گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم- در جریان نمایشگاه چهلمین سالگرد هفته دفاع مقدس در تهران، انواع دستاوردهای تسلیحاتی و تجهیزاتی نیروهای مسلح کشورمان به نمایش درآمد که از آن جمله موشک های پدافند هوایی صیاد-۲ و ۳، دو نسل موشک شلمچه و نیز موشک هوا به هوای میانبرد فکور۹۰ بود.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

علائم و اطلاعات ثبت شده روی بدنه موشک فکور نشان می دهد که احتمالا این محصول نسبت به نمونه رونمایی شده در جریان افتتاح خط تولید در سال ۱۳۹۷ تفاوت هایی دارد.

موشک فکور۹۰ در نمایشگاه اقتدار۴۰ به مناسبت چهلمین سال آغاز دفاع مقدس

موشک فکور برای تجهیز جنگنده های اف۱۴ تامکت نیروی هوایی ارتش توسط سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و جهاد خودکفایی این نیرو توسعه یافته است.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

سلاح اصلی و تخصصی اف۱۴، موشک برد بلند و کارامد فینیکس است که در دوران جنگ تحمیلی از نظر تعداد کی موجودی و تعداد عملیاتی دچار کمبود شد.

متخصصان این نیرو در سازمان جهاد خودکفایی به سرپرستی امیر عطاءالله بازرگان و جمعی از خلبانان اقدام به تطبیق موشک سطح به هوای MIM-۲۳ Hawk با شکاری رهگیر اف۱۴ تحت پروژه ای به نام سجیل کردند تا در حد امکان کمبود موشک های فینیکس جبران شود. اینکار با موفقیت صورت گرفته و پس از آزمایش های لازم، پای این ترکیب جدید به میادین نبرد هم باز شد. بنا بر گزارش های رسمی، جنگنده اف۱۴ تامکت با موشک هاوک یا سجیل موفق به شکار پرنده های دشمن نیز شد.

تجهیز جنگنده اف۱۴ تامکت به موشک هاوک در پروژه ای به نام سجیل در دوران جنگ تحمیلی

پس از پایان جنگ تحمیلی، در کنار شروع کار توسعه فناوری های لازم برای ساخت نمونه بومی فینیکس، کار بهبود تطبیق موشک هاوک با اف۱۴ نیز ادامه یافت که در دهه ۱۳۸۰ آزمایش موفق مجددی را ثبت کرد.

در سال ۱۳۸۸ صنعت دفاعی کشور موفق شد نمونه بومی موشک هاوک را تحت عنوان شاهین و سپس نمونه شلمچه را توسعه دهد. این موشک در ظاهر (بدنه و بال) تفاوتی با نمونه اصلی نداشت اما جستجوگر راداری جدید و سامانه های پردازشگر دیجیتالی وجه تمایز این موشک ها با نمونه آمریکایی بودند.

مقایسه مشخصات فیزیکی و عملکردی موشک شلمچه با نمونه آمریکایی نشان می داد که متخصصان کشورمان موتوری مشابه موتور M۱۱۲ موشک هاوک را برای شلمچه توسعه داده اند.

بعدها مشخص شد که نام موتور سوخت جامد ایرانی نیز همان M۱۱۲ گذاشته شده است. موتور آمریکایی ۳۹۵ کیلوگرم جرم داشته که ۲۹۵ کیلوگرم آن مربوط به سوخت جامد است و در فاز قدرت به مدت ۴ الی ۵ ثانیه ۸۴٫۵ کیلونیوتن و در فاز اصلی ۲۱ تا ۲۵ ثانیه به میزان ۱۳٫۳ کیلونیوتن رانش تولید می کند.

موشک شلمچه نمونه ایرانی موشک آمریکایی هاوک

آنتن جستجوگر راداری موشک های شاهین و شلمچه

بر اساس علائم ثبت شده روی بدنه موشک های شلمچه موتور سوخت جامد این موشک در مجتمع صنعتی شهید بابایی (SBIC) از زیرمجموعه های سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع تولید می شود. موشک ایرانی شلمچه پس از آزمایش های شلیک متعدد در میادین تیر و چند رزمایش با سامانه های جدید و پیشرفته هدایت به تولید انبوه رسیده و در قالب سامانه مرصاد به صفوف یگان های پدافند هوایی در نقاط مختلف کشور پیوست.

نمونه دوم موشک شلمچه نیز در سال های اخیر به تولید رسیده است که در وهله اول به نظر می رسد بر اساس شکل آیرودینامیکی شامل بدنه، بال ها و بالک موشک RIM-۶۶ استاندارد اما با موتور و سامانه های هدایت موشک شلمچه ساخته شده است.

اما مقایسه دقیق قطر بدنه موشک استاندارد یعنی ۳۴٫۴ سانتیمتر با شلمچه ۳۵٫۷ سانتیمتری نشان می دهد که قطر بدنه موشک استاندارد کمتر از شلمچه است. این امر نشان می دهد که نمی توان موتور مذکور را در داخل بدنه موشک استاندارد جانمایی کرد.

موشک پدافند هوایی شلمچه-۲

اما تصاویر منتشر شده از نمایشگاه اقتدار ۴۰ در هفته های اخیر نشان داد که روی بدنه موشک شلمچه-۲ عبارت M۱۱۲ به عنوان موتور سوخت جامد، حک شده است. در نتیجه این موشک بدنه و موتور نسل قبلی موشک شلمچه را حفظ کرده اما بال ها و بالک های کنترلی و دماغه آن مطابق موشک استاندارد طراحی شده است.

وجه شاخص پیکربندی موشک استاندارد در واقع همان بالهای امتداد یافته (Long Wing) در راستای بدنه است که در شلمچه-۲ مورد استفاده قرار گرفته است.

علائم روی بدنه موشک شلمچه-۲

مزیت پیکربندی موشک استاندارد در دهانه بال بسیار کمتر و بالک های کنترلی تاشونده نسبت به پیکربندی موشک هاوک/شلمچه است که سبب ایجاد امکان استقرار این موشک در داخل محفظه پرتاب یا کنیستر می شود.

البته شلمچه-۲ نسبت به موشک استاندارد تفاوتی نیز در طراحی بال اصلی دارد که شامل حذف ریشه بال امتداد یافته به سمت دماغه در نمونه ایرانی نسبت به آمریکایی است.

موشک شلمچه-۲ (بالا) و استاندارد (پائین)

تفاوت های جزئی در بالک کنترلی موشک شلمچه (مرکز تصویر) با موشک استاندارد (نصب شده روی استند) قابل مشاهده است

به واسطه اینکه موشک جدید از پرتابگرهای دارای محفظه یا کنیستر پرتاب می شود، قابلیت های تحرک و جابجایی بالاتری نسبت به موشک های شلمچه و شاهین خواهد داشت.

این پرتابگرها موشک را در برابر عوامل خارجی از تأثیرات انفجار گرفته تا شرایط مختلف آب و هوایی مورد حفاظت قرار داده و کار حمل و انتقال سامانه شامل پرتابگر حاوی موشک آماده شلیک را نیز سادهتر و مطمئنتر میکنند.

همچنین بارگذاری مجدد موشک های داخل کنیستر روی خودروی پرتابگر در محیط عملیاتی نسبت به پرتابگرهای بدون کنیستر قبلی سریعتر و با ایمنی بیشتری صورت می پذیرد.

پرتابگر سه فروندی موشک های شلمچه-۲

به علاوه با توجه به ارتباط زمان سوزش پیشران سوخت جامد با دمای اولیه آن با قرار دادن موشک در محفظه امکان تنظیم دمای آن در حدود بهینه (با قرار دادن ساز و کارهای لازم) وجود دارد که سبب ایجاد عملکرد یکسان همه موشک های سامانه از نظر پروفیل تولید نیروی رانش می شود.

نحوه تولید نیروی رانش نیز در عملکرد موشک تأثیر مستقیم دارد. این پرتابگرها با نیتروژن که گازی خنثی بوده و واکنش شیمیایی در شرایط عادی با مواد مختلف ایجاد نمی کند پر شده اند تا خواص سوخت جامد موشک در شرایطی مشابه شرایط طراحی مانده و به بهترین عملکرد ممکن برسد.

به طور خلاصه می توان گفت برای بهسازی سامانه مرصاد، عبور از موشک شلمچه به شلمچه-۲ با پرتابگرهای جدید و قابلیت های تاکتیکی بالاتر با حفظ موتور، بدنه و سامانه های هدایت موشک شلمچه و طراحی بال و بالک های کنترلی متفاوت صورت پذیرفته است.

اما از موتور M۱۱۲ برای رسیدن به یک موشک هوا به هوا نیز در صنعت دفاعی کشور استفاده شده است. نسل اول موشک هوا به هوای فکور۹۰ با استفاده از موتور موشک شلمچه اما بال ها و بالک های مشابه موشک فینیکس و با وزنی مشابه موشک شلمچه طراحی و ساخته شد. این موشک در فروردین ۱۳۹۶ رونمایی شده و پس از کارهای تکمیلی خط تولید آن در مرداد ۱۳۹۷ افتتاح شد.

رونمایی از موشک فکور۹۰ در سال ۱۳۹۶

هدف از به کارگیری پیکربندی موشک فینیکس در مقایسه با هاوک، ایجاد امکان حمل موشک فکور در جایگاه های زیر بدنه جنگنده اف۱۴ تامکت بوده زیرا امکان حمل موشک هاوک/سجیل/شلمچه در جایگاه زیر بدنه تامکت به دلیل اندازه دهانه بال، اگر ناممکن نباشد عملا بسیار دور از دسترس است.

البته فکور با جرم ۱۴۰۵ پوند معادل ۶۳۶٫۴۷ کیلوگرم، سنگین تر از موشک فینیکس است اما تولید انبوه آن در داخل و قابلیت های بالایی که از به کارگیری سامانه هدایت و جنگ الکترونیک جدید در فکور۹۰ حاصل می شود راهکار موقتی مناسبی تا زمان توسعه نمونه بومی موشک فینیکس با نام مقصود است.

موشک های فکور در رونمایی از خط تولید

لازم به ذکر است که به طور کلی محصولات دفاعی ساخت داخل نسبت به نمونه خارجی قیمت هایی در حد یک چهارم تا یک سوم و در مواری حتی کمتر دارند در نتیجه با بودجه محدود دفاعی کشور می توان تعداد مناسبی از موشک های ساخت داخل را به خدمت گرفت.

امکان نصب فکور۹۰ در جایگاه زیر بدنه تامکت سبب افزایش پایایی رزمی این جنگنده در نبردهای هوایی می شود زیرا به جای دو موشک هاوک/سجیل می توان شش موشک فکور۹۰ را توسط اف۱۴ حمل و به کار گیری کرد.

تفاوت در ابعاد موشک های هاوک (زیر بال های هواپیمای عقبی) و موشک فینیکس (زیر بدنه هواپیمای جلویی) در این تصویر مشهود است

تفاوت در طول موشک هاوک زیر بال هواپیمای نزدیک و فینیکس زیر بدنه اف۱۴ دورتر قابل مشاهده است

در مورد سامانه هدایت موشک فکور اطلاعاتی منتشر نشده اما احتمال داده می شود برگرفته از سامانه موشک شلمچه یعنی نیمه فعال راداری باشد.

اخبار مختلفی حاکی از مقاومت بسیار خوب این موشک در برابر جنگ الکترونیک در آزمایش های مختلف بوده است. همچنین این گمانه نیز مطرح است که فناوری های کسب شده در زمینه سامانه هدایت دوگانه موشک صیاد-۲ که در سال ۱۳۹۲ رونمایی شد در موشک فکور مورد استفاده قرار گرفته باشد.

یک نمونه از آنتن های آرایه ای شکاف دار مورد استفاده در موشک های پدافند هوایی یا هوا به هوا با الگوی هارمونیک برای شکاف ها که در نمایشگاه اقتدار۴۰ به نمایش در آمده بود

در علائم ثبت شده روی موشک AIM-۲۳B یا همان فکور در رونمایی خط تولید در سال ۱۳۹۷، دمای انبارداری این موشک از منفی ۴۰ تا مثبت ۶۰ و محدوده دمایی که موشک در آن قابل شلیک است از حدود منفی ۳۱٫۷ تا مثبت ۵۱٫۷ درجه سلسیوس (سانتیگراد) روی بدنه ثبت شده بود.

مرز پایین این محدوده دما معادل ارتفاع پروازی حدود ۷۲۰۰ متر است. به طور معمول، این محدودیت دمای شلیک به پیشران سوخت جامد موشک مربوط است.

علائم روی بدنه موشک فکور در رونمایی خط تولید در سال ۱۳۹۷؛ تصویر بالا جرم موشک به واحد پوند و تصویر پائین نوع موتور و دمای انبارداری و شلیک قابل رویت است

اما در موشک فکور۹۰ نمایش داده شده در نمایشگاه هفته دفاع مقدس سال ۱۳۹۹، که مشخصه ATMF-۹۰B روی بدنه آن به چشم می خورد (نمونه تمرینی با مشخصه ATM و نمونه رزمی با مشخصه AIM نمایش داده می شود) نام موتور M۱۹۰ و محدوده دمایی آن نیز از منفی ۶۵ تا مثبت ۱۶۰ فارنهایت معادل منفی ۵۳٫۸۹ تا ۷۱٫۱۱ درجه سلسیوس ثبت شده است.

اینکه موتور جدید M۱۹۰ چه ویژگی هایی دارد، هنوز اطلاعی در دست نیست اما همین تغییر محدوده دما نشان دهنده تغییراتی در سوخت آن است.

ارتفاع پروازی معادل مرز پایین محدوده دمایی موشک AIMF-۹۰B تقریبا معادل با ۱۰۶۰۰ متر است که بهبود قابل توجهی را نسبت به نمونه AIMF-۹۰ نشان می هد. البته وزن موشک AIMF-۹۰B روی بدنه برابر همان مقدار موشک AIMF-۹۰ ثبت شده است.

علائم ثبت شده روی بدنه موشک فکور۹۰ حاضر در نمایشگاه اقتدار۴۰ در سال ۱۳۹۹

همانطور که اشاره شد، فکور به عنوان یک موشک میانبرد معرفی شده است. راجع به میزان برد و سرعت آن در اخبار رسمی مطلبی عنوان نشده اما باید توجه داشت که موتور M۱۱۲، موشک شلمچه را با شروع پرواز از سطح زمین یعنی سرعت و ارتفاع صفر به سرعت ۲٫۷ ماخ در یک ارتفاعی (که همواره یکسان نیست) می رساند.

برد نهایی ۴۰ کیلومتر و سقف ارتفاع ۱۸۰۰۰ متری از دیگر مشخصات عملیاتی شلمچه است. اما در موشک فکور که از یک هواپیما در سرعت و ارتفاع اولیه غیر صفر مأموریت خود را آغاز می کند، بخش بزرگی از انرژی جنبشی تولیدی توسط موتور که صرف غلبه بر جاذبه برای گرفتن ارتفاع می شد، به انرژی جنبشی برای کسب برد و سرعت بیشتر تبدیل می شود.

از سوی دیگر خود وسیله حامل نیز سرعت اولیه ای از حداقل ۰٫۳ ماخ تا اعداد ماخ بالاتر به موشک می دهد که این هم سبب افزایش برد و سرعت نهایی می شود. در نتیجه برد عملیاتی موشک فکور در حالت هوا به هوا بسیار بیشتر از موشک شلمچه در حالت زمین به هوا خواهد بود.

موشک های فکور۹۰ و شلمچه-۲ از نظرشکل دماغه بسیار شبیه به هم هستند

اینکه موتور M۱۹۰ علاوه بر کاهش محدودیت دمایی از نظر مشخصات رانشی چه بهبودهایی نسبت به موتور M۱۱۲ داشته است نامشخص است. اما می توان با ذکر مثالی، میزان بهبود قابل دستیابی با تغییر موتور را بهتر درک کرد.

دو موشک پدافند هوایی صیاد-۲ و ۳ که در نمایشگاه اخیر نیز در کنار هم قرار داشتند از نظر قطر بدنه تفاوتی با یکدیگر ندارند و در طول بدنه نیز صیاد-۳ در حدود ۱۱ درصد کشیده تر است اما این موشک که از موتور جدیدتری برخوردار است به ۶۰ درصد برد بیشتر نسبت به صیاد-۲ می رسد.

این در حالیست که وزن صیاد-۲ و ۳ نیز بسیار نزدیک به هم است. این مقایسه نشان می دهد که تغییر ترکیب سوخت می تواند تأثیر قابل توجهی در عملکرد یک موشک داشته باشد.

موشک های صیاد-۲ و ۳ در کنار فکور۹۰ در نمایشگاه اقتدار۴۰

تولید موشک های هوا به هوای فکور با الکترونیک پروازی پیشرفته گام مهمی در جهت افزایش توان بازدارندگی رهگیرهای اف۱۴ کشورمان هستند.

این موشک ها با قیمت تمام شده بسیار کمتر نسبت به نمونه های خارجی و آزمایش های متعدد صورت گرفته در مراحل توسعه به تعداد زیاد وارد خدمت شده و قابل استفاده در دفاع از آسمان کشور و انهدام انواع اهداف قابل شناسایی با رادار قدرتمند جنگنده های اف۱۴ هستند.

انتهای پیام/