به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، ارزش های فرهنگی معماری ایرانی گنجینه ای گرانبها از آموزه هایی است که از نسل های گذشته به یادگار مانده اند و باید به نسل های آینده انتقال یابند.

این گنجینه های مادی و معنوی دارای ارزش های معمارانه، زیباشناسانه، باستان شناختی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و با هر نوع عملکرد و کاربرد، نمادی از هویت، فرهنگ، بقای نسل ها و به عنوان میراث فرهنگی تاریخی به شمار می آید.

بناها با ساختار و مصالح بومی نشات گرفته از اقلیم، نشات گرفته از نیازمندی های حیات اجتماعی و فرهنگی، نشات گرفته از وضعیت اقتصادی و سیاسی جوامع مستلزم شناخت همه جانبه نگر و ویژه است. تمدن دیرینه سرزمین ایران همواره با نوآوری ها و پیشرفت های فنی و هنری که به صورت چندجانبه و میان رشته ای به ثمر رسیده اند، توانسته نامی بلندآوازه برای خود در میان سایر تمدن ها پدید آورد.

فناوری به عنوان توانایی ساخت و استفاده از ابزار به مثابه عامل اساسی در تمایز انسان از دیگر موجودات مطرح است و به مجموعه فرآیندهایی گفته می شود که جوامع انسانی از طریق آن ها بر محیط خود تاثیر می گذارند. یکی از نمونه های ارزشمند که جلوه ای از دانش بومی ایرانیان در راستای سازگاری با اقلیم و بهره برداری موثر از عوامل طبیعی با فناوری و عملکرد صنعتی پدید آمده، آسبادهای ایرانی یا پارسی است.

نشتیفان مهد آسبادهای ایرانی

آسیاب های بادی نشتیفان در خراسان رضوی که مشهور به آسباد هستند، از عظیم ترین مجموعه های خشت، گل و چوبی تاریخی ایران و قدیمی ترین مجموعه آسبادهای جهان بازمانده از تاریخ پیش از اسلام ایران محسوب می شوند.

نشتیفان شهری است با قدمت بیش از شش دهه که ریشه نام این شهر از دو کلمه«نش» که محلی شده «نیش» کنایه از نیش کژدم (محلی شده عقرب) که به وفور در نواحی گرم و خشک به ویژه نشتیفان یافت می شود و «تیفان» که محلی شده «توفان» یا همان وزش بادهای موسمی است.

این بادها در کل مدت سال این منطقه را به لحاظ موقعیت جغرافیایی منحصربه فرد ساخته و ساکنان آن را از قدیم الایام به فکر ساخت آسیاب بادی در جهت بهره برداری از این جریانات هوایی بوده اند.

در حال حاضر این آسبادها علاوه بر اهمیت تاریخی خود به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری در ایران نیز شمار می روند و سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی جهت بازدید این آسبادها به شهرستان خواف سفر می کنند.

تاسیس پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران

محمد رکنی سرپرست پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران پیرامون قدمت تاریخی این آسبادها می گوید: شواهد گوناگونی وجود دارد که نشان می دهد قدیمی ترین آسیاهای بادی در شرق و جنوب شرق ایران ساخته شده اند. پیشینه شکل گیری آن براساس منابع مکتوب برخی مورخین مانند اصطخری ( قرن ۴ ه.ق ) به ۲۰۰۰ سال پیش (قبل از اسلام ) در سیستان وجود داشته اند.

در بین بادهای محلی ایران، بادهای ۱۲۰ روزه سیستان در بخش شرقی سرزمین ایران برای مدتی از سال حاکمیت می یابند. محدوده وزش این بادها ناحیه شمال ایران و منطقه موسمی در شبه قاره هند است و از طریق افغانستان و به ویژه در بیابان تار این کشور قدرت یافته و با عبور از نواحی کم ارتفاع افغانستان وارد ایران می شود. جهت وزش آن ها در جنوب خراسان و زابل، شمال شرق و جنوب غرب می باشد و آسبادهای ایران تحت تاثیر این بادها در سه استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان گسترس یافته است.

وی با اشاره به ایجاد پایگاهی در جهت حفظ و ثبت این آسبادها ادامه می دهد: پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران در سال ۱۳۹۶ با اهداف عالیه حفاظت و صیانت از میراث بومی چون آسبادهای ایران در استان خراسان رضوی شهر نشتیفان تاسیس شد از اقدامات صورت گرفته در پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران بررسی و شناسایی آسبادهای واقع در مراکز شهری و روستایی استان های مذکور بوده که تعداد آسبادهای ایران در گذشته طبق مدارک و اسناد، ۴۱۶ دستگاه آسباد و در حال حاضر ۳۱۱ دستگاه آسباد شناسایی شده که در استان خراسان رضوی به تعداد ۱۳۰، در استان سیستان و بلوچستان به تعداد ۶، استان خراسان جنوبی ۱۷۵ دستگاه شناسایی شده است.

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران با اشاره به مراحل پایانی انجام عملیات مستندنگاری و نقشه برداری آسبادهای نشتیفان خواف برای ثبت جهانی اظهار می دارد: انجام پروژه های مستندسازی و برداشت از آسبادها و فضاهای وابسته به آن، انجام مطالعات تعیین عرصه و حریم آسبادها، ساماندهی مسیرهای دسترسی و گذرهای گردشگری به آسبادها، شناسایی افراد و مشاغل وابسته به آسبادها در قالب پرونده میراث ناملموس، برگزاری همایش های داخلی و بین المللی به منظور شناخت و معرفی و حفاظت از این آثار در برنامه های ادواری پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران است.

مدیر موزه خراسان در ادامه با اشاره به اهمیت ثبت قطعی این آثار تاریخی در فهرست جهانی می افزاید: آسبادهای ایران به شماره ۶۱۹۲ در فوریه ۲۰۱۷ در فهرست موقت میراث جهانی ثبت شده است؛ بر این اساس به منظور فراهم سازی ثبت زنجیره ای آسبادها در فهرست میراث جهانی تعیین اهداف و برنامه های پژوهشی، مطالعاتی، حفاظت، مرمت، ساماندهی، اقدامات مشارکتی، برنامه های معرفی و آموزش و تمام اقدامات فنی و اجرایی وفق ساختار و اصول پرونده ثبت جهانی در اولویت های اقدام پایگاه است.

محمود باعقیده رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف با اشاره به اهمیت این آسبادها برای منطقه اظهار می دارد: در یکی دو سال اخیر اکثر آسبادها مرمت شده اند و مردم محلی نیز به عنوان یک جاذبه تاریخی تبلیغ کننده این بناها هستند. برنامه ها و جشن ها نیز اخیرا در کنار این بناها برگزار و عملا به نمادی برای شهر تبدیل شده است.

وی ادامه می دهد: در سال اخیر ورود گردشگر خارجی به این شهرستان سه برابر شده که صرفا برای بازدید از بناهای تاریخی آمده اند. این گردشگران مختص خواف و بازدید از آسبادها آمده بودند و اکثر تورها نیز دو شب حداقل اقامت داشته اند. اکثر این بازدیدکنندگان نیز خارج از استان هستند که در شهرستان اقامت داشته اند هر چند نباید غافل شد که مراکز بوم گردی نیز نقش مهمی در اسکان این گردشگران داشته اند. این بناها و شرایط ویژه گردشگری خواف منجر به ماندگاری حداقل یک تا دو شب گردشگر شده که آسبادها مهمترین جاذبه گردشگری هستند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خواف با اشاره به اثرات اجتماعی این آثار خاطرنشان می دارد: غرور ملی مردم منطقه بالا رفته و حفظ و نگهداری از این آسبادها برای مردم نشتیفان موضوعی جدی شده؛ به عنوان مثال صاحبان خانه در مسیر آسبادها حتی برای نمای منزل خود با ما مشورت می کنند در حالی که در سال های گذشته این گونه نبود. اهمیت حضور گردشگر و بناها برای مردم درک شده؛ آسبادها در قدیم برای بسیاری از شهروندان حکم زباله دان را داشت اما حالا خود شهروندان محلی اقدام به جمع آوری زباله ها می کنند؛ این در حالی است که هنوز ثبت جهانی هنوز نشده و تنها ثبت ملی اتفاق افتاده است.

باعقیده همچنین با اشاره به افزایش آمار بازدید در شهرستان می افزاید: آمار بازدیدکننده در دو ماه اول سال حدود ۶ هزار بازدید و تعداد گردشگر همراه با اسکان شبانه در همین مدت حدود ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر بوده که برای شهری مانند نشتیفان بسیاری بالا است. به ویژه وقتی بدانیم این گردشگران مختص آسبادها می آیند.

انتهای پیام/ح