به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، قلعه بسطام در ۳ کیلومتری غرب شهر قره ضیاالدین مرکز شهرستان چایپاره بر روی برجستگی صخره ای نسبتا بلند واقع شده است فضاهای معماری ایجادشده بر روی این برجستگی به صورت افقی در امتداد این صخره و در امتداد رودخانه قره چای گسترش یافتند.

این قلعه بانام اورارتویی روسایی اورو-تور به معنی شهر کوچک روسا در قرن هفتم قبل از میلاد بر طبق کتیبه ای که امروزه در موزه ایران باستان قرار دارد، این قلعه توسط «روسای دوم» از پادشاهان اورارتویی در سال ۶۴۱ قبل از میلاد ساخته شده است.

این قلعه بزرگ ترین قلعه اورارتویی ایران و یکی از سه قلعه مهم دولت اورارتو و در زمان امپراتوری روسای دوم یکی از مراکز حکومتی وی بوده است بسطام قبل از انقلاب مرکز مطالعات باستان شناسان آلمانی بود و تا آغاز انقلاب اسلامی در ایران با کاوش افقی و به صورت بنیادی مطالعه می شد.

این قلعه با سلطه قوم ماد بر این منطقه به صورت متروک مانده و فقط در دوران قرون وسطی همزمان با دوره مغول توسط گروهی از مسیحیان مورد سکونت قرارگرفته که از آنها نقش صلیب هایی روی صخره ها باقی مانده است.

هیئت آلمانی به محوریت این مرکز کلیه بررسی های انجام یافته خود را در هر دو آذربایجان ایران انجام داده و توانسته در عرض یازده سال در حدود ۱۰۱ محوطه اورارتویی را شناسایی نماید و بر اساس این آمار معابد کوهستانی، مقابر صخره ای، مقابر ساختمانی، کانال های آب رسانی صخره ای، سیستم های آبیاری، چشمه آب وقف شده هالدی، کتیبه های میخی اورارتویی، یادمان های دو زبانه های اورارتویی آشوری شناخته شده در استان را باید افزود.

قدمت این قلعه به ۸۰۰ سال برمی گردد و شهر دژ بسطام به شماره ۹۴۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، عرصه و حدود حرایم استحفاظی و ضوابط آن از سوی سازمان متبوع مصوب شده است.

بر اساس نوع معماری این منطقه، قلعه بسطام باهدف کنترل مسیرهای تجاری که از طرف شرق دولت ترکیه به شهرهای تبریز، اردبیل و حوزه دریاچه ارومیه رفت و آمد می کردند، احداث شده است.

قلعه بسطام دیوار محکم سنگی دارد که روی صخره ای بلند قرارگرفته و روبه دشت و دره ای بزرگ و دارای سه اشکوب با کارکردهای گوناگون است اشکوب زیرین دربرگیرنده دروازه، مهمانسرا، اسطبل و جایگاه سربازان، اشکوب میانی که نیایشگاهی است با اتاق های گوناگون و اشکوب بالایی که اوج هنر معماری اورارتویی است و دارای سکونت گاه، جایگاه فرماندهی و راه های خروجی به بیرون از دژ است، تشکیل شده است.

کاوش های باستانی نشان می دهد که این قلعه طی ۵۰ سال و در سه مرحله ساخته شده و دارای معبد، بازار، مقر حکومتی، برج، بارو، دروازه و راه های مخفی خروج مخصوص بوده است.

این قلعه دارای ۳ بخش عمده شامل ساختمان شرقی، محوطه مسکونی (که افسران و کارمندان عالی رتبه با خانواده هایشان در آنجا زندگی می کردند) و خود قلعه است و ساختمان شرقی دارای یک دیوار سراسری پشت بندان است و محوطه حدود دوهکتار را در برمی گیرد.

بر اساس آثار اورارتویی دژ بسطام شامل یک پائین قلعه، یک میان قلعه که معبد خدایان اورارتو و یکی از انبارهای بزرگ آذوقه در آنجا قرار داشته و یک بالا قلعه است و بالا قلعه در بلندترین نقطه دژ قرار دارد و احتمالا کاخ حاکم در آنجا بوده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با اشاره به اینکه قلعه تاریخی بسطام با ۵۴ هکتار وسعت بزرگترین قلعه تمدن اورارتویی در ایران به شمار می رود، می گوید: پرونده این اثر تاریخی جهت ثبت در فهرست آثار جهانی آماده شده است و با ثبت این اثر در فهرست آثار جهانی گام اساسی درمعرفی و شناساندن آن برداشته شود.

جلیل جباری می افزاید: مرمت این اثر تاریخی به صورت مداوم در طول سال انجام می شود و تاکنون ۲ مرحله کاوش های باستان شناسی در این محوطه تاریخی صورت گرفته که در نخستین کاوش توسط هیات آلمانی، سنگ نوشته ولوح های گلی دربرگیرنده خط میخی اورارتویی کشف شده است.

وی تصریح می کند: در سال ۱۳۹۴ شمسی نیز با حمایت و پیگیری میراث فرهنگی استان و فرمانداری چایپاره، پروسه تشکیل پایگاه ملی اورارتوشناسی بسطام آغاز شد و در همان سال به سرانجام رسید.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با بیان اینکه با شکل گیری پایگاه ملی در این مکان مطالعات حفاظت، مرمت و ساماندهی قلعه بسطام با انسجام بیشتری دنبال شده است، می گوید: در سایه هماهنگی با دانشگاه اینسبورگ اتریش و پژوهشکده باستان شناسی، انجام مطالعات ژئومغناطیس نیز در دستور کار پایگاه بسطام قرارگرفته است.

گزارش از فائزه نماززاده

انتهای پیام/ن