ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در چند سال اخیر به جهت رقابت های اشتباه استانی در سطح کشور، ارائه مجوزهای اقامت گاه های بوم گردی افزایش بی رویه پیدا کرد و به نظر می رسد ارائه این مجوزهای بیش از اندازه فرصت کارآفرینانه حوزه گردشگری روستایی و به اصطلاح «کارآفرینی بومی» را تبدیل به تهدید کرد.

دکتر حمدالله سجاسی قیداری در گفت وگو با ایسنا در خصوص آسیب شناسی افزایش اقامت گاه های بوم گردی اظهار کرد: در حال حاضر صدور بی رویه و لجام گسیخته مجوزها در حوزه اقامت گاه های بوم گردی، تبدیل به آسیب جدی در حوزه گردشگری شده و فرصت های ناشی از ایجاد و راه اندازی اقامتگاه های بوم گردی را تبدیل به تهدید می کند، چرا که اقامت گاه های بوم گردی روستایی به عنوان محل اسکان سنتی در محیط های روستایی هستند که از آن ها به عنوان یک راهبرد برای جذب و نگه داشت گردشگر در مقصدهای روستایی با قابلیت گردشگری، استفاده می شود.

وی ادامه داد: اقامتگاه های بوم گردی روستایی به دلیل کارکردهای چندوجهی از تفاوت قابل توجهی نسبت به هتل ها برخوردار هستند، زیرا در یک اقامتگاه بوم گردی علاوه بر اسکان و پذیرایی، می توان به عنوان یک موزه محلی، بنای سنتی با معماری اصیل، نمایش شیوه زندگی روستایی و … را به گردشگران ارائه داد.

عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد افزود: به همین دلیل در همان زمان شیوه نامه اولیه و استانداردهایی برای راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی در سطوح مختلف درجه یک، درجه دو، درجه سه و ممتاز تهیه و بر اساس آن مجوزهای اقامت گاه های بوم گردی به متقاضیان ارائه شد.

سجاسی ابراز عقیده کرد: به اعتقاد من ایده راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی در حوزه گردشگری روستایی، ایده بسیار خوبی بود و این فرصت از سمت مسئولان به خوبی شناسایی شده بود که چگونه از ظرفیت گردشگری روستاها استفاده کنند تا روستاییان را به سرمایه گذاری در روستا تشویق کرده و از طریق آن به ایجاد اشتغال و فرصت در محیط های روستایی کمک کنند. هم چنین اجرای این ایده افزایش ماندگاری گردشگر در روستا و مقصدهای گردشگری، زمینه سازی احیاء معماری بومی روستا مخصوصا خانه های روستایی و احیاء فرهنگ محلی را به دنبال دارد.

وی عنوان کرد: در سال های اولیه ارائه مجوزها به اقامت گاه های بوم گردی هم به لحاظ سرعت و هم به لحاظ تعداد مجوزهای ارائه شده بسیار خوب و مناسب بود؛ اما در چند سال اخیر به جهت آمارسازی و حتی رقابت های اشتباه استانی در سطح کشور، ارائه مجوزهای اقامت گاه های بوم گردی افزایش بی رویه پیدا کرد و به صورت لجام گسیخته مجوزهایی برای تاسیس اقامت گاه های بوم گردی ارائه شد که به نظر می رسد این لجام گسیختگی و مجوزهای بیش از اندازه فرصت کارآفرینانه حوزه گردشگری روستایی و به اصطلاح «کارآفرینی بومی» را تبدیل به تهدید کرد.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد تشریح کرد: در حال حاضر چیزی حدود دو هزار اقامت گاه بوم گردی در کشور مجوز گرفته اند و در برخی از روستاهای کوچک شاهد تاسیس سه تا چهار اقامت گاه بوم گردی هستیم که این کار یک تهدید و آسیب بسیار بزرگ برای روستاها به شمار می آید.

سجاسی گفت: همانطور که اشاره شد، میراث فرهنگی و گردشگری شیوه نامه و استانداردهای نسبتا خوبی برای راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی ارائه کرده که اگر به همان اصول به خوبی توجه می شد و برخی به دنبال افزایش آمار و آمارسازی و رقابت های غلط نمی رفتند، کافی بود.

توجه به اصل کیفیت اقامت گاه ها مهم تر از کمیت آن ها است

وی ابراز عقیده کرد: به نظر من در اعطای مجوز برای تاسیس اقامت گاه های بوم گردی، توجه به اصل کیفیت خود اقامت گاه و کیفیت ارائه خدمات آن بسیار مهم تر از اصل کمیت یا تعداد اقامت گاه ها است؛ پس بهتر است به این بیندیشیم که اقامت گاه های خوب و استاندارد در محیط های روستایی داشته باشیم تا اقامتگاه های بیشتر.

عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص افزایش تعداد مجوزهای اقامتگاه های بوم گردی با بیان این که به چند اصل مهم در برنامه ریزی آن ها توجه نشده است، گفت: اصل اول «آمایش فضایی اقامت گاه ها در عرصه فضایی و پراکنش و تراکم این اقامت گاه ها در عرصه سرزمین است» و باید به این نکته توجه شود که چه تعداد اقامت گاه می تواند بر اساس نیازها در یک منطقه روستایی احداث شود؟

سجاسی ادامه داد: اصل دومی که به فراموشی سپرده شده است، اصل «ظرفیت تحمل محیطی به لحاظ جذب گردشگر است»، زمانی که مجوزهای بی رویه برای تاسیس اقامتگاه های بوم گردی به یک روستا داده می شود، گردشگران بیشتری برای بازدید از این مکان تشویق می شوند و این خود با ماهیت اصلی اقامتگاه های بوم گردی که حفظ پایداری و محیط زیست روستا بوده، در تضاد است؛ بنابراین باید به ظرفیت تحمل محیط توجه شود.

وی در بیان اصل سوم تصریح کرد: این اصل که باید رعایت شود، اصل «آستانه صرفه اقتصادی برای یک اقامتگاه بوم گردی با در نظر گرفتن محدودیت های درآمدی اقامتگاه ها است»، برای مثال اگر یک اقامتگاه بوم گردی در یک روستا بسیار خوب فعالیت می کند و موفق است، ارائه مجوز زیاد از حد باعث می شود که درآمدهای مکان قبلی کاهش پیدا کرده و درآمد بین دو یا چند اقامت گاه توزیع شود، چرا که گردشگر نیز بین آن ها توزیع می شود، به مرور زمان با کاهش درآمد اقامتگاه ها و هم چنین عدم توانایی پوشش هزینه ها توسط صاحبان آن ها، شاهد ورشکستگی اقامتگاه ها خواهیم بود.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: این سه اصل از اصولی است که باید در ارائه مجوز اقامت گاه های بوم گردی به آن ها توجه شود، به همین دلیل می توان گفت در صدور مجوز برای راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی توجه به اصل «آمایش سرزمین بر حسب نیاز و توان روستاها و مقصدهای گردشگری» با در نظر گرفتن توازن اقتصادی بین اقامت گاه های بوم گردی یک ضرورت انکار ناپذیر است.

سجاسی افزود: از طرف دیگر اعطاء مجوز اقامت گاه های بوم گردی برای هر متقاضی در محیط روستایی بدون در نظر داشتن مهارت های مهمان پذیری، نحوه تبلیغات و بازاریابی، نحوه ارائه خدمات و عدم توجه به تجربه فعالیت فرد در حوزه گردشگری می تواند تهدیدی برای آینده اقامت گاه های بوم گردی روستایی باشد. برای مثال فردی که تا امروز تجربه ای در حوزه گردشگری نداشته، نمی تواند مجوز تاسیس اقامت گاه بوم گردی در روستا را داشته باشد؛ اگر فردی قصد تاسیس اقامت گاه بوم گردی را دارد، باید در حوزه گردشگری فعال بوده و حداقل آموزش های لازم در این زمینه را گذرانده باشد.

تمرکز بیش از حد صاحبان اقامتگاه های بوم گردی صرفا بر اسکان و درآمدزایی، یک تهدید است

وی ادامه داد: نکته بعدی که تهدیدی جدی در راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی به حساب می آید، تمرکز بیش از حد صاحبان اقامتگاه های بوم گردی صرفا بر اسکان و درآمدزایی است؛ این کار منجر به فاصله گرفتن اقامت گاه بوم گردی از فلسفه اصلی و وجودی شان که معرفی فرهنگ روستا، کمک به حفظ و پایداری روستا، کمک به حفظ محیط زیست و آثار ملموس و ناملموس میراثی در روستا بوده، خواهد شد.

عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص وضع فعلی اقامت گاه های بوم گردی در محیط روستایی بیان کرد: در حال حاضر فلسفه اقامت گاه بوم گردی بر اساس شیوه نامه تدوین شده توسط میراث فرهنگی متفاوت از وضع امروزی است و راه اندازی اقامت گاه های روستایی در ایران عمدتا با عجله و بیشتر بدون مطالعه های پشتیبان صورت می گیرد.

صدور مجوزهای فله ای باعث مشکلات متعددی در حوزه اقامت گاه های بوم گردی شده است

سجاسی عنوان کرد: در حال حاضر صدور مجوزها به صورت فله ای دلیل خارج از کنترل شدن اقامت گاه های بوم گردی و حتی ایجاد مشکلات متعددی در این حوزه شده و می توان گفت که به تدریج نشانه هایی از فاصله گرفتن اقامت گاه های بوم گردی از فلسفه اصلی خودشان را نیز شاهد هستیم.

وی در مورد آموزش های لازم در این زمینه تصریح کرد: میراث فرهنگی دوره های بسیار خوبی در حوزه های مهمان پذیری، راهنمای تور، راهنمای گردشگری و محلی، اکوتوریسم، ژئوتوریسم منطبق با منطقه و ارائه خدمات دارد که افراد متقاضی برای کسب مجوز باید این دوره ها را سپری و اکثر مجوزهای این دوره ها را اخذ کرده تا پس از آن بتوانند مجوز تاسیس اقامت گاه بوم گردی را از میراث دریافت کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: پس از سپری کردن دوره های مختلف باید سنجیده شود که روستای مورد نظر می تواند اقامتگاه بوم گردی داشته باشد. حال اگر این امکان را دارد، ظرفیت تاسیس چند اقامتگاه در یک روستا وجود دارد، اگر امکان تاسیس اقامت گاه بوم گردی در این روستا فراهم شده است و تنها یک ظرفیت بیشتر ندارد، مجوزهای بعدی به هیچ عنوان نباید به افرادی که حتی آموزش های لازم را دیده اند، داده شود؛ چرا که اصل آمایش سرزمین اجازه چنین کاری را نمی دهد.

سجاسی اظهار کرد: بنا بر آنچه گفته شد، در اعطاء مجوز برای راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی به چند مساله باید توجه شود؛ آستانه سودمندی یا سودآوری اقتصادی و اشتغال زایی برای اقامت گاه های بوم گردی یکی از مواردی است که باید تعریف شود، در این مورد باید بتوان بررسی کرد، راه اندازی یک اقامتگاه بوم گردی تا چه میزان باید درآمد کسب کند. چرا که اگر اقامت گاه بوم گردی مورد نظر کمتر از حد مشخص شده درآمد کسب کند دچار ورشکستگی می شود.

وی اضافه کرد: نکته بعد توجه به ظرفیت های روستایی در اعطاء مجوز اقامت گاه های بوم گردی است، ابتدا باید روستاهایی که پتانسیل گردشگری دارند شناسایی شده و سپس باید به آن روستاها مجوز تاسیس اقامت گاه های بوم گردی داده شود، پس از این موارد باید دید این روستا ظرفیت تاسیس چند اقامت گاه بوم گردی را دارد، به این دلیل که اگر بیشتر از ظرفیت به روستای مربوطه مجوز تاسیس اقامت گاه بوم گردی داده شود اثرات منفی، آسیب ها و تهدیدهای آن بیشتر از اثرات مثبت می شود.

پنج اثر منفی مجوزهای بی رویه در راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص اثرات منفی ارائه مجوزهای بی رویه در این زمینه خاطرنشان کرد: اثرات منفی ارائه مجوزهای بی رویه برای تاسیس اقامت گاه های بوم گردی در محیط های روستایی در پنج مورد خلاصه می شود؛ مورد اول مجوزهای زیاد و تشویق بی رویه ورود گردشگر به محیط های روستایی است که متناسب با ظرفیت برد گردشگری روستاها نیست و اثرات منفی متعددی مانند اثرات منفی اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی را به همراه دارد. در مورد دوم، ارائه مجوزهای بی رویه باعث شکل گیری رقابت منفی میان صاحبان اقامت گاه های بوم گردی در یک روستا برای جذب گردشگر بیشتر می شود که این مورد می تواند زمینه ساز عدول از استانداردهای تعریف شده برای ارائه خدمات گردشگری توسط صاحبان اقامت گاه های بوم گردی شود.

سجاسی ادامه داد: مورد سوم این که اثرات منفی در مورد ارائه مجوزهای بی رویه باعث خالی ماندن بخش قابل توجهی از ظرفیت اقامت گاه های بوم گردی در طول سال به جهت بالا بودن تعداد آن ها در یک روستا می شود. مورد چهارم به اعلام ورشکستگی مالی و حتی لغو مجوز برخی از اقامت گاه های بوم گردی روستایی که با ارائه مجوزهای بی رویه شکل خواهد گرفت اشاره دارد که در بلندمدت می تواند منجر به بد نام شدن طرح اقامت گاه های بوم گردی کشور منجر شده و هم چنین به سرمایه گذاری انجام شده در حوزه اقامت گاه های بوم گردی آسیب وارد کند، در مورد پنجم نیز باید گفت اعطاء مجوزهای بی رویه سبب ورود سرمایه داران شهری در راه اندازی اقامت گاه های بوم گردی می شود و فلسفه اصلی این اقامت گاه ها که راه اندازی و مدیریت توسط روستایی ها است زیر سوال می رود.

انتهای پیام