به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم،سه سال از زمان ولیعهدی «محمد بن سلمان» در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷ منصب ولیعهدی سعودی را به دست گرفت می گذرد. همین سه سال کافی بود تا سستی بنایی که بن سلمان قصد بنیان آن را دارد،برملا شود.چشم انداز ۲۰۳۰ به عنوان ترجمه تمام آمال و آرزوهای بن سلمان اکنون در حکم طرح مرده ای است که فعلا سر پا نگه داشته است. شیوع اپیدمی کرونا و کاهش بی سابقه قیمت نفت و پیامد های ناشی از این ویروس رویای خیالی بن سلمان را به ورطه نابودی سپرده است.

مشکلات بیکاری،کسری بودجه،ثروت اندوزی مقامات و …نه تنها کاهش نیافته ٬بلکه به همان شرایط سابق خود باقی مانده است. بن سلمان در اجرای تصمیمات خود مبنی بر تکیه بر درآمدهای غیرنفتی و تنوع اقتصادی و جذب سرمایه گذاران خارجی به بن بست رسیده و از پنج سال گذشته تاکنون عربستان درگیر هزینه های نظامی یمن است که رهایی از این هزینه ها کار آسانی نیست.

بن سلمان در اواخر ۲۰۱۸ در گفتگو با سایت بلومبرگ گفت که اگر ۱۰۰ در صد از برنامه های خود را تحقق بخشیم،خیلی خوب است و اگر ۵۰ درصد آن را بتوانیم اجرا کنیم باز هم خوب است؛بهتر از این است که هیچ کدام تحقق نیابد؛ بنابراین مشکلی در بالا بردن سقف خواسته ها و طرح هایمان نداریم. در حالی که اکنون با گذشت سه سال می بینیم که وی بسیار از رویاهایش دور مانده است.

محمد بن سلمان در اواخر ۲۰۱۸ در مصاحبه خود با بلومبرگ بیش از حد خوش بین بود. اکنون نیز سه سال پس از به دست گرفتن سلطنت،با توجه به ناکامی های پی در پی که در طرح های او رخ داده است،جاه طلبی های وی فزونی یافته است. او در مقابله با تاثیر فاجعه بار ویروس کرونا و جنگ نفتی و همچنین بی ثباتی در داخل کشور عربستان، ناکام ماند و در حل و فصل هیچکدام از این بحران ها موفق نشد.

بحران اقتصادی عربستان

در بخش اقتصادی عربستان، «صندوق سرمایه گذاری عمومی» این کشور ناتوان از رسیدن به اهداف نشان می دهد . قرار بود که میزان ذخیره این صندوق در سال جاری در راستای تحقق اهداف چشم انداز ۲۰۳۰ از ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد دلار به بیش از دو تریلیون دلار برسد؛ اما بسیاری از سرمایه گذار های خارجی سرمایه های خود را متوقف کردند و ذخیره این صندوق تنها به ۳۰۰ الی ۴۰۰ میلیارد دلار رسید.

یکی از بارزترین سرمایه گذاری های ناموفق در چشم انداز ۲۰۳۰ ،به مبلغ ۳۵ میلیارد دلار در صندوق«چشم انداز سافت بانک» بود. در همین راستا شرکت ژاپنی سافت بانک اعلام کرد که صندوق چشم انداز متعلق به این شرکت و تحت حمایت عربستان سعودی در سال مالی منتهی به ماه مارس ۱۸ میلیارد دلار متضرر شده است.این خسارات از اواخر سال ۲۰۱۹ آغاز شد و با شیوع اپیدمی کرونا چند برابر شد. اما با این وجود٬ این بیماری فراگیر که باعث رکود اقتصاد جهانی شد،مانع از سرمایه گذاری عربستان در شرکت هایی آسیب دیده از پیامدهای کرونا نشده و اقتصاددانان نمی توانند تضمینی برای بازده این سرمایه گذاری ارائه دهند.

شکست پروژه خصوصی سازی

مشاوران محمد بن سلمان پیشنهاد خصوصی سازی شرکت آرامکو را با هدف تجدید ساختار اقتصاد وابسته به درآمدهای نفتی عربستان مطرح کردند . عربستان سعودی کمتر از ۵ درصد از شرکت نفتی عظیم ملی سعودی آرامکو را در ارائه عمومی در بورس اوراق بهادار ارائه و درآمد حاصل از این عرضه اولیه عمومی را برای تأمین مالی صندوق حمایتی دولت عربستان سعودی اختصاص داد که ارزش مورد انتظار آرامکو بیش از ۲ تریلیون دلار بود. در اواخر سال ۲۰۱۹ تنها ۱٫۵ درصد از سهام شرکت آرامکو در بورس اوراق بهادار راه اندازی شده و عربستان در پی اقدامات ریاضتی خود اعتبار خود را برای چشم انداز ۲۰۳۰ به میزان ۲۶٫۶ میلیارد دلار کاهش داد پس از کاهش بی سابقه قیمت نفت در ماه مارس سال جاری سهم آرامکو به مرز ۳۰ ریال سعودی رسید. این مرحله اجرای اقتصادی با شکست هایی روبرو بود که سبب شد شرکت آرامکو ۷۰ درصد سهام سابیک را تصاحب کند که سهام این شرکت پایین دستی به صندوق ثروت ملی سعودی تعلق داشت. شرکت سایب نیز نتوانست مانع این شکست سهام آرامکو شود و ارزش آن به ۴۰ در صد کاهش یافت.

شاید متناقض ترین نشانه رویای چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان ، هم زمانی با ارائه برنامه توسعه شخصیت ملی (یکی از برنامه های چشم انداز) در سال ۲۰۲۰ است که اولین و بزرگترین قربانی آن طی یک رکود اقتصادی شدید ،بخش خصوصی بود. این برنامه بیانگر یک برنامه مهندسی اجتماعی بود که با هدف ترویج کارآفرینی و تشویق به موفقیت و خوش بینی انجام شد. مطابق توضیح کارشناسان سعودی ،اهداف این برنامه ها تامین شغل در بخش خصوصی و تنوع درآمدها بود که به اعتقاد آن ها این دو شاخص اصلی در عربستان به شمار می رود که امروزه بدترین ارقام در این اهداف گزارش شده است؛چرا که ۷۰ درصد درآمد عربستان به نفت متکی است که سقوط بی سابقه قیمت آن، سبب افزایش کسری بودجه در سال جاری شده و در حال حاضر ریاض از دارایی های ذخیره استفاده می کند.(۵۱ میلیارد دلار از دارایی ذخیره عربستان در سه ماهه اول سال برداشت شده است).همچنین عربستان در پی بحران های اقتصادی به جای اصلاحات اقتصادی ، اقدام به انتشار اوراق قرضه برای تامین نیاز های شهروندان خود کرد .

سرمایه گذاری غلط عربستان در شرکت های خسارت دیده از کرونا

با وجود اینکه که بن سلمان سعی کرد با تبلیغ یک فرمول ملی مبتنی بر «ملی گرایی کار برای وطن» برای آن از سنت های جامعه محافظه کار کشور خود دور شود؛ در این مرحله ، پایه های قراردادهای اجتماعی در عربستان سعودی (رفاه طلبی دربرابر اطاعت پذیری ) دوباره ظاهر شد. اما در عمل ، بن سلمان تنها با بهره گیری از جنگ های خارجی خود توانست نوعی از «شوونیسم» را گسترش دهد ، در حالی که دستیابی به الزامات «نئولیبرالیسم سعودی» دشوار بود و آنچه پروژه سعودی ها را ناکام گذاشت (که اثر متضادی در رکود اقتصاد به دلیل اخراج بیگانگان داشت) تنها دلیل اثبات این امر است. تلاش بن سلمان برای از بین بردن بافت اجتماعی سابق آشفتگی های اجتماعی را بیشتر خواهد کرد. از جمله اقدامات بن سلمان از سال ۲۰۱۸ افزایش سه برابر مالیات بر ارزش افزوده و قیمت بنزین و دیگر کالاها بود که بزرگترین تهدیدها برای امور اجتماعی به شمار می آید.

کمپین بازداشت شاهزادگان و ایجاد ناامنی در جامعه سعودی

درست است که ابن سلمان از طریق حادثه «ریتز کارلتون» موفق شد که شاهزادگان دیگری که رقبا و حریفان وی بودند،محاصره کند و شاهزاده «مشعل بن عبدالله »و شاهزاده« فیصل بن عبدالله »را پس از پرداخت پول آزاد کرد ولی این امر سبب نگرانی بن سلمان می شود؛ زیرا ممکن است با توجه به اینکه این دو شاهزاده سعودی در«هیئت بیعت» و در «وزارت کشور» نفوذ دارند یک جبهه هماهنگ علیه وی در داخل عربستان ایجاد کنند. همچنین بن سلمان برای بازگرداندن سرلشکر سعدالجبری به هر قیمتی تلا ش های بی وقفه ای انجام می دهد ،چراکه پیش از این دولت عربستان در راستای اعمال فشار به مشاور ولیعهد سابق سعودی برای بازگشت از کانادا به کشورش، چند تن از اعضای خانواده سعد الجبری را بازداشت کرد.

در همین راستا،«جرالد فیریستین »،سفیر پیشین ایالات متحده در یمن اظهار داشت که الجبری در طول دهه سال فعالیت در امنیت عربستان،پرونده های حساسی را عهده دار بود و اطلاعات سری زیادی را می دانست.از این رو بن سلمان اولین هدف خود را مقابله با پسرعموی خود،«محمد بن نایف» قرار داد و هدف دوم او وزرات کشور بود که سعد الجبری در خط مقدم آن قرار داشت.

با وجود تغییرات بن سلمان در ساختار قدرت،وی مسیر پیش روی خود را غبار آلود می بیند و انتظار هر اتفاق ناگهانی را دارد. به نوشته «فواد ابراهیم» در کتاب «آینده عربستان» یک تغییر ناگهانی می تواند،سرنوشت سیاسی عربستان را تغییر دهد.

جنگ ویرانگر یمن؛ باتلاق بزرگ بن سلمان

«محمدبن نایف» وزیر کشور وقت سعودی در سال ۲۰۱۰ به آمریکایی ها گفته بود که عربستان با مشکلی به نام یمن روبرو بوده و بن سلمان یک اشتباه سیاسی مرتکب شده است. او اعلام کرد که القاعده می تواند با استفاده از سکوی یمن حملاتی علیه عربستان انجام دهد که با گذشت ده سال به لطف ولیعهد جدید یمن معضل بزرگی برای سیاست عربستان شده است.

ریاض اکنون به این درک رسیده است که هر چقدر جنگ با یمن طولانی تر باشد خروج از آن دشوارتر و پرهزینه تر خواهد بود. عربستان اکنون سخت ترین مرحله از جنگ خود با یمن را سپری می کند و محمد بن سلمان قادر نیست که جنگ را به نفع خود به پایان برساند و توان ارائه راه حلی برای ادامه جنگ را نیز ندارد و در میدان حریف شکست خورده است.در بعد میدانی نیروهای ارتش و کمیته های مردمی یمن وارد دروازه های شرق یمن شده و در آستانه ورود به شهر مارب هستند. در جنوب این کشور نیز درگیری میان عناصر دولت مستعفی یمن و شورای انتقالی جنوب بالا گرفته و توافق موسم به ریاض و تمام تلاش های سعودی ها نتوانسته کاری برای حل این اختلافات انجام دهد. بنابراین هرچقدر جنگ در عربستان طولانی تر شود معضلات عربستان نیز بیشتر خواهد شد.

بن بست چشم انداز ۲۰۳۰

شواهد نشان می دهد چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان تقریبا به پایان رسیده و پروژه ابرشهر نئوم که ۵۰۰ میلیارد دلار هزینه برای آن برآورده شده تنها یکی از پروژه های این چشم انداز است که هیچ افق روشنی برای اجرای آن دیده نمی شود. ساخت تعدادی از کاخ های سلطنتی و پروازهای هوایی در سواحل دریای سرخ و دوازده شهر نئوم هنوز هنوز معلق هستند و بحث ساکنان این منطقه بزرگترین معضل پیش روی بن سلمان است ؛با توجه به اینکه پیش از این عبدالرحمان الحویطی یکی از شهروندان آن به دلیل امتناع از مهاجرت اجباری و تخلیه خانه اش به دست نیروهای بن سلمان کشته شد. با این حال جدی ترین بحران اقتصادی و مالی که برای بن سلمان برای ده ها سال به وجود آمده است باعث می شود که پروژه خیالی نئوم را به حالت تعلیق درآورد؛چرا که برای انجام این طرح نیاز به سرمایه گذاری عظیمی است که شرایط کنونی عربستان و بحران ها مانع جذب سرمایه گذاران خارجی می شود.

منبع: روزنامه الاخبار

انتهای پیام/