ایسنا/خراسان رضوی یک جامعه شناس گفت: انتشار نتایج افکارسنجی ها در جامعه بر روی افکار عمومی تاثیر بسزایی می گذارد و موجب جهت دهی به افکارعمومی می شود؛ به عبارتی انتشار نتایج یک افکارسنجی می تواند موجب گفتمان سازی و بازتولید واقعیت موجود در جامعه و تقویت آن شود.

حامد بخشی در گفت وگو با ایسنا اظهار کرد: افکار سنجی در کشور ما به منظور شناخت افکار عمومی و توده ها درخصوص مسائل فرهنگی و سیاسی کشور به نظر می رسد که رصدهای جدی وجود دارد. افکار سنجی دو وجه دارد؛ یک بحث گردآوری اطلاعات و بحث دوم بحث انتشار نتایج افکارسنجی است. از حیث اینکه انتشار یک افکار سنجی نقش قابل توجهی در ایجاد گفتمان در همان حوزه دارد؛ لذا درمسائل حساس و محرمانه اجازه افکارسنجی یا نظرسنجی به نهادهای غیرخودی داده نمی شود.

وی افزود: زمانی که نتایج افکارسنجی در خصوص مسائل حساس اجتماعی-سیاسی منتشر می شود موجب بازتولید واقعیت موجود و تقویت آن می شود؛ بنابراین نظرسنجی به صورت افکار سنجی در کشور ما می تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

بخشی ضمن بیان اینکه افکار سنجی یک صنعت است، گفت: در کشور ما نیز از افکار سنجی برای شناسایی و سنجیدن فضای موجود و کنترل استفاده می شود. معمولا اول افکارسنجی اتفاق می افتد بعد مطلع می شویم که شرایط چگونه است.

وی افزود: همانطور که گفته شد افکارسنجی یک صنعت است و در جوامع باز بخش جدی افکارسنجی توسط بخش خصوصی انجام و نتایج آن به جامعه بازخورد داده می شود، زیرا افکارسنجی روی افکار عمومی تاثیر می گذارد و آن را کنترل می کند و انتشار نتایج یک افکارسنجی در جامعه می تواند بازتولید گزاره قوی تر را بکند.

این عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی ضمن تقسیم بندی نهادها به نهادهای انتشاراتی و نهادهای اطلاعاتی، گفت: نهادهای انتشاراتی نتایج افکار سنجی را منتشر می کنند، اما در نهادهای اطلاعاتی هدف عددسازی و فضاسازی است و به دنبال این هستند که نگرش مردم را درمورد موضوع خاص عوض کنند. درواقع هدف آنها از انتشار افکارسنجی، جهت دهی به افکار عمومی است. آدم ها همواره سعی دارند که خود را همرنگ جماعت کنند؛ بنابراین این نهادها نیز از این خصلت انسان که به دنبال تایید شدن و همرنگ جماعت شدن است، استفاده می کنند و با بیان نظرات عموم مردم سعی می کنند بقیه مردم را نیز با این تفکر و نگرش همراه سازند؛ مثلا در نظرسنجی انتخاباتی زمانی که ما می فهمیم ۸۰ درصد مردم به فلان کاندیدا رای می دهند، حتی اگر بین انتخاب دو کاندیدا تردید هم داشته باشیم ولی به فردی رای می دهیم که درنظرسنجی ها انتخاب اکثریت بوده است.

وی افزود: مسئله ای که برای نهادهای انتشاراتی اهمیت دارد، این است که چه چیزی را می خواهند به مردم انتقال دهند و دقیق بودن نظرسنجی آنچنان برای شان مهم نیست. اما در مقابل نهادهای اطلاعاتی و نهادهایی که به دنبال سیاست ورزی اند برای شان بسیار مهم است که نتایج افکارسنجی درست و دقیق باشد و اطلاعات صحیح در اختیار آنها قرار گیرد؛ زیرا اگر اطلاعات دقیق نباشد، این نهادها ضربه می خورند. حلقه های مرکزی سیاست گذار در جامعه، از آنجایی که بایستی در امور مختلف تصمیم گیری کنند و با انجام افکارسنجی سیاست های اقتضایی خواهند داشت؛ لذا اعتبار و دقت افکارسنجی نیز بسیار برای شان اهمیت دارد؛ زیرا از این طریق می توانند شناختی دقیق نسبت به وضعیت موجود جامعه داشته باشند.

بخشی با بیان اینکه اعتبار افکارسنجی بستگی به روش انجام آن و نحوه تحلیل اطلاعات دارد، گفت: تشخیص اینکه آیا نظرسنجی اعتبار و دقت لازم را دارد، فقط کار متخصص است که به لحاظ روشی، نحوه نمونه گیری و تحلیل داده و … را مورد ارزیابی قرار دهد. هنگام نظرسنجی حتی نحوه سوال پرسیدن نیز در نحوه پاسخ تاثیر می گذارد. اگر سوال منفی یا مثبت بپرسیم ممکن است دو پاسخ متفاوت از یک مخاطب بگیریم؛ بنابراین در طراحی سوال بایستی دقیق بود. زمانی که هنگام سوال پرسیدن از صفت های مختلف مثبت یا منفی استفاده شود، قطعا روی پاسخ مخاطب نیز تاثیر می گذارد و در این حالت نظرسازی اتفاق می افتد نه نظرسنجی.

وی افزود: حتی حالت صورت پرسشگر می تواند روی افکارسنجی تاثیر بگذارد؛ زیرا پاسخگو در سطح ناخوداگاه کاملا به حالت چهره و رفتار حساس است. من از چهره شما حس می گیرم که بایستی چه پاسخی بدهم، چون همه دنبال تایید شدن هستند و دوست دارند که همرنگ جماعت شوند. افکار سنجی یک فناوری صنعتی است و کمی اشتباه می تواند نتایج را کاملا تغییر دهد.

این جامعه شناس در خصوص روش های مختلف افکارسنجی گفت: تفاوت روش ها در اعتبار آنهاست. افکارسنجی تلفنی زیاد اعتبار ندارد. در افکارسنجی افراد هرچه گمنام تر باشند پاسخ های حقیقی تری می دهند. در مصاحبه تلفنی که پاسخ دهنده، مخاطب را نمی بیند لذا اعتماد کمتری هم می کند. مخصوصا درمورد مسائل حساس مردم خیلی محافظه کارند؛ بنابراین درخصوص موضوعات حساس نظرسنجی تلفنی اعتباری ندارد.

وی افزود: حتی در نظرسنجی درب منازل نیز ممکن است گاهی پاسخ های حقیقی را نشنویم. نظرسنجی در فضای مجازی نیز از آن جهت که نمونه اش همگن نیست فاقد اعتبار است. هنگام افکارسنجی هرچه هویت افراد مخفی تر باقی بماند، پاسخ های حقیقی تری می شنویم و افکارسنجی اعتبار بیشتری خواهد داشت. درحال حاضر در جامعه ما تنها نظرسنجی که اعتبار دارد، نظرسنجی حضوری است آن هم درمکان هایی که افراد درحال عبور مرور هستند و کاملا گمنام باقی می مانند.

بخشی خاطرنشان کرد: به طور مثال بعد از افکارسنجی های جدی که درمورد نقش شبکه های اجتماعی انجام گرفت، حتی صداو سیما نیز در بازنگری جدید، بودجه بسیاری را به فعالیت های مجازی خود اختصاص داده است که بخشی از آن به افسران نرم و سایبری ها اختصاص می یابد تا در فضای مجازی یک فضای گفتمانی درست کنند.

انتهای پیام