خبرگزاری تسنیم - زهرا میرزائی دکترای مطالعات زنان

تقوا در نظام فکری الهی ملاک برتری انسان ها بوده و حلقه اتصال بین بسیاری از ارزش های انسانی است تا جایی که بدون تقوا بسیاری از اعمال و مناسک دینی فرد مقبول نخواهد بود. خویشتن داری در قرآن به معنی حلم و همراه با مهمترین کلید واژه قرآن یعنی ایمان است. ایمان از ریشه امن به معنی آرامش و خلاصی از ترس و اندوه است. این رهایی نتیجه پذیرش دستور خداوند و آرامش یافتن روان است. در آیه ۱۱۲ سوره بقره آمده است که کسانی که خود را تسلیم خداوند کنند و نیکوکار باشند، پاداش آنان نزد پروردگارشان است و نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند.

خویشتنداری همچنین به عنوان یک فضیلت اخلاقی در فرهنگ ایرانی به معنی عفاف، زهد، کنترل نفس، حلم، بردباری، تمالک نفس، خودداری از شهوت و پرهیزکاری است؛ که خودداری کرده و خویشتن را از شهوات حفظ و پرهیزکاری می کنند (فرهنگ دهخدا و عمید). از سوی دیگر در دانش روانشناسی خویشتنداری توانایی انتخاب پاداش بزرگتر و با تاخیر، در مقابل پاداش کوچکتر و بدون تاخیر است.

در کنار خویشتنداری آرامش روان مطرح است که حالت خاصی همراه با آسودگی خاطر، ثبات و هماهنگی تپش قلب است و این حالت شخص را در برابر رویدادهای خطیر زندگی و حوادث و چالش ها محکم می دارد. به عبارتی دقیق تر در خویشتنداری فرد سبک زندگی ای انتخاب می کند که شامل انتخاب رفتارهای مبتنی بر انتخاب اعمال با توجه به نتایج بلند مدت و مدبرانه است که جایگزین تکیه بر انگیزه های آنی و هیجانات زودگذر است.

دانشمندان علوم اجتماعی، این تدبیر و به تاخیر انداختن هیجانات و لذات لحظه ای را یک بالندگی مهم می دانند که اساس بینش و توجه به زندگی پس از مرگ است. این سبک رفتاری شامل اعمالی است که افراد می توانند مهار نفس خود را به دست گرفته و یا به امیال درونی خود مسلط شوند. این افراد تمایلات خود را به شکلی تغییر می دهند که هدفی را به خاطر یک هدف بزرگتر و مهمتر کنار زده و بتوانند از مزایای هدف بزرگتر استفاده کنند. البته این موضوع بیشتر در انسان های ارزش مدار صدق می کند که از سطح بالاتری از نیازهای خود مثل آرمان، ارزشمندی، اخلاق مداری و انتظارات اجتماعی را مدنظر دارند.

خویشتنداری در میان فلاسفه به معنی سلامت نفس متکی بر کسب فضایل اخلاقی و پرورش انسانیت است. یا همان حاکمیت بر نفس که حاصل حاکمیت عقل بر قوای شهوت و غضب به وسیله نظم و هماهنگی درونی آدمی است که وی را با نیروی بازدارنده در برابر تمایلات در زندگی هدایت می کند. انسان خویشتندار همواره دارای آرامش و تعادل رفتاری است که از اضطراب و تنش بیرونی متاثر نشده و از رفتار منطقی و ترس و اندوه به دور است. در این دیدگاه روح بر جسم تقدم داشته و زندگی با خویشتنداری برترین نوع زندگی است.

در دنیای امروزه مباحث متنوعی درباره دستیابی به آرامش و انگیزش معنوی از سوی مکاتب و روانشناسان مطرح می شود. البته اکثر این دیدگاه ها زیربنای ماتریالیستی داشته و بیش از آنکه به نیروی درونی فرد تاکید کنند بر دنیای بیرون تمرکز دارند. از سوی دیگر عدم ارائه یک الگوی رفتاری صحیح و راه حل مناسب برای فطرت انسان معضل اصلی ایشان است. این جریانات و علوم از رفع معضل ناآرامی روحی انسان مدرن ملول مانده و بدین جهت است که افراد به سمت مکاتب الهی دست دراز کرده و اهمیت تقوا یا خویشتنداری با رویکرد الهی و معنوی امروزه مورد توجه قرار گرفته است چرا که در نهایت به فرد قدرت و آرامش بخشیده و دنیای پس از مرگ ارزشی بی بدیل برای انسان است.

انتهای پیام/