ایسنا/اصفهان ایرانیان از دیرباز با آیین شب چله به پیشواز زمستان می روند؛ شبی که به اعتقاد نیاکانمان بلندترین شب سال است و آن را با دورهمی در کنار خانواده و بزرگان فامیل سپری می کنیم.

طولانی ترین شب سال حکایت از رخدادی نجومی در آسمان دارد؛ جایی که خورشید در حرکت سالیانه خود در اول زمستان در جنوبی ترین نقطه شرق طلوع کرده و در جنوبی ترین نقطه غرب، غروب می کند و در این سیر شاهد انقلاب زمستانی و بلندترین شب و کوتاه ترین روز سال هستیم.

عضو شورای علمی مرکز نجوم ادیب اصفهان در گفت وگو با ایسنا در توضیح دلیل علمی شب چله، اظهار کرد: شب یلدا مقارن است با انقلاب زمستانی، موقعیتی که وابسته به نجوم و حرکت زمین به دور خورشید است و موجب تغییر فصل می شود.

عمران مرادی افزود: پیش از تعریف انقلاب زمستانی باید به ویژگی زمین اشاره کرد. زمین حول یک محور فرضی در حال چرخش است و اگر این میله فرضی را از مرکز و قطب شمال و جنوب زمین عبور دهیم، این میله محور زمین است و نسبت به مدار عمود نیست و در واقع موجب می شود که زمین در ماه های مختلف و موقعیت های مختلف مدار تابش متفاوتی از خورشید دریافت کند.

این مدرس و پژوهشگر نجوم ادامه داد: مدار زمین نسبت به خورشید حدود ۲۳٫۵ درجه کج است و دلیل اصلی گرم و سرد شدن هوای زمین مایل بودن محور است. یعنی در هنگام چرخش به دور خورشید، گاهی قطب شمال و نیم کره شمالی زمین به سمت خورشید قرار می گیرد که در این زمان در نیم کره شمالی تابستان است و برعکس نیم کره جنوبی که از خورشید دور می شود، زمستان را تجربه می کند و زمانی که زمین دور می زند و سمت دیگر آن به سوی خورشید قرار می گیرد و روند فصول در نیم کره های زمین برعکس می شود.

مرادی با بیان اینکه در دو نقطه از آسمان، تابش خورشید در همه جای زمین یکسان خواهد بود که اول بهار و آخر پاییز است، یادآور شد: این دو نقطه با نام انقلابین تابستانی و زمستانی می شناسیم. آخرین روز آذر که زمین در نیم کره شمالی انقلاب تابستانی را تجربه می کند، در نیم کره جنوبی انقلاب تابستانی احساس می شود.

وی توضیح داد: امسال انقلاب زمستانی در روز ۳۰ آذر در ساعت ۱۹:۲۹ دقیقه رخ می دهد.

این مدرس نجوم در توضیح اینکه این رویداد نجومی از روی زمین چگونه است، تصریح کرد: خورشید در نقطه انقلاب زمستانی از جنوبی ترین نقطه شرق طلوع کرده و در جنوبی ترین نقطه غرب، غروب می کند. به همین دلیل انحنای کوچکی در آسمان طی می کند که روزهای آن کوتاه و شب ها بلندتر می شود.

مرادی با بیان اینکه از گذشته های دور ایرانیان این تفاوت ها را دریافته بودند، خاطرنشان کرد: از دیرباز مرسوم بود که ایرانیان شامگاه ۳۰ آذر را با عنوان شب چله یا یلدا گرامی می داشتند. در این روز به منزل یکی از بزرگان فامیل دور هم جمع می شدند و با خوردن تنقلات، گفت وگوی صمیمانه و کتابخوانی و از جمله شاهنامه خوانی و تفال بر دیوان حافظ، کوچک ترها از تجارب بزرگ ترها بهره مند و با رسم و رسوم ملی و طریق صحیح زندگی آشنا می شدند.

این پژوهشگر، شب یلدا را یکی از کهن ترین جشن های ایرانیان خواند و گفت: نیاکان ما یلدا را شب چیرگی روشنایی بر تاریکی می دانستند و سعی می کردند در طولانی ترین شب سال شاد باشند. دلیل علمی آن نیز این است که از فردای این روز جهت حرکت خورشید به صورت آهسته عوض می شود و به تدریج روزها بلندتر و شب ها کوتاه تر می شود تا به اول فروردین و اعتدال بهاری برسیم.

مرادی گفت: به طور کلی یلدا به زمان بین غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب یکم دی (نخستین روز زمستان) گفته می شود. واژه یلدا به معنای زایش است و ایرانیان شب چله را زایش خورشید می دانستند. نامگذاری شب چله نیز به این دلیل است که ۴۰ روز اول زمستان را چله بزرگ و ۲۰ روز بعد را چله کوچک می نامیدند.

وی اضافه کرد: ابوریحان بیرونی از شب یلدا با نام میلاد اکبر یا میلاد خورشید نام برده است. همچنین ایرانیان باستان از شب یلدا با نام شب خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ نیز یاد می کردند که دلیل آن نیز بازگشت خورشید به وسط آسمان و بلند شدن روزها بود و چون از این روز آغاز می شد، خوش یمن بوده و آن را گرامی می داشتند.

این مدرس نجوم گفت: ماه آذر در قدیم با صورت فلکی قوس متناظر است و طالع ماه دی صورت فلکی جدی است. یلدا یعنی زمانی که خورشید از صورت فلکی قوس خارج و به صورت فلکی جدی وارد می شود. البته این نظام در گذشته بوده و اکنون این زمان ها جابجا شده است.

مرادی به شرایط متفاوت امسال در پی شیوع ویروس کرونا اشاره کرد و گفت: یلدای امسال همچون سال گذشته به دلیل شیوع ویروس متفاوت است و مراسم ها با بیماری کووید ۱۹ که دنیا را دگرگون کرده دستخوش تغییر شده است. برای جلوگیری از انتشار بیشتر این ویروس، باید امسال یلدا را متفاوت برگزار کنیم.

وی گفت: شب چله امسال برای علاقه مندان به نجوم شگفت انگیزتر است، به این دلیل که در یکم دی ماه تلسکوپ فضایی «جیمز وب» پس از سال ها تأخیر به فضا پرتاب میشود.

مرادی با بیان اینکه این تلسکوپ احتمالا دنیای علم را با دگرگونی مواجه خواهد کرد، گفت: تلسکوپ ها با سفر به فضا می توانند یافته های جدید را برای انسان مشخص کند. تلسکوپ فضایی جیمز وب برای دید ما نسبت به جهان هستی بسیار حائز اهمیت است.

این مدرس نجوم در توضیح این تلسکوپ، گفت: گروهی از دانشمندان حدود ۲۵ سال است بر روی این تلسکوپ کار می کنند و ده میلیارد دلار برای ساخت آن هزینه شده است.

وی توضیح داد: سرعت نور ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه و محدود است، به این معنا که نور خورشید، ماه و ستارگان با فاصله زمانی به زمین می رسد. برای مثال نور خورشید با هشت دقیقه تأخیر به زمین می رسد.

انتهای پیام