ایسنا/قزوین دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه ها، اصطلاح ها، عبارت ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

حرف (ت)

تبریک، تسلیت، تهنیت باد!

یکی از غلط های مشهور این است که معمولا در پارچه نوشته های تبریک و تسلیت، به غلط می نویسند: فلان اتفاق یا واقعه برشما تبریک باد (!) یا تهنیت باد (!) یا درگذشت فلانی برشما تسلیت باد (!). (باد) فعل اسنادی در مقام دعا یا نفرین است از جنس (استن) و (بودن). در اصل (بود) بوده که با الف دعا به شکل (بواد)، سپس مخفف شده و (باد) نوشته شده است. باد یعنی الهی چنین باشد یا الهی که این گونه بشود. (دعا یا نفرین).

چون فعل (باد) اسنادی است و مسند می گیرد لذا پیش از خود صفتی می طلبد که مسند جمله واقع شود. مثلا مبارک، میمون، خجسته، خوش یمن و نظایرآن که صفتند می توانند مسند جمله باشند. واژه هایی مانند تبریک و تهنیت و تسلیت و نظایرآن، اسمند و اگر در جمله پیش از فعل (باد) بیایند، نمی توانند در مقام مسندی معنای مطلوب داشته باشند. این گونه اشکال ها از تشبیه و همانندسازی افعال ایجاد می شود. برخی گمان می کنند همان گونه که می گویند: فلان اتفاق، مبارک یا خجسته باد، پس می توانند شبیه همان، بگویند: فلان ضایعه تسلیت باد یا فلان امر، تهنیت یا تبریک باد! درصورتی که فعل (باد) پیش ازخود صفت و حالتی می طلبد که خواستهٔ ماست (خوب یا بد). یک راه آزمایش، تغییر دادن افعال اسنادی (است ونیست و بود و نبود وشد و می شود) است: فلان اتفاق، تبریک نبود، تبریک شد و تبریک می شود یا فلان واقعه، تسلیت نبود و تسلیت شد و تسلیت می شود و … می بینیم که معنی مطلوب ندارد. ولی جمله: فلان اتفاق برشما مبارک نبود، مبارک یا خجسته شد و مبارک می شود و مبارک یا خجسته است، معنا دارند.

نکتهٔ دیگر این که اصل مصدر، تسلیت گفتن و تبریک گفتن و تهنیت گفتن یا عرض کردن است و برخی از این افعال غافلند. یعنی راه اصلاح این گونه اشکال ها این است که درچنین جمله هایی افعال مذکور را به همراه (را) استفاده کنیم: ( …را تسلیت گفتن، … را تبریک گفتن، … را تهنیت گفتن یا عرض کردن). چندمثال:

درگذشت پدر گرامیتان بر شما تسلیت باد. (نادرست) در گذشت پدرتان را به شما تسلیت می گوییم. (درست)

فوت … برشما تسلیت باد (نادرست) فوت … را خدمت شما تسلیت عرض می کنیم. (درست)

میلاد امام زمان (عج) تبریک باد (نادرست) میلاد امام زمان (عج) را تبریک عرض می کنیم (درست)

پیروزی … بر شما تهنیت باد (نادرست) پیروزی … را بر شما تهنیت عرض می کنیم (درست)

سال نو بر شما تبریک و تهنیت باد (نادرست) سال نو را خدمت شما تبریک و تهنیت می گوییم (درست)

دربارهٔ تسلیت، گفتنی است که این واژه به معنی دلخوشی و دلگرمی دادن به کسی و مایهٔ آرامش و تسلای خاطر شدن است. وقتی می گوییم: فلان مصیبت برشما تسلیت باد، یعنی این مصیبت بر شما دلخوشی باشد و از این ضایعه، دلتان خوش باد و خوشحال باشید. و این منظور نظر نیست. بنابراین ( … را تسلیت گفتن) بهترین فعل برای این گونه جمله هاست.

انتهای پیام