به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مهدی جمشیدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است، با انتقاد از برخوردهای صوری و تشریفاتی با توقعات و مطالبات رهبر معظم انقلاب، به ارائه راهکارهایی برای تحقق بخشیدن به مطالبه های ایشان پرداخته است که در زیر می خوانیم:

مغز متفکر انقلاب اسلامی، استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری (رحمة الله علیه) در کتاب فاخر «آیندۀ انقلاب اسلامی ایران» می گوید انقلاب اسلامی، نه یک واقعۀ «یکباره» و «دفعی»، بلکه همچون یک «حرکت مستمر تکاملی» است که نباید هیچ گاه متوقف گردد، تا بتواند به غایت و مقاصدی که مشخص شده است، دست یابد اما برای این که موتور محرکۀ انقلاب خاموش نشود، باید برای هر مقطعی از حیات انقلاب، ایده ها و شعارهایی را مطرح ساخت تا نیروها به منظور دستیابی به آنها بسیج شوند، در غیر این صورت، انقلاب از تکاپو و تحرک باز می ایستد و به این ترتیب، نشاط و شور و هیجان انقلابی رنگ می بازد. مطهری اضافه می کند که نمی توان با ایده ها و شعارهای پیش از هر انقلاب، جامعۀ پس از انقلاب را راهبری کرد، بلکه می باید متناسب با اقتضائات و اولویت ها، همواره ایده ها و شعارهای نویی را پدید آورد و آنها را به عنوان نقاط آرمانی و مطلوب، در معرض نگاه افکار عمومی قرار داد، بر همین اساس است که مقام معظم رهبری همواره اهتمام داشته اند که از کلیات گفتمان انقلاب اسلامی، مفاهیم و گزاره هایی را استخراج، و در چارچوب گفتارهای عمومی ساخته و پرداخته کنند. از شخصیتی که عهده دار ولایت ایدئولوژیک است نیز جز این انتظاری نمی رود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله تعالی)، در طول زعامت الهی سیاسی بیست سالۀ خویش بر جامعۀ ایران، همواره در قالب گفتارهایی با مدیران و مسئولان نظام، طبقات مختلف اجتماعی و توده های مردم، دیدگاه ها و مطالبات خویش را به صورت شفاف و تفصیلی مطرح کرده اند. ایشان به سبب برخورداری از مطالعات اسلامی عمیق و همچنین شناخت دقیق از حوایج و تحولات زمانۀ معاصر، ذائقه و بضاعت معرفتی کم نظیری دارند که موجب می شود گفتارهای ایشان، «غنی» و «پرمایه» باشد. مقام معظم رهبری در طول این دو دهه، دربارۀ موضوعات متنوع معطوف به حوزه های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اظهارنظر و مفاهیم و گزاره هایی «بدیع» و «فاخر» را عرضه کرده اند.

افزون بر این، اشاره به نام گذاری سال های شمسی، تلاشی مشخص تر را به منظور حرکت در راستای مهندسی اجتماعی، صورت بندی کرده اند، با این حال، متأسفانه باید اعتراف کرد که واکنش اصحاب معرفت و فرهنگ و رسانه به این گفتارها، در بسیاری از موارد، واکنشی شایسته و درخور نبوده است؛ چراکه مفاهیم و گزاره های سرنوشت ساز این گفتارها، به سرعت به «فراموشی» سپرده می شود و در مسیر «جامعه پردازی» و «ایجاد تحول» قرار نمی گیرند. بسیار دیده شده است که مقام معظم رهبری گلایه کرده اند که به فلان توصیه، «عمل نشد» یا «فراموش شد» یا «جدی گرفته نشد» یا «تداوم نیافت» و یا «صحیح فهمیده نشد». بر ما فرض است که چاره ای بیندیشیم تا این غفلت ها و اهمال کاری ها کاهش یابد و بستر برای شکل گیری جامعۀ حقیقتا و ماهیتا ولایی فراهم گردد.

بر این اساس، اکنون ما با انبوهی از توقعات و مطالبات رهبر معظم انقلاب روبه رو هستیم که با آنها برخورد «صوری» و «تشریفاتی» شده است و تحقق و تعین نیافته اند. می توان فهرست بلندی از این توقعات و مطالبات را در این جا گرد آورد: «تهاجم فرهنگی»، «عدالت خواهی»، «سکولاریسم پنهان»، «آزاداندیشی»، «سبک زندگی اسلامی»، «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، «جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم»، «برپایی تمدن اسلامی» و … . البته روشن است که تحرکات و تلاش هایی محدود و کم دامنه دربارۀ برخی از این مقولات صورت پذیرفته است که نمی توان آنها را نادیده انگاشت، اما مسئله این است که همۀ ما به روشنی و وضوح احساس می کنیم که میان وضعیت اجتماعی موجود و چارچوب فکری مقام معظم رهبری، «شکاف» و «فاصلۀ» بسیار زیادی وجود دارد و در اغلب موارد، مطالبات و خواسته های ایشان به مرحلۀ عمل و تحقق نمی انجامد. پرسش این است؛ دلیل و ریشۀ این کاستی چیست و حلقۀ مفقوده کدام است؟ این مسئله، مسئله ای بسیار مهم و تعیین کننده است و نمی توان از کنار آن به سادگی عبور کرد. بر حسب عقاید متقن اسلامی شیعی، جامعۀ ما به واسطۀ ولی فقیه به امام غایب معصوم (علیه السلام) منتسب می شود و همین شخص، ملاک «دینیت» و «مشروعیت» جامعۀ ماست، در این حال، چگونه می توان تصور کرد که گفتارهای مقام معظم رهبری، به «واقعیت» تبدیل نشود و جامعه، تا حد زیادی در مسیر «بی تفاوتی» قرار بگیرد.

بر این اساس، اکنون ما با انبوهی از توقعات و مطالبات رهبر معظم انقلاب روبه رو هستیم که با آنها برخورد «صوری» و «تشریفاتی» شده است و تحقق و تعین نیافته اند. می توان فهرست بلندی از این توقعات و مطالبات را در این جا گرد آورد: «تهاجم فرهنگی»، «عدالت خواهی»، «سکولاریسم پنهان»، «آزاداندیشی»، «سبک زندگی اسلامی»، «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، «جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم»، «برپایی تمدن اسلامی» و … .

از سوی دیگر، هستۀ مرکزی حکومت اسلامی شیعی، ولایت فقیه است؛ چنان که در عمل، همین امر نقش مقوم را ایفا کرده است، ازاین رو، از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری نظام جمهوری اسلامی، همواره ولایت فقیه در کانون تهاجم ها و شبهه پراکنی های جریان های معارض سیاسی و فرهنگی قرار داشته است اما از حدود ده سال پیش تاکنون چرخشی محسوس در خط تبلیغی و فکری جریان های معارض شکل گرفته است و آن، عبور از تهاجم به «نظریۀ ولایت فقیه» به «مصداق ولایت فقیه» است، بر این اساس، از یک سو، دربارۀ اندیشه ها و افکار حضرت آیت الله خامنه ای، شبهه پراکنی و اشکال می شود و از سوی دیگر، دربارۀ تصمیم ها و عملکرد ایشان. این قبیل فعالیت های تخریبی، نه تنها در قالب یادداشت و مصاحبه انجام می گیرد، بلکه حتی کتاب نیز نگاشته و فیلم نیز ساخته می شود. این همه، حکایت از آن دارد که ترور شخصیت مقام معظم رهبری، به خط اصلی و عمدۀ تهاجم جریان های معارض، ضد انقلاب اسلامی تبدیل شده است، به همین دلیل است که برخی از متفکران انقلاب تصریح کرده اند که بزرگ ترین تهدید که آیندۀ انقلابرا به چالش می کشد، «سکولاریسم با نماد مبارزه با ولایت فقیه» است و در نقطۀ مقابل، مهم ترین و بنیادی ترین موضوعی که باید در دستور کار تلاش های فرهنگی و فکری قرار بگیرد، ولایت فقیه است.

باید نگاه وسیع و کلان به گفتارهای مقام معظم رهبری افکند و فعالیت های فکری معطوف به آن را به سطح تولید «نمودار» و «یادداشت» و «مصاحبه» محدود نساخت. بگذریم از این که ما در همین گام ابتدایی و اولیه نیز کارنامۀ قابل قبولی نداریم و در طول سال های گذشته نتوانسته ایم پیرامون سخنان و دغدغه های مقام معظم رهبری، دست کم یک نهضت یادداشت نویسی رسانه ای پدید آوریم یا به واسطۀ تأکید و برجسته سازی، اهمیت و معانی درونی گفتارهای مقام معظم رهبری را به افکار عمومی انتقال دهیم و تثبیت کنیم. البته این سطوح، لازم و ضروری اند و در حوزۀ رسانه، این قبیل فعالیت ها باید ادامه یابد اما مسئله این است که نباید از سطوح «پیچیده تر» و «عالی تر» غافل شد. چنانچه قائل هستیم که می باید بر مبنای مطالبات و گفته های مقام معظم رهبری، فضای اجتماعی را دگرگون سازیم و سرانجام، تمدن اسلامی را پایه ریزی کنیم، باید تأملاتی «جدی تر» و «عمیق تر» را دربارۀ آن ها صورت بندی نمایم، در غیر این صورت، هیچ گاه شاهد «تغییرات اساسی» و «طرح ریزی های زیربنایی» نخواهیم بود، بنابراین، حساسیت و دغدغۀ نگارنده معطوف به آن است که کارهایی که اکنون در زمینۀ سخنان مقام معظم رهبری انجام می گیرد، همۀ آن کاری نیست که بایسته و مورد توقع است. ما از روش و منطق کار فکری دربارۀ سخنان ایشان، تصور صواب و جامعی نداریم و با این دست اندیشه های «حداقلی» و «محدود» نیز، راه به جایی نخواهیم برد. شایسته است در ابتدا «انواع» و «اجزاء» کار فکری به روی سخنان ایشان را شناسایی کنیم و آن گاه مشخص سازیم در کدام عرصه ها، کاستی و ضعف داریم.

اشکالات و معایب وضعیت موجود، مواردی از این قبیل است:

- ادبیاتی که دربارۀ گفتارهای مقام معظم رهبری تولید می شود، چندان عمیق و فاخر و علمی نیست و از لحاظ محتوایی در سطح مطلوب قرار ندارد.

-هیچ گونه ساختار واحد و متمرکزی برای مطالعۀ گفتارهای مقام معظم رهبری و کار فکری به روی آن ها وجود ندارد، به این سبب، یک جبهۀ منسجم و متراکم شکل نگرفته است و تقسیم کار میان افراد پدید نیامده است.

- از آن جا که مطالبات مقام معظم رهبری به گفتمان تبدیل نمی شود و بدنۀ اجتماعی چندانی پیدا نمی کند، بخش های مختلف حاکمیت نیز به آن ها اهتمام ندارند و به این ترتیب، این مطالبات، اجرایی و عملیاتی نمی شوند.

باید مسئله را از نقطۀ صفر بخوانیم. این که چرا اغلب دولت ها در امتداد مطالبات مقام معظم رهبری حرکت نکرده اند و به تبعیت از ایشان، التزام حقیقی یا کامل نداشته اند، به صورت غیرمستقیم از یک نقص اجتماعی حکایت می کند و آن نقص این است که مطالبات رهبر معظم انقلاب، چندان به جامعه سرایت نیافته و به مطالبۀ جمعی تبدیل نشده است؛ چراکه اگر چنین می شد، دولت ها که خودبه خود مجبور هستند به مطالبات اجتماعی گردن بنهند، در راستای آن ها سیاست گذاری و اقدام می کردند، حال آن که این گونه نیست.

ملاحظات زیر در فهم و اجرای بهتر طرح یاری می رساند:

(الف) اکنون پرداختن به گفتارهای مقام معظم رهبری، مسئول مشخص و واحدی ندارد که بتوان از آن انتظار داشت به این مقوله بپردازد. در نظر نگرفتن یک ساختار کانونی و متمرکز که حداقل در لایۀ ستادی، برنامه ریزی و تصمیم سازی کند، نخستین ضعف است که موجب پراکندگی و تشتت شده است. این ساختار باید همچون یک اتاق فکر و تصمیم سازی، هم سخنان مقام معظم رهبری را مطالعه کند و سپس از متن آن ها، محورها و سرفصل ها را استخراج کند، و هم جبهۀ معارض را رصد کند و اشکالات و شبهات مطرح شده از سوی آن ها را که معطوف به رهبر معظم انقلاب است شناسایی نماید. در مرحلۀ بعد، میان یک حلقۀ نظری رسانه ای که مشتمل بر دست کم صد نفر از نخبگان عمیق و فعال جبهۀ انقلاب اسلامی است، در سه حوزۀ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تقسیم کار صورت بگیرد و به این ترتیب، هریک پاره ای از کار را به عهده می گیرند، در این حال، می توان امیدوار بود که حاصل فعالیت ها و مجاهدت ها، به جریان سازی و موج آفرینی اجتماعی و در نهایت، پیدایش گفتمان اجتماعی بینجامد. این الگوی تشکیلاتی و عملیاتی، مشابه الگویی است که از اواخر دهۀ شصت تا اوایل نیمۀ دهۀ هفتاد، «حلقۀ کیان» ایجاد کرد. این حلقه توانست با تکیه بر مباحثات منظم هفتگی و انتشار ماهنامۀ کیان، نیروهای خود را سازماندهی کند و با تکیه بر بضاعت فکری و نظری آن ها، طبقۀ اجتماعی متناسب با خود را یعنی طبقۀ متوسط متجدد به وجود بیاورد و در گام نهایی نیز، به شکل گیری دولت اصلاحات کمک کند.

(ب) گفتارهای مقام معظم رهبری باید به سه حوزۀ «فرهنگی»، «سیاسی» و «اقتصادی» تقسیم شوند و در هر یک از این حوزه ها، کارگروهی مشتمل بر جمعی از اصحاب نظر و محققان، تشکیل گردد. در ذیل هر یک از این کارگروه ها نیز می توان «تمحض ها» و «تخصص ها»یی جزئی تر را گنجانید.

(ج) فهم و درک صحیح گفتارهای مقام معظم رهبری، وابستۀ به استفاده از روش یا روش های علمی معتبر است. در علوم اسلامی حوزوی، رشته هایی از قبیل «منطق» و «اصول فقه» برای این مقصود مفید است. در علوم انسانی موجود نیز روش هایی که در علوم اجتماعی همچون «تحلیل محتوا»، «تحلیل گفتمان» و … مطرح هستند، به کار می آید.

(د) مباحث و مسائل مرتبط با مقام معظم رهبری در چند قلمرو قرار دارند: یکی «نظریۀ ولایت فقیه» و دیگری «مصداق ولی فقیه» که شخص رهبر معظم انقلاب است. اگرچه در دهه های گذشته، محور اصلی تهاجمات متفکران و رسانه های بیگانه و دگراندیش، نظریۀ ولایت فقیه بود، اما در طول سال های اخیر، چرخشی محسوس از نظریۀ ولایت فقیه به مصداق آن صورت گرفته است، به عبارت دیگر، اکنون مصداق ولی فقیه، به عنوان کانون جنگ روانی و القائات تبلیغی دشمنان انقلاب انتخاب شده است. ما می توانیم شخص مقام معظم رهبری را مرکب از دو ساحت بینگاریم؛ «ساحت گفتاری» که تفکر و سخنرانی های ایشان را در بر می گیرد، و «ساحت رفتاری» که مشتمل بر عملکرد و تصمیم های ایشان است. اکنون در هر دو ساحت، فعالیت های تخریبی صورت می گیرد، اما این طرح تنها به ساحت نخست یعنی ساحت گفتاری اختصاص دارد. برای لایه های دیگر این مقوله، باید برنامه های مستقلی طراحی شود.