یک تاریخ پژوه و عضو هیأت علمی دانشگاه گفت: شیخ فضل الله نوری دارای جامعیت علمی بود و نقش مهمی در چاپ و نشر علوم و معارف شیعی داشت. کتابخانه شخصی شیخ نیز غنی و دارای انبوهی از نسخ خطی بود.

مجتبی سلطانی احمدی تاریخ پژوه و عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور تهران به مناسبت سالروز شهادت و به دار کشیده شدن شیخ فضل الله نوری در گفت وگو با خبرنگار حوزه کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس درباره جایگاه علمی و فرهنگی ایشان گفت: سطح دانش و اطلاعات علمی شیخ فضل الله نوری بالا بود و دوست و دشمن به مقام عالی علمی ایشان اعتراف دارند. شیخ فضل الله از شاگردان درجه اول میرزای شیرازی صاحب فتوای تحریم استعمال توتون و تنباکو بود و میرزای شیرازی شیخ را همچون «نفس خویش» میشمرد و در پاسخ به سؤال شرعی برخی از مردم تهران گفته بود: «مگر شیخ فضل الله در تهران نیست که به من مراجعه میکنید؟» شیخ فضل الله نوری از چنان جایگاهی در نزد میرزای شیرزای برخودار بود که میرزا هنگام اعزام شیخ به تهران از روی ناراحتی گفت: «شیخ فضل الله تو جان عزیز منی، و من با ارسال تو، دارم پارۀ تنم را از خود دور میکنم؛ ولی چه کنم، حفظ کیان اسلام و استقلال ایران در این شرایط حساس، به وجود کسی چون تو احتیاج دارد».

این مدرس دانشگاه گفت: معلومات شیخ فضل الله منحصر به فقه و اصول و حکمت و کلام نبود و به اصطلاح جامعیت علمی داشت. شیخ فضل الله از علوم تاریخ و جغرافیا که اغلب فقها و علمای وقت بی بهره بودند اطلاع کافی داشت و در نجوم و هیئت و ادبیات با اهل فن مباحثه میکرد. هم اکنون یک کتاب در هندسه به خط شیخ فضل الله نوری موجود است که شیخ رسول جعفریان تصویر آن را در کانال تلگرامی خود منتشر کرده است.

وی افزود: شیخ فضل الله برای تهیه و ترجمه مندرجات روزنامهها و جراید اروپا درباره ایران و اسلام به وسیله میرزا عبدالغفار نجم الدوله و علامه قزوینی بهره میگرفت و اطلاعات دقیقتری نسبت به دیگران به ویژه سایر علما از تحولات دنیای غرب داشت.

نویسنده کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد گفت: شیخ فضل الله نوری در ترویج فضایل و معارف علوی به ویژه کتاب نهج البلاغه حساس و کوشا بود بگونهای که قبل از شروع درس، فردی از شاگردانش یکی از خطب نهج البلاغه را برای حضار میخواند که در نوع خود در مجالس درس علمای بزرگ شیعه جالب و قابل تأمل است.

این پژوهشگر و نویسنده کتابهای تاریخی دربارۀ کتابهای شیخ شهید گفت: شیخ فضل الله نوری نقش مهمی در چاپ و نشر علومو معارف شیعی و دینی در عصر قاجار داشت. در حوزه چاپ از جمله آثار تألیفی مهم شیخ در حوزه فقه میتوان از کتابهای «دررالتنظیم» و «قاعده ضمان ید» نام برد. کتاب «درر التنظیم» رسالهای منظوم به زبان عربی شامل ۵۰۱ بیت، که شیخ در آن درباره ۲۵ قاعده فقهی بحث کرده است. این کتاب نشاندهنده توانمندی شیخ در شعر، ادبیات عرب و دانش فقه است. در حوزه مشروطه نیز «لوایح شیخ فضل الله نوری و همراهان او» در شعبان ۱۳۲۵ و «رسالۀ تحریم مشروطیت» در بیان علت موافقت اولیه و مخالفت بعدی شیخ با مشروطیت در ۱۳۲۶ قمری از سوی شیخ منتشر شد.

از دیگر آثار مهم شیخ میتوان از «صحیفه مهدویه» یا «صحیفه قائمیه» نام برد. در این کتاب شیخ فضل الله ادعیۀ منسوب به امام عصر (عج الله فرجه) را گردآورده است و محدث نوری صاحب کتاب مستدرک الوسائل در تقریظش بر این کتاب شیخ فضل الله را تحت عنوان «کوه بلند علم» یاد کرده است.

این مدرس دانشگاه گفت: شیخ فضل الله علاوه بر تألیف آثار مختلف علمی، در دو حوزه تصحیح و تجدید چاپ کتابهای اسلامی-شیعی و همچنین اهتمام به ترویج و نشر کتابهای مفید نقش فعال و قابل تقدیری داشت. مثلا کتابهای اقبال الاعمال سید بن طاووس در موضوع ادعیه و اعمال سال و زیارات ائمه معصومین، تحفه الزائر علامه مجلسی در موضوع زیارات ائمه معصومین، زادالمعاد علامه مجلسی در ادعیه و اعمال ایام سال، مصباح کفعمی در ادعیه و زیارات، وسائل الشیعۀ شیخ حر عاملی دربارۀ احکام شرعی در تمام ابواب فقه، المعتبر فی شرح المختصر محقق حلی در فقه استدلالی و مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول علامه مجلسی که موضوع آن در شرح کتاب کافی شیخ کلینی است با دستور و تحت نظارت شیخ فضل الله نوری طی سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۲ قمری چاپ شدند.

این فعال فرهنگی در ادامه دربارۀ اهتمام شیخ فضل الله به ترویج و نشر کتابهای مفید گفت: شیخ فضل الله در نشر کتابهای مفید و اساسی علمای معاصرش نظیر میر حامد حسین هندی صاحب کتاب مهم عبقات الانوار فی مناقب الائمه الاطهار اهتمام ویژه داشت. محدث نوری در نامه به علامه میر حامد حسین، شیخ فضل الله نوری را یکی از عوامل ترویج و نشر آثار ایشان در تهران معرفی میکند. ترویج نشر آثار علامه میر حامد حسین نشانگر دقت نظر و بصیرت دینی شیخ فضل الله است. سید محسن امین مؤلف کتاب اعیان الشیعه معتقد است کسی همچون میر حامد حسین بعد از دوران شیخ مفید و سید مرتضی در میان علمای شیعه نیامده و امام خمینی در کتاب کشف الاسرار، عبقات الانوار میر حامد حسین را بزرگترین حجت مذهب خوانده است. پس نشر آثار این شخصیت برجسته نشان از عالم شناسی و درک صحیح محدث نوری و شیخ فضل الله نوری دارد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه در ادامه گفت: شیخ فضل الله نوری در کنار چاپ و نشر کتابهای اسلامی-شیعی یکی از بهترین کتابخانههای شخصی را با انبوهی از نسخ خطی در اختیار داشت و بر کتابهایش مهر مخصوص کتابخانه شخصی خود را درج میکرد.

سلطانی احمدی در پایان درباره مهمترین کتاب های تألیف شده درباره زندگی شیخ فضل الله گفت: کتاب تنهای شکیبا: احوال، افکار و آثار شیخ فضل الله نوری اثر مرحوم علی ابوالحسنی منذر کاملترین و دقیقترین اثر سرگذشت شیخ فضل الله است. همچنین کتابهای بازخوانی روزنامه شیخ فضل الله نوری تألیف ستار شهوازی بختیاری، سر دار اثر دکتر شمس الدین تندر کیا، دین و دولت در ایران: نقش علما در دوره قاجار اثر حامد الگار و فراز و فرود نهضت مشروطه اثر سید مصطفی تقوی مقدم در فهم زندگی و کارنامه و زمانه شیخ فضل الله قابل تأمل و خواندنی است.

انتهای پیام/