هشدارهای امیرالمؤمنین به مسئولی که گرفتار غرور و ظلم به رعیت است- اخبار دین ، قرآن و اندیشه - اخبار فرهنگی تسنیم
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از مفصل ترین نامه های امیرالمؤمنین علیه السلام در زمانی که حکومت ظاهری مسلمین را بر عهده داشتند، نامه ای خطاب به مالک اشتر بود، آن زمان که ایشان را به فرمانداری مصر منسوب کرد. محتوای کلی این نامه که به «عهدنامه مالک اشتر» شهرت دارد، در مورد آئین حکمرانی و وظایف امرا نسبت به مردم است. از این جهت ضروری است که هر مسئولی در جامعه اسلامی به ویژه آنها که تعامل بیشتری با مردم دارند، هر از گاهی محتوای این حدیث را مورد مطالعه و دقت قرار دهند تا به این ترتیب از مسیر اصلی که همان «خدمت به مردم» و روحیه «خادمی» است، خارج نشوند که به تعبیر قرآن، تذکر و یادآوری برای مؤمنان مایه منفعت است «و ذکر فإن الذکری تنفع المؤمنین» (ذاریات ۵۵)
امام در فرازی از این نامه، ضمن توصیه هایی در «نهی از خودپسندی و عدم ظلم به رعیت» فرمود
* بپرهیز که خود را در بزرگی همانند خداوند پنداری و در شکوه خداوندی همانند او بدانی، زیرا خداوند هر سرکشی را خوار و هر خود پسندی را بی ارزش می کند؛ إیاک و مساماة الله فی عظمته و التشبه به فی جبروته فإن الله یذل کل جبار و یهین کل مختال
* با خدا و با مردم، و با خویشاوندان نزدیک و با افرادی از رعیت خود که آنان را دوست داری، انصاف را رعایت کن که اگر چنین نکنی ستم روا داشتی؛ و أنصف الناس من نفسک و من خاصة أهلک و من لک فیه هوی من رعیتک فإنک إن لا تفعل تظلم
* و کسی که به بندگان خدا ستم روا دارد خدا به جای بندگانش دشمن او خواهد بود، و آن را که خدا دشمن شود، دلیل او را نپذیرد، که با خدا سر جنگ دارد، تا آنگاه که باز گردد، یا توبه کند؛ من ظلم عباد الله کان الله خصمه دون عباده و من خاصمه الله أدحض حجته و کان لله حربا حتی ینزع و یتوب
* و چیزی چون ستمکاری نعمت خدا را دگرگون و کیفر او را نزدیک نمی کند که خدا دعای ستمدیدگان را می شنود و در کمین ستمکاران است؛ لیس شیء أدعی إلی تغییر نعمة الله و تعجیل نقمته من إقامة علی ظلم فإن الله [یسمع] سمیع دعوة المضطهدین و هو للظالمین بالمرصاد
در فراز اول، پرهیز دادن از هماوردی با خداوند در عظمت و همانندی در شکوه و جبروت خداوند مطرح است.
در فراز دوم، امام از انصاف در قبال خدا، مردم و خویشاوندان و رعیت سخن می گویند و اینکه در غیر رعایت انصاف، افراد جزو ظالمان محسوب می شوند.
در فراز سوم، دشمنی خدا با ظالمانی که بندگان را مورد ظلم قرار دادند مطرح می شود تا آن زمانی که توبه کنند.
طبق فراز چهارم، بنا نهادن ظلم دو تبعه دارد: ۱- تغییر نعمت ۲- تعجیل نقمت. جالب است که امیرالمؤمنین علیه السلام در دعای کمیل از این گناهان برای مؤمنان طلب استغفار می کنند، آنجا که می فرماید «اللهم اغفر لی الذنوب التی تنزل النقم ؛ اللهم اغفر لی الذنوب التی تغیر النعم.» یعنی خدایا گناهانی که سبب نزول نقمت و تغییر نعمت می شود، بیامرز. مقام معظم رهبری در تفسیر این فراز از دعای کمیل و در معنای تغییر نعمت می فرماید:
«این تغییر نعمت، یعنی سلب نعمت، چیزی است که ناشی از اراده است. ما بایستی به شدت مراقبت می کردیم و مراقبت بکنیم که به این حالت دچار نشویم (۹۹/۰۳/۱۴) وقتی نعمت خدا را که تفضل کرده است، افضال کرده است، انعام کرده است نشناختیم، شکرگزاری نکردیم، این نعمت را کفران کردیم، خب خدای متعال هم رفتار خودش را با این ملت تغییر خواهد داد؛ لم یک مغیرا نعمة انعمها علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم … (انفال۵۳) وقتی خودمان، خودمان را خراب کردیم، خودمان ایجاد اختلاف کردیم، خودمان علیه هم توطئه کردیم، خودمان با هم دست به یقه شدیم، خدای متعال نعمتش را برمی دارد؛ خدا با کسی قوم وخویشی ندارد. ذلک بان الله لم یک مغیرا نعمة انعمها علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم؛ نعمتی را که به شما داده، این نعمت را خدا از شما نمی گیرد تا وقتی خود شما زمینه را خراب کنید؛ وقتی زمینه را خراب کردید، نعمت سلب خواهد شد.» (۹۴/۰۵/۳۱)
این ها همگی در وهله ی اول توصیه های امیر مؤمنان به رهبران و متولیان جامعه ی اسلامی و در وهله ی بعد به عموم مردم است. مسئولی که در مقام اجرای امور قرار می گیرد، به جای تکبر باید روحیه ی خدمت به مردم را در خود تقویت کند، چه اینکه مقام کبریایی از آن خداست. انصاف در قبال خداوند، مردم و خویشاوندان به معنای عدالت ورزی بر رعایت مساوات و برابری در رفتار با آنها و پرداخت حقوق مردم بدون تبعیض است. انصاف در برابر خداوند هم به این معنا است که از تمام دستوراتش اطاعت کند، به ویژه که دستورهایش همواره به مصلحت و نفع انسان است؛ چنانچه امیرمؤمنان علی علیه السلام در یکی از خطبه های خود خطاب به مردم می فرماید: «فهلم ایها الناس الی التعاون علی طاعة الله عزوجل والقیام بعدله والوفاء بعهده و الانصاف له فی جمیع حقه فانه لیس العباد الی شیء احوج منهم الی التناصح فی ذلک؛ ای مردم بیایید به یاری هم اطاعت خدا کنیم، عدالتش را بپا داریم به عهدش وفا کنیم و دربارۀ او در تمام حقوقش انصاف داشته باشیم، چرا که بندگان خدا به چیزی به اندازۀ تناصح و خیرخواهی برای یکدیگر در این امور محتاج نیستند.»
امام در فرازی از این نامه، ضمن توصیه هایی در «نهی از خودپسندی و عدم ظلم به رعیت» فرمود
* بپرهیز که خود را در بزرگی همانند خداوند پنداری و در شکوه خداوندی همانند او بدانی، زیرا خداوند هر سرکشی را خوار و هر خود پسندی را بی ارزش می کند؛ إیاک و مساماة الله فی عظمته و التشبه به فی جبروته فإن الله یذل کل جبار و یهین کل مختال
* با خدا و با مردم، و با خویشاوندان نزدیک و با افرادی از رعیت خود که آنان را دوست داری، انصاف را رعایت کن که اگر چنین نکنی ستم روا داشتی؛ و أنصف الناس من نفسک و من خاصة أهلک و من لک فیه هوی من رعیتک فإنک إن لا تفعل تظلم
* و کسی که به بندگان خدا ستم روا دارد خدا به جای بندگانش دشمن او خواهد بود، و آن را که خدا دشمن شود، دلیل او را نپذیرد، که با خدا سر جنگ دارد، تا آنگاه که باز گردد، یا توبه کند؛ من ظلم عباد الله کان الله خصمه دون عباده و من خاصمه الله أدحض حجته و کان لله حربا حتی ینزع و یتوب
* و چیزی چون ستمکاری نعمت خدا را دگرگون و کیفر او را نزدیک نمی کند که خدا دعای ستمدیدگان را می شنود و در کمین ستمکاران است؛ لیس شیء أدعی إلی تغییر نعمة الله و تعجیل نقمته من إقامة علی ظلم فإن الله [یسمع] سمیع دعوة المضطهدین و هو للظالمین بالمرصاد
در فراز اول، پرهیز دادن از هماوردی با خداوند در عظمت و همانندی در شکوه و جبروت خداوند مطرح است.
در فراز دوم، امام از انصاف در قبال خدا، مردم و خویشاوندان و رعیت سخن می گویند و اینکه در غیر رعایت انصاف، افراد جزو ظالمان محسوب می شوند.
در فراز سوم، دشمنی خدا با ظالمانی که بندگان را مورد ظلم قرار دادند مطرح می شود تا آن زمانی که توبه کنند.
طبق فراز چهارم، بنا نهادن ظلم دو تبعه دارد: ۱- تغییر نعمت ۲- تعجیل نقمت. جالب است که امیرالمؤمنین علیه السلام در دعای کمیل از این گناهان برای مؤمنان طلب استغفار می کنند، آنجا که می فرماید «اللهم اغفر لی الذنوب التی تنزل النقم ؛ اللهم اغفر لی الذنوب التی تغیر النعم.» یعنی خدایا گناهانی که سبب نزول نقمت و تغییر نعمت می شود، بیامرز. مقام معظم رهبری در تفسیر این فراز از دعای کمیل و در معنای تغییر نعمت می فرماید:
«این تغییر نعمت، یعنی سلب نعمت، چیزی است که ناشی از اراده است. ما بایستی به شدت مراقبت می کردیم و مراقبت بکنیم که به این حالت دچار نشویم (۹۹/۰۳/۱۴) وقتی نعمت خدا را که تفضل کرده است، افضال کرده است، انعام کرده است نشناختیم، شکرگزاری نکردیم، این نعمت را کفران کردیم، خب خدای متعال هم رفتار خودش را با این ملت تغییر خواهد داد؛ لم یک مغیرا نعمة انعمها علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم … (انفال۵۳) وقتی خودمان، خودمان را خراب کردیم، خودمان ایجاد اختلاف کردیم، خودمان علیه هم توطئه کردیم، خودمان با هم دست به یقه شدیم، خدای متعال نعمتش را برمی دارد؛ خدا با کسی قوم وخویشی ندارد. ذلک بان الله لم یک مغیرا نعمة انعمها علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم؛ نعمتی را که به شما داده، این نعمت را خدا از شما نمی گیرد تا وقتی خود شما زمینه را خراب کنید؛ وقتی زمینه را خراب کردید، نعمت سلب خواهد شد.» (۹۴/۰۵/۳۱)
این ها همگی در وهله ی اول توصیه های امیر مؤمنان به رهبران و متولیان جامعه ی اسلامی و در وهله ی بعد به عموم مردم است. مسئولی که در مقام اجرای امور قرار می گیرد، به جای تکبر باید روحیه ی خدمت به مردم را در خود تقویت کند، چه اینکه مقام کبریایی از آن خداست. انصاف در قبال خداوند، مردم و خویشاوندان به معنای عدالت ورزی بر رعایت مساوات و برابری در رفتار با آنها و پرداخت حقوق مردم بدون تبعیض است. انصاف در برابر خداوند هم به این معنا است که از تمام دستوراتش اطاعت کند، به ویژه که دستورهایش همواره به مصلحت و نفع انسان است؛ چنانچه امیرمؤمنان علی علیه السلام در یکی از خطبه های خود خطاب به مردم می فرماید: «فهلم ایها الناس الی التعاون علی طاعة الله عزوجل والقیام بعدله والوفاء بعهده و الانصاف له فی جمیع حقه فانه لیس العباد الی شیء احوج منهم الی التناصح فی ذلک؛ ای مردم بیایید به یاری هم اطاعت خدا کنیم، عدالتش را بپا داریم به عهدش وفا کنیم و دربارۀ او در تمام حقوقش انصاف داشته باشیم، چرا که بندگان خدا به چیزی به اندازۀ تناصح و خیرخواهی برای یکدیگر در این امور محتاج نیستند.»
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «هشدارهای امیرالمؤمنین به مسئولی که گرفتار غرور و ظلم به رعیت است- اخبار دین ، قرآن و اندیشه - اخبار فرهنگی تسنیم» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.