مهر | دین و اندیشه | جمعه، 16 آذر 1403 - 09:59

علمای عامه و خاصه خطبه فدکیه حضرت زهرا علیها السلام را نقل کرده اند و از نظر سند و نقل، انحصار به شیعه ندارد.

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: ایام فاطمیه بیش از هر روز و شب دیگر، دل های شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت به بانوی دو عالم می اندیشد و در سیره آن بانوی یگانه تأمل می کند.
فردا سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است و پسندیده است در این شب، بیش از پیش به سیره فاطمی توجه نمود.
اندیشمندان و عالمان مسلمان هر کدام بخشی از سیره حضرت فاطمه زهرا (س) را مورد توجه قرار داده اند و آن را تبیین کرده اند.
امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان که پس از درگذشت علامه سیدعبدالحسین شرف الدین، رهبری دینی و اجتماعی مردم صور و پس از آن شیعیان لبنان را برعهده گرفت در مقاطع گوناگون و با استفاده از فرصت مناسبت های دینی و آئینی تلاش می کرد ضمن آشنایی طبقات مختلف مردم شیعه لبنانی با اعتقادات دینی و مذهبی، یاری کننده آنها در موج های سنگین تبلیغاتی ادیان و مذاهب دیگر باشد.
امام موسی صدر بر کتاب فاطمة الزهرا (س) وتر فی غمد، نوشته استاد سلیمان کتانی.
امام صدر در این مقدمه به بررسی شخصیت فاطمه زهرا (ع) پرداخته است.
او در این باره می گوید:
«فاطمه جوان می خواهد در جهاد پدرش شرکت جوید.
از این رو، مخلصانه درصدد برمی آید تا کمبود عاطفی پدر را که از دست دادن پدر و مادرش در دوران کودکی موجب آن شده بود، پر کند؛ کمبودی که پیامبر (ص) را می آزرد و بر دل نازک و مشتاق محبت و شیفته عاطفه او پدیدار می گردید.
پیامبر برای تحقق رسالت سنگین خویش و نیز در رویارویی با محیط پر شقاوت خود، به مهربانی ها و ملاطفت های مادرانه بسیار نیاز داشت.
آن حضرت این همه را در وجود فاطمه (س) پیدا می کرد.
در تاریخ تنها نشان اندکی از این حالت های مادرانه فاطمه ثبت شده است.
اما همین چند مورد اندک به خوبی بیانگر موفقیت حضرت فاطمه بود که توانست پدر خود محمد (ص) را از جنبه عاطفی غنی سازد و بدون شک او را برای به دوش کشیدن بار بزرگ رسالت ِ خویش یاری کرد.
تاریخ این مواضع را وقتی تأ کید می کند که می بینیم مکرراً از قول پیامبر (ص) نقل می شود که «فاطمه (س) مادر من است.» نیز می بینیم پیامبر با او چنان رفتاری دارد که گویا با مادرش رفتار می کند.
بر دستان او بوسه می زند و وقتی از سفری به مدینه بازمی گردد، نخست به دیدار او می شتابد و هنگام عزیمت به جنگ ها و مسافرت ها با او وداع می گوید و گویی از این چشمه بی زوال، عاطفه ای بی کران برای سفر خود برمی دارد.
از سوی دیگر، درمی یابیم که احساس پدری در پیامبر در پیوندهایش با فاطمه تجسم می یابد.
وقتی به مردم فرمان داده می شود که پیامبر (ص) را با لقب «رسول الله» خطاب کنند و فاطمه (س) از این فرمان تبعیت می کند، آن حضرت وی را از این کار بازمی دارد و به دختر خود می گوید که وی را مانند گذشته با لفظ «پدر» خطاب کند.
همچنین، در تاریخ زندگی پیامبر می خوانیم که آن حضرت به هنگام برخورد با خستگی و اندوه های بزرگ، بسیار به نزد فاطمه (س) می رفت.
وقتی در جنگ ها زخم برمی داشت، یا هنگام گرسنگی و فقر و یا هنگامی که مهمانی بر او وارد می شد، تنها به خانه فاطمه می رفت.
از یک سو، حضرت فاطمه مانند مادری مهربان به او ملاطفت و رسیدگی می کرد، بر زخم هایش مرهم می نهاد و دردهایش را سبک می کرد و، از سویی دیگر، همچون دختری کمر به خدمت و اطاعت از پدر می بست و احتیاجات او را رفع می کرد.
بدین گونه، نقش بسیار برجسته و عظیم فاطمه (س) در زندگی رسول خدا را درمی یابیم.»
نقل خطبه فدکیه اختصاص به شیعه ندارد
یکی از شخصیت هایی که توجه ویژه ای به سیره حضرت صدیقه طاهره داشت و در سخنرانی ها و مکتوبات مختلف از آن حضرت یاد کرده است، مرحوم آیت الله مجتبی تهرانی است.
آیت الله مجتبی تهرانی یکی از دوره مهم در زندگانی حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را پس از رحلت پیامبر اعظم (ص) می داند.
آیت الله تهرانی درباره خطبه فدکیه که پس از رحلت پیامبر و توسط حضرت زهرا بیان شد می گوید: «علمای عامه و خاصه خطبه حضرت زهرا علیها السلام را نقل کرده اند و از نظر سند و نقل، انحصار به شیعه ندارد.
ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه در ذیل نامه امام علی علیه السلام به عثمان بن حنیف که در آن به مسئله فدک اشاره کرده است این خطبه را با اسناد گوناگون و معتبر از نظر عامه نقل می کند.
ابن ابی الحدید می گوید: من این خطبه را از طریق عامه نقل می کنم و به منابع شیعی آن کار ندارم.
در عبارت ابن ابی الحدید آمده است: «وَ اعْلَمْ اِنَّما نَذْکُر فی هذَا الْفَصْل مارواهُ الرِّجالُ الحَدیثِ وَ ثِقاتُهمْ وَ ما اَودَعَه اَحمَدُ بن عَبدالْعَزیزِ الْجوهَری فی کِتابِهِ …».
جوهری نیز این خطبه را در کتاب سقیفه و فدک آورده است.
او نیز مورد وثوق و از علمای بزرگ اهل سنت است که خیلی هم از او تجلیل می کنند.البته این خطبه در منابع شیعی مثل بحارالانوار مرحوم مجلسی، احتجاج طبرسی، بلاغات النّساء الشّافی ، دلایل الامامه ، الطّرائف ، کشف الغمه و… نیز آمده است.
در مورد نحوه ایراد خطبه از نظر شرایط زمانی و مکانی و دیگر مسائل در مقدمه خطبه آمده است: «رُوِی عَبْدُاللّهِ بنِ حَسَن بِاِسْنادِهِ عَنْ آبائِه لَمّا أَجْمَعَ [۲] اَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرٍ عَلی مَنْعِ فاطِمَةَ فَدَکاً وَ بَلَغَها ذلِکَ ».
عبدالله بن حسن مثنی از پدران بزرگوارش روایت می کند: زمانی که ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند که مانع رسیدن فدک به حضرت زهرا علیها السلام شوند، این خبر که به حضرت زهرا علیها السلام رسید، «لاثَتْ خِمارَها عَلی رَأْسِها ».
لاث به معنی پیچیدن است.
در آیۀ شریفه هم آمده است: «وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ » «روسری هایشان را طوری روی سر بیندازند که سینه را بپوشاند».
حضرت زهرا علیها السلام برخاستند و خمار را بستند.
از لفظ خمار هم معلوم می شود که حضرت طوری آن روسری را به کار برده بودند که روی گردن و سینه ایشان پوشیده شده بود.
«وَ اشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِها ».
جلباب نوعی پوشش سراسری بوده که روی لباس ها می پوشیده اند ؛ شاید چیزی شبیه عبای امروز یا پیراهن بلند عربی باشد.
حضرت آن پوشش سراسری را هم طوری بر سر افکندند که محیط بر تمام بدن ایشان بود.«وَ أَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ (یا لمةٍ ) مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساءِ قَوْمِها ».
حضرت زهرا علیها السلام همراه با گروهی که به اصطلاح هم سن یا هماهنگ یا از یاران و اعوان و خویشاوندان ایشان بودند حرکت کردند.