با وجود ثبت وضعیت مثبت اقتصادی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، هنوز خطرات و چالش های واضحی در توسعه این اتحادیه مشاهده می شود.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، اول فوریه سال جاری به میزبانی قزاقستان در شهر «آلماتی» این کشور جلسه شورای بین دولتی اورآسیا برگزار شد که در جریان آن از سوی نخست وزیران کشورهای عضو این اتحادیه موضوعات مهمی در زمینه همگرایی مطرح شد.

یکی از این موضوعات به طور سنتی به تجارت مرتبط بود که ظرف ۹ ماه سال گذشته نرخ رشد بالای گردش مالی در داخل این اتحادیه و با جهان خارج را نشان داد.

با این وجود تجارت خارجی اتحادیه اقتصادی اوراسیا دو برابر سریعتر از تجارت داخلی این اتحادیه رشد داشته که این امر برای تجارت متقابل کشورهای عضو آن نگران کننده است.

رشد سریع تجارت خارجی

اتحادیه اقتصادی اورآسیا در سال ۲۰۱۸ میلادی شاخص های خوبی از توسعه اجتماعی و اقتصادی را نشان داد. در ماه های ژانویه – سپتامبر سال گذشته تجارت خارجی این اتحادیه در مقایسه با زمان مشابه سال ۲۰۱۷ میلادی به میزان ۲۱٫۴ درصد افزایش و به ۵۴۸٫۴ میلیارد دلار رسید.

رشد صادرات سه برابر بیستر از واردات بود و اگر رشد حجم صادرات تمام کشورهای عضو ۲۹٫۲ درصد بوده افزایش حجم واردات تنها ۹٫۳ درصد برآورد شده است.

در نتیجه مازاد تجارت خارجی این کشور ها طی ۹ ماه سال گذشته تقریبا دو برابر افزایش داشته است.

در ماه های ژانویه – سپتامبر سال ۲۰۱۷ میلادی این شاخص ۹۸٫۳ میلیارد دلار را تشکیل داده بود در حالی که در سال ۲۰۱۸ میلادی این شاخص به ۱۶۲٫۲ میلیارد دلار رسید.

داده های رشد مبادله تجاری کشورهای جداگانه اتحاد اقتصادی اوراسیا به هم شبیه هستند. به این ترتیب تجارت خارجی روسیه طی مدت ذکر شده سال گذشته میلادی ۲۰٫۹ درصد، بلاروس ۲۱٫۶ درصد، ارمنستان ۲۳٫۶ درصد، قزاقستان ۲۵٫۸ درصد افزایش یافته است.

تنها در قرقیزستان طی این مدت روند رشد تجارت خارجی مقداری کمتر از سایر کشورهای عضو این اتحادیه بود و به طور متوسط در چارچوب این اتحادیه ۱۵٫۵ درصد را تشکیل داده است.

با این حال، دینامیک رشد صادرات و واردات در کشورهای عضو اتحاد اقتصادی اوراسیا متفاوت است.

اگر صادرات روسیه، قزاقستان و بلاروس حدود یک سوم افزایش یافته، صادرات ارمنستان تنها ۸٫۴ درصد رشد کرده و قرقیزستان ۵٫۱ درصد کاهش یافته است.

این در حالی است که واردات کشورهای روسیه، قزاقستان و بلاروس ۸-۱۴ درصد، قرقیزستان ۲۴ درصد و ارمنستان ۳۳٫۲ درصد افزایش یافته است.

دلایل اصلی عدم تعادل میان کشورهای عضو اورآسیا واضح است. افزایش صادرات روسیه و قزاقستان قبل از همه ناشی از افزایش قیمت جهانی نفت بود.

بنابه ارزیابی کمیسیون اقتصادی اوراسیا افزایش قیمت ۲۲٫۵ درصدی حجم صادرات با رشد میانگین قیمت محصولات و تنها ۵٫۴ درصد از آن با افزایش واقعی حجم صادرات محصولات بود.

همین دلایل به طور عمده باعث افزایش صادرات بلاروس که مواد سوختی آماده شده از نفت روسیه در دو پالایشگاه خود را صادر می کند، مرتبط است.

در مورد قرقیزستان می توان گفت که صادرات این کشور به شدت وابسته به تولید طلا است که اخیرا کاهش یافته است.

تجارت متقابل و ویژگی های آن

حجم تجارت متقابل از لحاظ ارزش در ۹ ماه سال گذشته میلادی در مقایسه با ژانویه و سپتامبر سال ۲۰۱۷ میلادی ۱۱٫۹ درصد رشد کرده است.

افزایش دو سوم (۷٫۴ درصدی) گردش مالی میان کشورهای عضو این اتحادیه به دلیل افزایش حجم فیزیکی محصولات بوده و تنها یک سوم (۴٫۴ درصد) دیگر از آن با افزایش قیمت محصولات مرتبط بود.

تجارت ارمنستان با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در شرایط نسبی بیشتر از سایر کشورهای این اتحادیه رشد و ۲۱٫۵ درصد را تشکیل داده است.

رشد تجارت متقابل روسیه ۱۵٫۸ درصد و قزاقستان ۱۲٫۴ درصد بوده، در حالی که تجارت بلاروس با کشورهای عضو تنها ۲٫۳ درصد و قرقیزستان ۰٫۹ افزایش یافته است.

ساختار تجارت متقابل میان کشورهای عضو این اتحادیه به طور چشمگیری از تجارت خارجی آن تفاوت دارد.

محصولات معدنی (۶۷٫۹ درصد) که شامل نفت، گاز و محصولات نفتی می باشند و همچنین فلزات و محصولات از آنها (۱۰ درصد) و محصولات شیمیایی (۵٫۵ درصد) یک سوم صادرات به کشورهای سوم را تشکیل داده است.

کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا عمدتا محصولات مهندسی (۴۴٫۱ درصد)، صنایع شیمیایی (۱۸٫۴ درصد)، مواد غذایی و مواد خام کشاورزی (۱۱٫۵ درصد) وارد می کنند.

در تجارت متقابل کشورهای این اتحادیه سهم محصولات معدنی ۲٫۳ برابر کمتر (۲۹٫۵ درصد) است. در رتبه دوم عرضه ماشین آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه (۱۸٫۵ درصد) و در موقعیت سوم مواد غذایی و مواد خام کشاورزی با ۱۴٫۱ درصد قرار دارند.

یعنی عملکرد بازار مشترک اتحاد اقتصادی اوراسیا به کشورهای عضو امکان رشد عرضه محصولات با تکنولوژی بالا و تولید شده توسط مهندسان مکانیک را فراهم می کند.

بخش عمده ماشین آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه به بازار کشورهای عضو این اتحادیه را روسیه (۵۹٫۶ درصد) و بلاروس (۳۶٫۶ درصد) عرضه می کنند.

این در حالی است که سرعت عرضه این نوع محصولات از نرخ میانگین رشد تجارت متقابل میان کشورهای عضو بیشتر است.

به طور کلی در اتحاد اقتصادی اوراسیا صادرات محصولات مهندسی در ژانویه – سپتامبر سال گذشته ۱۵٫۱ درصد رشد کرده است به طوری که ارمنستان آن را ۳۶٫۴ درصد، قزاقستان ۲۳٫۷ درصد و روسیه ۲۲٫۳ درصد افزایش داده است.

اما افزایش شاخص صادرات محصولات ماشین سازی در بلاروس و قرقیزستان ۱۳٫۴ درصد کاهش یافته است.

خطر و تهدیدات

علیرغم وضعیت اقتصادی مثبت تعدادی از خطرات واضح در توسعه اتحاد اقتصادی اوراسیا مشاهده می شود.

به این ترتیب، نرخ رشد بیشتر تجارت خارجی، گرچه عمدتا ناشی از پویایی قیمت های مواد نفتی است، کشورهای تولید کننده مواد سوخت عضو این اتحادیه را به بازارهای خارجی متمرکز می کند و علاقه مندی آنها را به توسعه تجارت متقابل کاهش می دهد.

علاوه بر این، روند رشد متقابل غیر پایدار قرقیزستان که ماه های اخیر رو به رکود نهاده است نگران کننده است. چنین وضعیت بیانگر لغزش واضح همگرایی اقتصادی این کشور با بازار مشترک اتحاد اقتصادی اوراسیا می باشد که باید افزایش گردش مالی با سایر کشورهای عضو این اتحادیه را در پی داشته باشد.

انتهای پیام/ح