ایسنا/قزوین دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه ها، اصطلاح ها، عبارت ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

استمداد کرد / استمداد جست یا طلبید

استمداد مصدر باب استفعال است یعنی: مدد ویاری طلب کردن، فعل همکرد آن، (کردن) یا (نمودن) است، نه طلبیدن وجستن. چون مفاهیم طلب وجستن در خود مصدر وجود دارد. مثلا می گویند: او برای رفع اشکال درسی خود، از دوستان استمداد طلبید یا استمداد جست که نادرست است و باید بگویند: او از دوستان استمداد کرد یا استمداد نمود. می توانیم به زبان فارسی بگوییم: از دوستان یاری خواست.

اعلی / اعلا / اعلاء

در زبان عربی، افعل التفضیل، بر وزن افعل می آید مانند اشرف، ا کبر، اصغر و … . اعلی، افعل التفضیل است. در فارسی (ی) را به (الف) بدل می کنند تا شکل فارسی به خودبگیرد؛ ا علا. یعنی بالاتر، بالاترین، برتر و برترین. واژه هایی مانند عیسی (عیسا)، کبری (کبرا)، مجتبی (مجتبا) و … نیز چنینند.

افعل التفضیل عربی درفارسی به صورت صفت به کار می رود و آن را نباید با همزه (ء) نوشت. یعنی نوشتن اعلی به صورت اعلاء کاملا غلط است. همزه (ء) پایانی در پایان واژه هایی است که افعل التفضیل نیستند. مثلا واژه هایی که بر رنگ دلالت دارند. مانند: صفراء (زردی)، حمراء (سرخی)، بیضاء (سفیدی)، سوداء (سیاهی و نیز دیوانگی و خیال)، سمراء (گندم گون بودن) و … . این گونه واژه ها در ساخت و معنی، با اعلا تفاوت دارند. بنا براین بنویسیم: مرکب اعلا، نه اعلاء؛ (اعلا) مانند بسیاری واژه ها درهنگام اضافه، (ی) می گیرد مانند: خرمای اعلای بم.

اعمال قانون / اعمال قانون

اعمال مصدرباب افعال است یعنی عمل کردن، به کاربستن. اعمال جمع عمل است یعنی کارها. با این توضیح معلوم می شود ازنظر پلیس و مراجع قضایی، باید اعمال قانون خوانده شود که گاهی به اشتباه، اعمال خوانده می شود.

افعال مؤدبانه

در زبان فاسی برخی افعال به لحاظ رعایت ادب واحترام ونشانه ی فروتنی گوینده به مخاطب، به دو گونه ی متفاوت نوشته و خوانده می شود: گونه ای که ویژه ی گوینده است و گونه ای که به مخاطب اختصاص دارد. چندنمونه ذکر می کنیم.

خوردن - گوینده: من خوردم یا خورده ام. به مخاطب: شما میل فرمودید یا میل بفرمایید.

گفتن - گوینده: من خدمتتان عرض کردم یا گفتم. به مخاطب: شما فرمودید یا می فرمایید یا بفرمایید.

آمدن - گوینده: ماخدمتتان می رسیم یا می آییم. به مخاطب: شما تشریف بیاورید یا آوردید یا بیاورید.

رفتن - گوینده: ما رفته بودیم. به مشهد مشرف شدیم. به مخاطب: شما تشریف بردید یا تشریف ببرید.

سخن گفتن - گوینده: من این سخن راگفتم. به مخاطب: لطفا افاضه بفرمایید.

بودن یا هستن - گوینده: ماهستیم یا درخدمتیم. به مخاطب: شما تشریف دارید یا حضور دارید؟

متأسفانه گاهی برخی، این افعال را جابه جا استفاده می کنند. مثلا از آن سوی تلفن می پرسند: تشریف دارید؟ و پاسخ دهنده می گوید: بله، تشریف داریم. (!) بهتراست از این افعال در جای درست خود استفاده کنیم.

انتهای پیام