خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: برخی تصمیم ها به قصد انجام گناه، اگرچه ممکن است با لطف الهی، به گناه منتهی نشود، اما موجب خواری و افت مرتبه انسان می شود. چه بسیار تصمیم هایی که به قصد انجام گناه گرفته ایم و برای انجام آن حرکت کرده و چه بسا مقداری از آن را نیز انجام داده ایم، اما دست لطف الهی ما را از سقوط، نجات داده است. قرآن کریم در سفارشی مهم، مؤمنان را از نزدیک شدن به خطوط قرمز الهی که همان گناهان هستند برحذر داشته و می فرماید: «تلک حدود الله فلا تقربوها کذلک یبین الله آیاته للناس لعلهم یتقون ؛[۱] این است حدود احکام الهی! پس [به قصد گناه] بدان نزدیک نشوید. این گونه، خداوند آیات خود را برای مردم بیان می کند، باشد که پروا پیشه کنند.» نتیجه آنکه، اگرچه گاهی نزدیک شدن به گناهان یعنی تصمیم بر انجام گناه، به ارتکاب گناه منتهی نمی شود، اما باز هم نباید به خطوط قرمز الهی تا این حد نیز نزدیک شد؛ چرا که یکی از آثار نزدیک شدن به مرزهای الهی، فروافتادن از مقام و منزلت عالی است.

امام علی (علیه السلام) در بیان داستان حضرت آدم (علیه السلام) می فرمایند: «و أعلمه أن فی الإقدام علیه التعرض لمعصیته و المخاطرة بمنزلته؛ [۲] و آگاهش ساخت که اقدام بر تناول از محصول پرهیز داده شده، نافرمانی بوده و مقام و ارزش او را به خطر خواهد افکند.» در داستان حضرت آدم (علیه السلام)، گرچه گناهی صورت نگرفت اما ترک اولی از طرف حضرت آدم (علیه السلام) اثر خسارت بار خود را دارد و موجب نزول درجه خواهد بود. با این وصف، باید تأمل کنیم که چقدر اقدام بر گناه می تواند به ضرر انسان تمام شود و از اعتبار و منزلت انسان بکاهد، چنان که موجب هبوط حضرت آدم (علیه السلام) از بهشت شد. از این رو، با اقرار نسبت به ضعف و غفلت خود در بسیاری از لحظه ها، از خداوند می خواهیم که در ماه مهمانی خود، لطف ویژه ای به ما داشته و ما را از آثار خسارت بار و خوارکننده تصمیم های گناه آلودمان و نیز خود گناهانمان دور بدارد. می گوئیم: «اللهم لا تخذلنی فیه لتعرض معصیتک؛ [۳] ای خدا مرا در این روز به واسطه نافرمانی ات خوار مساز.»

چوب قهر خدا

گاهی انسان پای خود را از خطوط قرمز الهی عبور داده و مرتکب گناه می شود در این صورت نه تنها از منزلت خود کاسته است بلکه باید منتظر کیفر آن گناه نیز باشد. عذاب الهی، برای جبران ضرر خدا نیست چراکه اساسا در انجام گناه، هیچ ضرری به خداوند نمی رسد که خداوند بخواهد با عذاب خود، آن را جبران کند؛ بلکه یک جنبه عذاب، تنبیهی برای بازگشت بنده است به سوی خدا. با این حال در روز ششم مهمانی خدا از او می خواهیم که ما را از عذاب خود عفو کند چرا که عفو او همواره بیشتر از قهر اوست. چنانکه امام سجاد (علیه السلام) در نجوای با محبوب خویش عرضه می دارد: «و یا من عفوه أکثر من نقمته؛ [۴] ای خداوندی که عفوت، از کیفرت بیشتر است.» می گوئیم: «و لا تضربنی بسیاط نقمتک؛ [۵] و به ضرب تازیانه قهرت کیفر مکن.»

یک قدم جلوتر به خدا

در ماه ضیافت الهی، باید یاد بگیریم که راه بندگی آن است که هر چه می توانیم خود را از هر آنچه موجب خشم و قهر خدا می شود دور کنیم. این کار را در قالب درخواست از خدا می خواهیم و می گوئیم: «و زحزحنی فیه من موجبات سخطک؛ [۶] و از موجبات خشم و غضبت دور گردان.» در اینجا نیز خشنودی خدا بیش از خشم اوست. چنانکه امام سجاد (علیه السلام) در محضر خدای مهربان عرض می کند: «و یا من رضاه أوفر من سخطه؛ [۷] و ای کسی که خشنودیت، از خشم، بیشتر است.» میزبان مهربان ما، خیلی زودتر از آن که در اثر نافرمانی ها و معصیت های بنده اش خشمگین شود، با بازگشت حقیقی بنده، خشنود خواهد شد و امام عارفان، علی (علیه السلام)، چه زیبا در دعای کمیل، چنین ویژگی زیبای خدای مهربان را واسطه ترحم بر خود قرار داده است که: «یا سریع الرضا اغفر لمن لا یملک إلا الدعاء؛ [۸] ای که از بندگانت بسیار زود راضی می شوی ببخش بر بندهای که به جز دعا و تضرع به درگاهت، مالک چیزی نیست.»

سفره کریم بی همتا

یادآور شدن بخشندگی و نعمت های الهی در طول این ماه، موجب جلب رحمت الهی و از جمله آداب اصلی در دعا و تضرع است. پس از چند درخواست، در دعای روز ششم نیز، بخشندگی کریم بی همتا را واسطه برآورده شدن قرار داده و می گوئیم: «بمنک و أیادیک؛ [۹] به حق احسان و نعمت های تو به خلق.»

آخر خط اشتیاق

یکی از آسیب های دعا و درخواست طلب به درگاه الهی، این است که از خود صاحب نعمت غافل شده و تنها به نعمت ها و کرم او چشم بدوزیم. مؤمن باید متوجه باشد که شوق بی نهایت در لقای به محبوب بی همتا نهفته است. پس با یادآوری اشتیاق بی نهایت، می گوئیم: «یا من تهی رغبة الراغبین؛ [۱۰] ای منتهای آرزوی مشتاقان.» تنها با رسیدن به تقرب الهی است که انسان احساس بی نیازی می کند. به عبارت دیگر در هر دعایی باید، قله کمال و تربیت را همیشه در نظر بداریم تا ضمن ادامه بندگی، از سستی، ناامیدی یا غرور و غفلت در امان بمانیم.

پی نوشت:

[۱]. سوره بقره، آیه ۱۸۷.

[۲]. صبحی صالح و محمد بن حسین شریف الرضی، نهج البلاغة (صبحی صالح) (موسسة دار الهجرة: قم، ۱۴۱۴)، ۱۳۳.

[۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز ششم ماه رمضان.

[۴]. صحیفه سجادیه، نیایش دوازدهم.

[۵]. مفاتیح الجنان، دعای روز ششم ماه رمضان.

[۶]. همان.

[۷]. صحیفه سجادیه، نیایش دوازدهم.

[۸]. مفاتیح الجنان، دعای کمیل.

[۹]. مفاتیح الجنان، دعای روز ششم ماه رمضان.

[۱۰]. همان.