلمه در آن قرار می گیرد، معنا را مشخص می کند.

۴- اگر با قراین و هم خانواده ها یا معنا و ریشه نتوانیم به املای درست کلمه ای دست یابیم، مراجعه به فرهنگ لغت یا فرهنگ های املایی بهترین راهنماست.

آموزش مدرسی که هدفش مداخله برنامه ریزی شده در بهبود شرایط آموزشی و هدایت فراگیراست باید به درستی وارد این گود شود، آموزش درست املانویسی اگر از همان مقطع ابتدایی به درستی، جدیت و دقت صورت گیرد، سنگ بنای محکمی می گذارد یکی از این اسباب روش درست آموزش املا است.

برخی از روش های تمرین املا

قبل از املاگویی باید همواره به تمرین های رونویسی دقت و غلط ها راتصحیح کنیم. به دانش آموزان کندنویس توجه بیشتر داشته باشیم. از دانش آموزان ممتاز برای روخوانی و تکرار و تمرین و تصحیح استفاده کنیم. به نوع املاگویی خود و نوع نشستن دانش آموزان توجه کنیم. یادآور می شود درتمام این روش ها وجه آموزشی مهم تر از وجه آزمونی آن است. انعطاف پذیری در انتخاب تمرینات، متن ها و نوع املا گویی و تنوع مهم است. تمرین های پیش املایی هم قبل از املا مهم است مثل تمرین پاره مهارت هایی که به درست نوشتن املا منجر می شود شامل انواع تمرین های حرف نویسی،کلمه سازی، جمله نویسی و جمله سازی همچنین مشق های کلاسی و از این قبیل.

روش املای تقریری

روشی معمول در مدارس است و تا حدودی مفید که البته در این سال ها با کاهش ساعت املا رنگ باخته است البته لازم است این روش سنتی نوآورانه انجام شود از متنی املا گفته می شود و دانش آموز باید با شنیدن درست تلفظ شکل آن را بنویسد.

معلم متن املا را با صدایی بلند و لحنی شمرده و بدون لهجه حداکثر تا دو بار قرائت می کند این روش به تقویت مهارت شنیدن کمک می کند.

متن انتخابی جمله ای باشد و از انتخاب کلمه به تنهایی خودداری کنیم الزاما عین متن کتاب نباشد، با استفاده از کلمات خوانده شده، جملات دیگری هم می توان آورد اما کلمات سازنده جملات متن کتاب یا در اول ابتدایی از حروفی باشد که قبلا تدریس شده است از کلماتی که در جلسات قبل برای دانش آموزان مشکل بوده اند نیز استفاده شود.

روش فلش کارت

از کارت به چندین روش می توان کمک گرفت؛ کارت های هم خانواده با واژگان دشوار و در دید قرار دادن آنها به طور مثال کلمه «اسیر و اثیر» در دو کارت با هم خانواده های هریک یا املا با کمک کارت های تندخوانی.

آموزش تحقیقی املای فارسی

از دانش آموزان بخواهیم در روزنامه ها، تابلوها، کتاب ها، دستخط ها و متون نوشتاری غلط های املایی را یافته و عکس بگیرند و به عنوان یک فعالیت پیش از تدریس به کلاس بیاورند و درباره درست نویسی واژگان غلط باهم مشورت کنند.

روش هجی کردن کلمات

این روش در تلفظ و حفظ درست شکل املایی مؤثر است؛ هجی کردن به کمک انواع بازی ها مثل طناب بازی، کوبیدن دست به دست دیگری و حروف کلمات دشوار را هجی کردن انجام می گیرد در زبان انگلیسی این روش بسیار رایج است و حتی سالانه مسابقات جهانی هم برگزار می شود.

املای تخته ای

معلم متن املا را همراه با خوانش صحیح روی تابلو می نویسد و از دانش آموزان می خواهد به دقت توجه کنند، سپس پاک می کند و بعد از آماده شدن دانش آموزان، آن را با صدایی بلند و لحنی شمرده و حداکثر تا دو بارقرائت می کند هنگام خواندن متن املا کلمه به کلمه نمی خواند ، متن رابه صورت جمله کامل قرائت می کند تا دانش آموزان با بافت جمله و معنای آن آشنا شوند یک بار دیگر متن املا را با سرعت مناسب تکرار می کند تا کندنویسان هم اشکالات خود را برطرف کنند.

روش تصحیح املا

در تصحیح و پس از آن باید فهرستی از غلط ها تهیه و تمرین کرد. رفتار معلم پس از تصحیح مهم تر از اصل املا گفتن است. عمل معمول پساتصحیح همان نوشتن از روی درست غلط هاست اما با تمرین های برانگیزاننده و بازی و نمایش هم می توان فرایند تصحیح را تکمیل کرد.

جز روش معمول که معلم خود املاها را تصحیح می کند از روش های دیگر هم می توان بهره گرفت:

تصحیح گروهی با کمک معلم: معلم با مشارکت دانش آموزان و بدون ذکر نام آنان، غلط های املاها را استخراج می کند یکی از دانش آموزان درست کلمات غلط را در تابلو می نویسد.

تصحیح گروهی در گروه ها: املای هر گروه در همان گروه تصحیح می شود و معلم بر کار گروها نظارت می کند.

تصحیح تعویضی: مقصود تصحیح املا توسط خود دانش آموزان است هرکس املای خود را با کناری عوض و املا را بر اساس متن درست نوشته شده در تابلو تصحیح می کند. ممکن است لازم نباشد معلم تمام متن رادر تابلو بنویسد فقط به کلمات مهم با بار املایی بسنده کند.

انتهای پیام/