سعید عنبرستانی در گفتگو با مهر درباره بایسته های شفافیت در کشور و چالش های پیش رو صحبت کرد.

چندسالی است که مسئله شفافیت به دغدغه اصلی مردم و حتی بسیاری از کارشناسان تبدیل شده، دلیل اهمیت این موضوع در برهه کنونی چیست؟

شفافیت در برابر انحصار قرار می گیرد و یکی از مشکلاتی که در کشور ما وجود داشته انحصارگرایی است. ایجاد انحصارهای یک جانبه، چند جانبه و مطلق در جامعه موجب شده تا عده برای مخالفت با این انحصارگرایی مقوله شفافیت را مطرح نمایند. انحصار موجب تجمع قدرت گردیده و این امر فسادزاست، بنابراین شاهد یک کنش اجتماعی در لایه های مختلف جامعه به منظور ایجاد شفافیت هستیم. باتوجه به شرایط کنونی کشور بیشترین انحصارگرایی در حوزه اقتصادی شکل گرفته و چنین امری را می توان در رسانه ای شدن فسادهای اقتصادی مشاهده نمود.

یعنی شما معتقدید که شفافیت، شکاف میان انحصارگرایان و عموم مردم را برطرف می سازد؟

طبیعتا همین طور است وقتی که مسائل و گزاره ها شفاف باشد در فرایند تصمیم گیری، اطلاعات در اختیار همه ذینفعان قرار خواهد گرفت و یک عده خاص صرفا از این اطلاعات آگاه نخواهند بود. پس فراموش نکنیم برای جلوگیری از شکاف اجتماعی در جامعه، شفافیت یک امر ضروری است.

بنابراین آیا می توان این گونه نتیجه گرفت که بحث شفافیت در همه امور حقوقی و سیاسی منجر به بهبود اعتماد عمومی مردم خواهد شد؟

صد در صد. وقتی عموم مردم بدانند که نمایندگان، وزرا و حاکمیت به دنبال شفافیت در سطح کلان جامعه هستند طبیعتا مردم نسبت به نظام یک اعتماد متقابل پیدا می کنند. وقتی مسئولین، مردم را محرم می دانند مردم هم شرایط را درک کرده و در شرایط تحریم و یا تهدیدخارجی، یک نوع پیوستگی با حاکمیت در جهت مقابله با تحریم ها ایجاد شود. وقتی دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی علاقه مند هستند تا با جوسازی های رسانه ای علیه این کشور با شایعات مختلف فضای عمومی را برهم بزنند بهتر است سازوکاری شکل گیرد تا با ارائه شفاف آمارها، ارقام و تصمیمات از این گونه شیطنت های ضدانقلاب جلوگیری کنیم. در واقع با ایجاد ساختار شفافیت، شاهد صلابت اجتماعی مردم و تحکیم مبانی بین مردم و نظام خواهیم بود.

مقوله شفافیت ساختاری، دغدغه اکثرکشورها بوده در سایرکشورها چه شیوه هایی برای اجرایی ساختن این امر استفاده می شود؟

در پارلمان اروپا، نتایج رای گیری نهایی بر روی هر طرح و لایحه و رای گیری برای بررسی و اصلاحات بر روی اسناد مهم اتحادیه اروپا، در روز بعد به تفکیک هر نماینده بر روی سایت پارلمان قرار می گیرد اتفاقی که متاسفانه نمایندگان ما باعدم رای به دوفوریت لایحه شفافیت آرای نمایندگان اجازه ایجاد چنین ساختاری را ندادند. بسیاری از نهادهای بین المللی گرجستان را به عنوان موفق ترین کشور در کاهش ابعاد فساد طی دهه گذشته معرفی کرده اند. این در حالی است که کمتر از ۱۵ سال پیش، این کشور به واسطه فساد گسترده بود. شاید بتوان گفت که شفاف سازی قراردادهای دولتی یکی از اصلی ترین مولفه های شفاف سازی در گرجستان بوده است. اگر بخواهم به صورت تیتروار برخی اقدامات در این زمینه را نام ببرم می توان به الزام احزاب مختلف به خوداظهاری، افشای دارایی ها در سطح ملی و حتی محلی، الکترونیکی کردن سیستم مناقصه های دولتی و در نهایت ایجاد سامانه های شفافیت به منظور دسترسی عموم مردم به روند سیاست گذاری ها اشاره کرد.

به عدم اقبال نمایندگان نسبت به دوفوریت شفافیت آرا اشاره کردید، به نظرتان دلیل این مخالفت ها چه بوده است؟

ما در سال آخر نمایندگان مجلس هستیم، نمایندگان سعی می کنند طوری به مسائل ورود پیدا کنند که شبهه رویارویی با مردم شکل نگیرد. اگر مساله شفافیت آرای نمایندگان تصویب می شد، هر نماینده ای به خاطر آرای داده شده در مجلس مجبور بود تا به مردم حوزه انتخابیه خود پاسخ دهد. بنابراین می توان گفت نمایندگان مجلس ریسک چنین امری را نپذیرفتند. در صورت اجرایی شدن طرح شفافیت آرای نمایندگان، مردم در حوزه های انتخابیه مختلف متوجه خواهند شد که آیا نماینده شهرشان بر اساس ادله منطقی به طرحی در مجلس رای داده یا صرفا به دلیل حمایت هم حزبی ها و تشویق فراکسیون مذکور رای مثبت و منفی داده است.

باتوجه به تخصص شما در حوزه حقوقی در حوزه کاری خودتان چه مولفه هایی برای شفافیت قراردادها در پیش گرفته اید؟

ما در حوزه سردفتری اسنادرسمی بحث شفافیت در معاملات را در پیش گرفته ایم. وقتی عقدی به صورت بیع، صلح و یا اجاره منعقد می شود اگر مردم تمام مسائل حقوقی و نتایج آن را ندانند قاعدتا بعد از انعقاد آن عقود دچار مشکل خواهند شد و برای همین است که در کشورهای مختلف دنیا وقتی ملکی را می فروشند با وکیل مشورت می کنند چرا که وکیل حقوقی مفاد قانونی را به طور شفاف می داند.

به عنوان آخرین سوال، پیش نویس لایحه شفافیت که توسط دولت تهیه شده را در زمینه افزایش شفاف سازی در جامعه چقدر موثر می دانید؟

فلسفه شفافیت ایجاد یک شرایط نظام مند مبتنی بر ضوابط بوده که دسترسی را برای همه یکسان گرداند. بنابراین فی نفسه این تهیه لایحه امر مبارکی است. بخش اعظمی از تصمیمات کشوری در جلسات هیئت دولت شکل می گیرد و این انتظار می رود که در لایحه مذکور شاهد مشروح شفافیت در مذاکرات و اتفاقات باشیم. نکته بعدی مدنظر بنده مساله گلوگاه های فسادزاست، شرکت های زیرمجموعه دولت مثل شستا که شاید نظارت کمتری پیرامونش شکل گرفته باید در این لایحه مورد توجه بیشتری قرار گیرد. و اما نکته سوم بنده پیرامون نظام گمرگ و بورس است که رانت های فراوانی در آن وجود دارد، کلیه امور مرتبط به این دو مورد باید به طور شفاف در اختیار مردم قرار گیرد تا از شایعات و همچنین سوء استفاده های برخی جلوگیری شود.