روابط تهران
کارشناس ارشد مسائل روسیه و آسیای مرکزی گفت: همان قدر که از روس ها توقع داریم، باید همان قدر هم با آنها کار کنیم نه اینکه سطح توقعاتمان صد باشد و سطح همکاری هایمان یک.
روابط ایران و روسیه از جنبه های مختلفی مورد بحث و بررسی است. این روابط دارای فراز و نشیب های بسیاری بوده و اما و اگرهای فراوانی در این میان وجود دارد. برخی این روابط را راهبردی توصیف می کند و برخی آن را تاکتیکی می دانند و برخی هم اعتقاد دارند که روس ها از کارت ایران استفاده می کنند.
در همین رابطه با شعیب بهمن کارشناس ارشد مسائل روسیه و آسیای مرکزی به گفت وگو نشستیم
که بخش اول آن را در ادامه می خوانید.
فارس: روابط ایران و روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا این روابط راهبردی یا استراتژیک است؟
بهمن: روابط ایران و روسیه از جنبه های مختلف قابل بررسی است. چیزی که واقعیت دارد این است که روابط ایران و روسیه به ویژه در سال های اخیر تا حد زیادی توسعه پیدا کرده که این توسعه همه جانبه نبوده و در برخی عرصه ها خوب بوده و در برخی عرصه ها کاملا عقب مانده مثل بحث اقتصادی.
در برخی عرصه ها مانند نظامی و امنیتی بسیار خوب پیش رفته و بخش مهمی از این همکاری ها درباره سوریه است. مهم است که همکاری ها محدود به سوریه نبوده و دو طرف سعی دارند روابط خود را در حوزه مسائل منطقه ای و بین المللی گسترش دهند. در سایر پرونده های منطقه ای نیز دو کشور به نوعی هم منافع مشترک دارند و هم تهدیدات مشترک.
بنابراین هر دو عنصر منافع مشترک و تهدید مشترک برای دو کشور ایران و روسیه مهم است. ولی مسئله اصلی که متاسفانه مغفول مانده توسعه اقتصادی است. این رابطه در پایین ترین حد خود قرار داشته ونتوانسته مانند سایر جنبه ها رشد کند و اگر این مسئله بهبود پیدا نکند نمی توانیم در آینده شاهد چشم انداز توسعه چشمگیر روابط دو کشور باشیم.
چرا که امروزه مسائل اقتصادی کشورها را به یکدیگر وصل می کند و اگر این بحث مغفول بماند به سایر جنبه های روابط نیز آسیب می رساند. مثلا روابط روسیه و ترکیه بعد از اتفاقی که برای جنگنده های روس افتاد پس از آن بازسازی شد و به حال اولش برگشت و دلیل آن تنها روابط اقتصادی بود که میان دو کشور حاکم بود و هر دو به منافع آن نیاز داشتند.
آنقدر که این روابط پیچیده و گره خورده بود که هیچ کدام از دو کشور نتوانستند از آن چشم پوشی کنند و روابط را بازسازی کردند. ولی در روابط ایران و روسیه تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده و این روابط در حال حاضر به هیچ وجه راهبردی نیست. ر
وابطی است که بین دو همسایه در جریان بوده، در برخی از پرونده ها مانند سوریه که هر دو منافع مشترک داشتند. همسویی بین ایران و روسیه افزایش یافته است.
ولی این حرف به این معنا نیست که این روابط نمی تواند راهبردی باشد. برخلاف آن چیزی که سابقا و حتی در حال حاضر، هم در حوزه آکادمیک و هم در بین نخبگان سیاسی ایران جریان دارد که ایران و روسیه نمی توانند روابط راهبردی داشته باشند.
من معتقدم که دو کشور می توانند روابط داخلی داشته باشند و در حوزه های اقتصادی روابط خود را گسترش دهند و در پرونده های دیگر هم با هم همکاری کنند مثل مسائل منطقه ای و بین المللی.
فارس: فکر می کنید چه موانع و چالش هایی مانع از این می شود که روابط به سمت راهبردی شدن برود، آیا روس ها زیاده خواه هستند؟
بهمن: بخشی از این عوامل عدم توسعه روابط، در ایران بخشی در روسیه و بخشی هم تحت موقعیت نظام بین الملل قرار دارد. در داخل ایران نوعی نگاه تاریخی نسبت به روسیه وجود دارد که این نگاه در ادوار گذشته به دلایل مختلف بازتولید شده است. این نگاه در سال های گذشته به دلیل نوع کارکرد منفی رسانه ها و همچنین فضای حاکم بر جنگ سرد و القائاتی که به مردم ایران شده، شکل گرفته و قوت یافته است.
بخش مهمی هم تحت تاثیر نظام آموزش و پرورش بوده که به دلیل آنکه سیستم آموزش و پرورش ایران سیستم آمریکایی و غربی بوده و در سال های بعد از انقلاب نیز همان سیستم باقی مانده، روایت های تاریخی معمولا از جنبه و دیدگاه غربی ها منتقل شده اند.
حتی امروزه در روابط بین الملل و کتاب هایی که در دانشگاه ها تدریس می شود عمدتا از منابع غربی گرفته می شوند و این نگاه منفی همواره در ذهن ایرانی ها بازتولید شده و از نظر ایرانی ها ترکمانچای و گلستان قراردادهای ننگینی هستند ولی هیچ کسی به جدایی بحرین از ایران که متأخرتر نیز هست، اشاره ای نمی کند.
این به این دلیل است که این موضوع همواره توسط رسانه ها بازتولید شده است. بنابراین یک بخشی از آن نگاه منفی است ولی بخش دیگر آن که بخش بسیار مهمی است این است که برخی ها نگاه غربی دارند و هیچ اعتقادی به روابط با کشورهایی غیر از کشورهای غربی و آمریکا ندارند.
این را می شود در تمامی رفتارهای آنها مشاهده کرد. مانند اتفاقی که در فضای پس از برجام اتفاق افتاد و تمامی فرصت ها عملا به فرانسوی ها، آلمانی ها و غربی ها بخشیده شد.
بنابراین دیدگاهی که برخی از مدیران و تصمیم گیران ایرانی نسبت به غرب دارند، یکی دیگر از عوامل بازدارنده در رشد و توسعه روابط ایران و روسیه است. این گروه تاثیر بسزایی در پا نگرفتن این رابطه داشته اند.
در این میان قراردادهای بسیاری میان ایران و روسیه امضا شده اما در همان مرحله اولیه باقی مانده و به کشوی میز وزیر یا مدیر کل منتقل شده اند. علیرغم آنکه دستورهایی از مقامات بالاتر در این مورد اکیدا وجود داشته ولی به مرحله اجرا نرسیده اند. مثلا روس ها تمایل داشته و دارند در نیروگاه های آبی برقی سواحل حوزه خلیج فارس ایران سرمایه گذاری کنند.
این طرح، طرحی است که می تواند هم به توسعه رفاه مردم در آن مناطق محروم کمک کند و هم موجب سرمایه گذاری روس ها در ایران شود و منافع دو کشور را به هم گره زند. ولی عملا این طرح در وزارت نیرو جدی گرفته نشد و در سطح محدودی محقق شد. یا تمایلاتی که روس ها برای سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز ایران داشتند و به دلیل غربگرایی حاکم در وزارت نفت و مدیرانی که اساسا اعتقادی به کار با روس ها ندارند، هیچ کدام عملی نشد.
تصور دیگری که در ذهن مدیران ایرانی است، این است که فکر می کنند تکنولوژی و صنعت روسی عقب مانده است و تمامی تکنولوژی های پیشرفته در آمریکا و اروپا قرار دارد.در حالی که چنین چیزی نیست و این به دلیل عدم شناخت صحیح ما از روسیه است و متاسفانه نه مدیران و نه نخبگان فکری، هیچ کدام روسیه را به درستی نمی شناسند و از ظرفیت های آن اطلاع ندارند.
بنابراین این تصور فکری در برخی از مدیران وجود دارد که روس ها فناوری و تکنولوژی هایشان چندان پیشرفته نیست و نسبت به غربی ها عقب مانده هستند. بنابراین، این یکی از عوامل بازدارنده در ایران است که رابطه با روس ها را کند می کند.
یک مانعی نیز در روسیه وجود دارد و آن هم نگاهی است که روس ها به ایرانی ها دارند.روس ها هم بنا بر شرایط تاریخی این اعتقاد در آنها شکل گرفته که ایران کشوری است که ذاتا تمایل دارد به سمت غرب حرکت کند. چرا که آنها تجربه جنگ سرد و حضور ایران در بلوک غرب را دارند.
در دوره بعد از انقلاب نیز دائما این ادعا را مطرح می کنند که ادعای درستی نیز بوده است مبنی بر اینکه به محض ایجاد گشایش در روابط خارجی، ایران سریعا به سمت کشورهای غربی رفته است. در واقع روس ها اعتقاد دارند که ایران تنها از سر اجبار و اضطرار است که به سمت همکاری با روسیه می رود.
یعنی ایرانی ها هر جا در تنگنا قرار می گیرند و یا هر تکنولوژی و فناوری که غربی ها حاضر نیستند به ایران بدهند به سمت روسیه می رود. مثل بحث هسته ای که ایران اول به سمت کشورهای اروپایی همچون فرانسه و آلمان رفت، اما بعد که با آنها به توافق نرسید چه در دوره قبل از انقلاب و چه در دره بعد از انقلاب به سمت روس ها رفت.
و یا مثلا در صنایع نظامی، روس ها می گویند که غربی ها به شما هواپیماهای مسافربری مانند ایرباس نمی دهند اما می خواهید هواپیماهای جنگی را از روس ها بگیرید. روس ها هم برایشان توقعاتی ایجاد شده که یا به آنها پاسخ داده نشده یا به مرور زمان باعث شده برداشت آنها به برداشت منفی از ایران تبدیل شود.
در روسیه نیز در کنار این برداشت منفی که اعتقاد دارد ایران همواره از سر اجبار به سمت این کشور آمده و اگر گشایشی در روابط خارجی آن به وجود آید به سمت غرب حرکت می کنند، یک طیف غربگرای قدرتمند هم وجود دارد. یعنی آنها هم اعتقاد دارند که چرا باید برای همکاری با ایران هزینه پرداخت کنند و منافع این کشور فدای رابطه با ایران شود، در حالی که ایران برای ما هیچ منفعتی ندارد؛ زیرا در حوزه اقتصادی تعامل دو کشور زیر دو هزار میلیارد دلار است.
عامل دیگر در عدم توسعه روابط ایران و روسیه، فشارهایی است که از سمت غرب وجود دارد و مانع از گسترش روابط میان دو کشور شده است. روابط ایران و روسیه نه در حال حاضر بلکه در طول تاریخ همواره یک رابطه سه ضلعی بوده و همیشه عامل سوم در این رابطه نقش داشته است.
مثلا در گذشته بریتانیا این نقش را ایفا کرده در دوره جنگ سرد و سال های بعد از آن آمریکایی ها این نقش را ایفا کردند و همیشه یک عامل سومی وجود داشته و یا به اسم یک کشور قدرتمند یا نظام بین الملل دخیل بوده است و سعی کرده فشار وارد کند و از توسعه روابط جلوگیری کند.
همانطور که می بینیم فشارهایی نیز به روس ها در مقاطع مختلف برای همکاری با ایران در حوزه های نظامی، هسته ای و غیره وارد شده است.
بنابراین عامل فشار بین الملل هم با اینکه هم می تواند موجب پیشرفت روابط کشورها شود، ولی در طول سالهای مختلف روابط با روسیه را محدود کرده است.
فارس: چقدر فکر می کنید عدم توسعه در روابط دو کشور از سوی خود کشور روسیه بوده است؟ مثلا در حوزه اقتصادی و انرژی، نیروگاه بوشهر هنوز هم عملا بعد از چهل سال وارد مدار نشده و حداقل سی سال است که طرف روسی تغییرات زیادی بر آن اعمال کرده است.
به دلیل آنکه طراحی اصلی این نیروگاه از سوی طرف غربی بوده است، بعد از اینکه آنها رفتند، روس ها آمدند، در افکارعمومی این بحث مطرح است که چرا این نیروگاه بعد از ۴۰ سال هنوز به توان تولید برق مورد نیاز حتی یک لامپ هم نرسیده است. در صورتی که این نیروگاه می تواند به عنوان سندی شفاف در توسعه روابط دو کشور مطرح شود.
در حوزه نظامی نیز گفت وگویی با متخصصین نیروی هوایی ارتش روسیه شده، همانطور که می دانید در زمان ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی، تسلیحات هسته ای خریداری شد و هواپیماهای دست دوم از روس ها خریداری شد و هنوز هم حاضر نشدند دفترچه های خرید این هواپیماها را دراختیار متخصصین ایرانی قرار دهند. دلیل این امر چیست؟
بهمن: بخشی از علت عدم توسعه روابط ایران و روسیه طرف روس است، دیدگاههایی که آنها دارند و برداشت های منفی و غربگرایانه، تأثیرگذار در این روابط هستند، اما اگر مورد به مورد وارد شویم، مثلا درباره نیروگاه مباحث مختلفی وجود دارد، که از پایه اولیه نیروگاه که غربی بوده و روس ها از همان اول تأکید داشتند که این پایه را به هم بزنند و ساختار جدیدی برای نیروگاه برآورد کنند.
عدم موافقت ایران با این مسئله یکی از علل کندی روابط ایران و روسیه بوده است و ایران مجبور شد هزینه های زیادی را متحمل شود و روند ساخت نیروگاه طولانی شود و اینکه ایران هم در این میان مقصر بوده است.
دربحث نیروگاه، پرداخت هایی که باید انجام می شد تا طرف روسی براساس مستنداتی که وجود دارد عملا انجام نشده و بخش مهمی از تکمیل نشدن نیروگاه به دلیل هزینه های مالی بوده که مهمترین آنها پرداخت نشده است.
ولی قطعا طرف روسی دخیل است، ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم که روسیه کاملا در راستای منافع ملی ما حرکت کند و کاری که ما می خواهیم را انجام دهد.
روسیه با عینک خودش به مسائل نگاه می کند و منافع خود را در ابتدا درنظر می گیرد، اگر در موضوعی مانند سوریه با ما همسویی داشته باشد می توانیم همکاری کنیم، ولی مسئله اینجاست که آیا ما می توانیم این همسویی ها را ایجاد بکنیم یا نه.
متأسفانه آن چیزی که در فضای فکری ایران رایج است این است که چون در گذشته این چنین نبوده، در آینده نیز این امر میسر نیست و به دلایل تاریخی یا هزاران دلیل دیگر، این فرصت را نداریم که این همسویی ها را ایجاد کنیم. درحالی که به این شکل نیست و زمینه برای توسعه روابط وجود دارد و گام اول و اساسی و مهم آن، توسعه روابط اقتصادی است.
ما اگر در این نقطه نتوانیم پیوند بزنیم، با روس ها ممکن است حتی در آینده دچار مشکل شویم. روس ها می گویند که در فضای گشایش و بعد از برجام تمامی امتیازات خود را به کشورهای غربی می دهید، چطور از روسیه توقع دارید به نفع شما رأی بدهد و آن را وتو کند.
این چه انتظاری است که در فضای افکارعمومی ما جای گرفته که امتیازها را به یک نفر دیگر بدهیم و فرصت ها را دراختیار کشورهای دیگر بگذاریم و این کشورهایی که امتیازات را گرفته اند علیه ما قطعنامه صادر کنند و کشوری که کاملا محروم مانده و در خارج از گود است و به آن نگاه نکرده ایم از ما در شورای امنیت حمایت کنند. این عقلانی نیست و باید در حوزه سیاست خارجی متوازن باشیم .
همان قدر که از روس ها توقع داریم، باید همان قدر هم با آنها کار کنیم نه اینکه سطح توقعاتمان صد باشد و سطح همکاری هایمان یک. ما الان دقیقا هم در سطح افکار عمومی و سطح فکری این مشکل را داریم و سطح توقعات از روس ها بالاست اما وقتی داخل روابط با آنها می رویم می بینیم که عملا چیزی وجود ندارد.
تا کی قرار است این نگاه منفی به روس ها ادامه پیدا کند؟ چرا این نگاه منفی در سالهای پیش نسبت به غرب تصحیح شده است؟ علاوه بر آن، در خود غرب نیز کشورهای دیگری بوده اند که دارای سابقه منفی تاریخی هستند.
مگر آلمانی ها پاریس را اشغال نکردند؟ خیلی هم قدیمی نیست و زمان زیادی از آن نگذشته، اما رابطه دو کشور بسیار استراتژیک و راهبردی است و کاملا با هم پیوند خورده است. بنابراین اگر بخواهیم دائم به گذشته نگاه کنیم و منفی گرایی داشته باشیم، نمی توانیم نگاهی به آینده داشته باشیم. باید در یک نقطه از این گذشته رها شویم.
اتفاقات بدی افتاده، این درست است، بخشی از اراضی و ولایت ما از کشور ما جدا شده اند اما تا ابد نمی توان آنها را دستمایه روابط خارجی با کشوری همچون روسیه کرد. ضمن اینکه همچنان این پرسش باقی است که چرا این دیدگاه بدبینانه، درباره قراردادهای ننگینی که انگلیسی ها به ایران تحمیل کردند وجود ندارد و کارهایی که آنها با کشور ما کردند و موجب تجزیه آن شد مطرح نمی شود؟
در صورتی که برخی از آنها نسبت به اتفاقات صورت گرفته که روسیه در آنها دخیل بوده متأخرتر هستند، اما کاملا از یادها رفته و وقتی به مردم می گوییم حدود ۴۵ سال پیش بحرین به ایران متصل بود موضعی ندارند و امروز شاهد موضع گیری های شدیدالحن وزیر خارجه بحرین هستیم.
فارس: فضاسازی های منفی علیه دو کشور چقدر بر روی روابط ایران و روسیه تأثیر گذاشته و چقدر متأثر بوده است؟
بهمن: می شود گفت کاملا تأثیر داشته است. در ایران این نگاه منفی به روس ها کاملا وجود دارد و در اکثر رسانه ها این نگاه منفی حاکم است. بنابراین در نگاه روس ها کاملا تأثیرگذار است.
این دیدگاه منفی، البته برای بخشی از روس ها که درحوزه ایران کار می کنند، عادی شده ولی حقیقت این است که بر روی روابط ایران و روسیه تأثیر می گذارد.
قاعدتا در طرف روسی نیز همین اتفاق افتاده است و ممکن است برخی از مقامات ما به مطالبی که در رسانه های روسی منتشر می شود استناد کنند و براساس آن موضع گیری کنند و این نشان می دهد که ما چقدر در حوزه رسانه ای ضعیف هستیم و نمی توانیم رسانه های غرب گرا یا نزدیک به قدرت را از یکدیگر جدا کنیم.
مشکل اساسی در این رابطه این است که ما هیچ گاه منابع دست اول روس ها را نخوانده ایم. در طول تاریخ رمان هایی که از روسیه ترجمه شده، کتاب های تاریخی که ترجمه شده، کتاب هایی که درباره کمونیسم روسی ترجمه شده، حتی کتاب هایی که در حال حاضر در دست ترجمه هستند، همه از منابع غربی هستند؛ یعنی ممکن است که کتاب در اصل به زبان روسی نوشته شده ولی این کتاب اول به فرانسوی و انگلیسی ترجمه شده و بعد از این زبان ها به فارسی ترجمه شده اند.
این نشان می دهد که شناخت ما یک شناخت ناقص است و یا کتاب هایی ترجمه شده که برداشت های غربی را از روس نشان می داده است و این نگاه ضربه زننده است و نگاه غربی را در کشور ما ترویج و تبلیغ می کند.
ما در حوزه رسانه نیاز داریم روس ها را بلاواسطه بشناسیم و خبرگزاری هایمان در شهرهای مهم روسیه نماینده داشته باشند، دفتر داشته باشند و یا دست کم در خبرگزاری هایمان مترجم های روسی داشته باشیم و خبر را از منبع اصلی آن دریافت کنند.
در بسیاری از خبرگزاری های مهم ایرانی دیده شده که اخبار به شیوه دیگری بازگو شده، درحالی که وقتی به منبع روسی آن مراجعه می کنیم می بینیم که خبر اصلا به این شکل نبوده، مثل همان خبری که روسیه اعلام کرده بود همه کشورهای خارجی از جمله ایران باید از سوریه خارج شوند، ولی وقتی به منبع روسی آن مراجعه می کنیم، می بینیم که اسمی از هیچ کشوری برده نشده ولی یک خبرگزاری غربی، ایران را هم به آن اضافه کرده بود و تمام خبرگزاری های ما آن را ترجمه کرده بودند.
این تأثیر بسزایی بر روی افکارعمومی گذاشته بود و پس از آن رسانه هایی مانند بی بی سی شروع به مانور دادن بر روی آن کردند و الان دیگر هر چه آن را تکذیب کنند، صدا به جایی نخواهد رسید.
این نشان می دهد که ما متأسفانه حرفه ای عمل نمی کنیم، دست کم درباره روسیه، به دلیل دشواری زبان روسی به این سمت نرفته ایم و این باعث شده تا روس ها را نشناسیم و فضای رسانه ای هم متأثر از این موضوع است و این بسیار آسیب زننده است به خصوص به افکار عمومی و همین مسئله هم موجب می شود که نماینده مجلس ما موضع بگیرد، وزیر موضع بگیرد که این نشان می دهد هیچ کدام اصل خبر را ندیده اند.
فارس: همکاری با روسیه به طورکلی چقدر موقعیت ایران و جایگاه آن را در عرصه دیپلماتیک و بین الملل ارتقا داده و آیا مؤثر بوده و به جایگاه ایران وزن داده است؟
بهمن: قطعا همینطور بوده و وزن داده است. در سالهای بعد از پیروزی انقلاب یک دیدگاهی در فضای فکری و آکادمیک ایران توسعه و ترویج داده شد، و بعضا برخی کتاب هایی را اساتید دانشگاه در این رابطه نوشتند مبنی بر اینکه ایران کشوری تنهاست؛ یعنی با کشورهای عربی پیرامون خودش همخوانی ندارد و به دلیل ماهیت ضدغربی ای که دارد نمی تواند با کشورهای غربی متحد شود.
بنابراین ایران کشوری تنها در سطح منطقه است وقابلیت اتحاد و ائتلاف با هیچ کشور دیگری را ندارد.
در پایان هم این ایده تأکید می کند که تنها متحد ایران، غرب است و ایران باید به سمت غرب حرکت کند. اما ائتلاف و اتحاد ایران با روسیه در پرونده سوریه نشان داد که تمامی این تحلیل ها اشتباه است و ایران در حوزه سیاست خارجی از ظرفیت هایی برخوردار است که اگر بخواهد در زمان های مقتضی می تواند از آنها استفاده کند.
نمونه عالی آن هم همکاری با روسیه در پرونده سوریه و عراق بود که برای اولین بار پیامدهای بسیار عالی بین المللی در پی داشت و صحنه سوریه را کاملا تغییر داد.
در حالی که تمام تحلیلگران غربی سخن از سقوط دمشق را در مدت زمان دو هفته می زدند، این تحلیل ها را به هم زد و این اتحاد و همسویی عملا صحنه بازی را در سوریه تغییر داد و تمامی بازیگران جناح مقابل مجبور به عقب نشینی شدند و بعد از این ائتلاف و شکست هایی که به گروه های تروریستی وارد شد، تک تک کشورها اعلام کردند که اگر بشار اسد در قدرت بماند هیچ ایرادی ندارد و باید دوره گذار را در این کشور طی کنیم و الان به جایی رسیده اند که آن حرف را در سوریه نمی زنند و تمام کشورهایی که می گفتند اسد برود نه تنها آن حرف را نمی زدند، بلکه به دنبال بازگشایی سفارتخانه های خود در سوریه هستند.
بنابراین رابطه با روسیه و همکاری در سوریه، نه فقط در حوزه سیاست خارجی ایران اهمیت داشت و آن باورهای سنتی و قدیمی را به هم ریخت، بلکه در سطح منطقه و نظام بین الملل هم پیامدهای بزرگی به همراه داشت.
از این حیث می توان گفت اتحاد و ائتلاف یک گام بسیار مهم بوده به ویژه اینکه این همکاری برای ثبات سازی و مبارزه با تروریسم صورت گرفته است و یک بعد تبلیغاتی و تأثیرگذاری را بر افکار عمومی دارد، از این حیث دارای اهمیت است و تأثیراتش بین المللی بوده است؛ یعنی وقتی نگاه می کنیم می بینیم نه تنها کشورهای منطقه شکست خوردند، دراین ائتلاف، بلکه تمام اهداف و نیات آمریکایی ها و غربی ها با چالش مواجه شده است، بنابراین همکاری ایران با روسیه همکاری مهمی بوده در پرونده سوریه و همانطور نیز موقعیت ایران هم برای روس ها مهم و تعیین کننده بوده است.
در همان دوره که روس ها قائل به همکاری با ایران شدند می توانستند شرکای دیگری را برای خود انتخاب کنند، کما اینکه سعودی ها بارها رفتند، رایزنی کردند، ترکیه ای ها هم رفتند.
بنابراین روس ها می توانستند منافع خود را در سوریه از طریق دیگری و با همسویی بازیگران دیگری حفظ کنند، ولی انتخاب ایران به عنوان شریک آنها نشان می دهد که ایران از لحاظ جایگاه مهم، هم در سطح منطقه و هم در سطح بین الملل برخوردار است که روس ها در بین کشورهای منطقه، ایرانی ها را انتخاب کرده اند.
این هم نکته مهمی است که در فضای فکری ایران به آن توجه نمی شود. این در حالی بود که چندین بار «بندر بن سلطان» که آن زمان ریاست دستگاه امنیتی عربستان را برعهده داشت، به روسیه سفر کرد و پیشنهادات تطمیع کننده ای را به آنها داد و حتی چندین بار آنها را تهدید کرد که امنیت المپیک سوچی را مورد قرار تهدید قرار می دهد اما به رغم تمامی این تهدیدات، روسیه ایران را به عنوان شریک خود در سوریه انتخاب کرد.
ادامه دارد …..
انتهای پیام/ح
روابط ایران و روسیه از جنبه های مختلفی مورد بحث و بررسی است. این روابط دارای فراز و نشیب های بسیاری بوده و اما و اگرهای فراوانی در این میان وجود دارد. برخی این روابط را راهبردی توصیف می کند و برخی آن را تاکتیکی می دانند و برخی هم اعتقاد دارند که روس ها از کارت ایران استفاده می کنند.
در همین رابطه با شعیب بهمن کارشناس ارشد مسائل روسیه و آسیای مرکزی به گفت وگو نشستیم
که بخش اول آن را در ادامه می خوانید.
فارس: روابط ایران و روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا این روابط راهبردی یا استراتژیک است؟
بهمن: روابط ایران و روسیه از جنبه های مختلف قابل بررسی است. چیزی که واقعیت دارد این است که روابط ایران و روسیه به ویژه در سال های اخیر تا حد زیادی توسعه پیدا کرده که این توسعه همه جانبه نبوده و در برخی عرصه ها خوب بوده و در برخی عرصه ها کاملا عقب مانده مثل بحث اقتصادی.
در برخی عرصه ها مانند نظامی و امنیتی بسیار خوب پیش رفته و بخش مهمی از این همکاری ها درباره سوریه است. مهم است که همکاری ها محدود به سوریه نبوده و دو طرف سعی دارند روابط خود را در حوزه مسائل منطقه ای و بین المللی گسترش دهند. در سایر پرونده های منطقه ای نیز دو کشور به نوعی هم منافع مشترک دارند و هم تهدیدات مشترک.
بنابراین هر دو عنصر منافع مشترک و تهدید مشترک برای دو کشور ایران و روسیه مهم است. ولی مسئله اصلی که متاسفانه مغفول مانده توسعه اقتصادی است. این رابطه در پایین ترین حد خود قرار داشته ونتوانسته مانند سایر جنبه ها رشد کند و اگر این مسئله بهبود پیدا نکند نمی توانیم در آینده شاهد چشم انداز توسعه چشمگیر روابط دو کشور باشیم.
چرا که امروزه مسائل اقتصادی کشورها را به یکدیگر وصل می کند و اگر این بحث مغفول بماند به سایر جنبه های روابط نیز آسیب می رساند. مثلا روابط روسیه و ترکیه بعد از اتفاقی که برای جنگنده های روس افتاد پس از آن بازسازی شد و به حال اولش برگشت و دلیل آن تنها روابط اقتصادی بود که میان دو کشور حاکم بود و هر دو به منافع آن نیاز داشتند.
آنقدر که این روابط پیچیده و گره خورده بود که هیچ کدام از دو کشور نتوانستند از آن چشم پوشی کنند و روابط را بازسازی کردند. ولی در روابط ایران و روسیه تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده و این روابط در حال حاضر به هیچ وجه راهبردی نیست. ر
وابطی است که بین دو همسایه در جریان بوده، در برخی از پرونده ها مانند سوریه که هر دو منافع مشترک داشتند. همسویی بین ایران و روسیه افزایش یافته است.
ولی این حرف به این معنا نیست که این روابط نمی تواند راهبردی باشد. برخلاف آن چیزی که سابقا و حتی در حال حاضر، هم در حوزه آکادمیک و هم در بین نخبگان سیاسی ایران جریان دارد که ایران و روسیه نمی توانند روابط راهبردی داشته باشند.
من معتقدم که دو کشور می توانند روابط داخلی داشته باشند و در حوزه های اقتصادی روابط خود را گسترش دهند و در پرونده های دیگر هم با هم همکاری کنند مثل مسائل منطقه ای و بین المللی.
فارس: فکر می کنید چه موانع و چالش هایی مانع از این می شود که روابط به سمت راهبردی شدن برود، آیا روس ها زیاده خواه هستند؟
بهمن: بخشی از این عوامل عدم توسعه روابط، در ایران بخشی در روسیه و بخشی هم تحت موقعیت نظام بین الملل قرار دارد. در داخل ایران نوعی نگاه تاریخی نسبت به روسیه وجود دارد که این نگاه در ادوار گذشته به دلایل مختلف بازتولید شده است. این نگاه در سال های گذشته به دلیل نوع کارکرد منفی رسانه ها و همچنین فضای حاکم بر جنگ سرد و القائاتی که به مردم ایران شده، شکل گرفته و قوت یافته است.
بخش مهمی هم تحت تاثیر نظام آموزش و پرورش بوده که به دلیل آنکه سیستم آموزش و پرورش ایران سیستم آمریکایی و غربی بوده و در سال های بعد از انقلاب نیز همان سیستم باقی مانده، روایت های تاریخی معمولا از جنبه و دیدگاه غربی ها منتقل شده اند.
حتی امروزه در روابط بین الملل و کتاب هایی که در دانشگاه ها تدریس می شود عمدتا از منابع غربی گرفته می شوند و این نگاه منفی همواره در ذهن ایرانی ها بازتولید شده و از نظر ایرانی ها ترکمانچای و گلستان قراردادهای ننگینی هستند ولی هیچ کسی به جدایی بحرین از ایران که متأخرتر نیز هست، اشاره ای نمی کند.
این به این دلیل است که این موضوع همواره توسط رسانه ها بازتولید شده است. بنابراین یک بخشی از آن نگاه منفی است ولی بخش دیگر آن که بخش بسیار مهمی است این است که برخی ها نگاه غربی دارند و هیچ اعتقادی به روابط با کشورهایی غیر از کشورهای غربی و آمریکا ندارند.
این را می شود در تمامی رفتارهای آنها مشاهده کرد. مانند اتفاقی که در فضای پس از برجام اتفاق افتاد و تمامی فرصت ها عملا به فرانسوی ها، آلمانی ها و غربی ها بخشیده شد.
بنابراین دیدگاهی که برخی از مدیران و تصمیم گیران ایرانی نسبت به غرب دارند، یکی دیگر از عوامل بازدارنده در رشد و توسعه روابط ایران و روسیه است. این گروه تاثیر بسزایی در پا نگرفتن این رابطه داشته اند.
در این میان قراردادهای بسیاری میان ایران و روسیه امضا شده اما در همان مرحله اولیه باقی مانده و به کشوی میز وزیر یا مدیر کل منتقل شده اند. علیرغم آنکه دستورهایی از مقامات بالاتر در این مورد اکیدا وجود داشته ولی به مرحله اجرا نرسیده اند. مثلا روس ها تمایل داشته و دارند در نیروگاه های آبی برقی سواحل حوزه خلیج فارس ایران سرمایه گذاری کنند.
این طرح، طرحی است که می تواند هم به توسعه رفاه مردم در آن مناطق محروم کمک کند و هم موجب سرمایه گذاری روس ها در ایران شود و منافع دو کشور را به هم گره زند. ولی عملا این طرح در وزارت نیرو جدی گرفته نشد و در سطح محدودی محقق شد. یا تمایلاتی که روس ها برای سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز ایران داشتند و به دلیل غربگرایی حاکم در وزارت نفت و مدیرانی که اساسا اعتقادی به کار با روس ها ندارند، هیچ کدام عملی نشد.
تصور دیگری که در ذهن مدیران ایرانی است، این است که فکر می کنند تکنولوژی و صنعت روسی عقب مانده است و تمامی تکنولوژی های پیشرفته در آمریکا و اروپا قرار دارد.در حالی که چنین چیزی نیست و این به دلیل عدم شناخت صحیح ما از روسیه است و متاسفانه نه مدیران و نه نخبگان فکری، هیچ کدام روسیه را به درستی نمی شناسند و از ظرفیت های آن اطلاع ندارند.
بنابراین این تصور فکری در برخی از مدیران وجود دارد که روس ها فناوری و تکنولوژی هایشان چندان پیشرفته نیست و نسبت به غربی ها عقب مانده هستند. بنابراین، این یکی از عوامل بازدارنده در ایران است که رابطه با روس ها را کند می کند.
یک مانعی نیز در روسیه وجود دارد و آن هم نگاهی است که روس ها به ایرانی ها دارند.روس ها هم بنا بر شرایط تاریخی این اعتقاد در آنها شکل گرفته که ایران کشوری است که ذاتا تمایل دارد به سمت غرب حرکت کند. چرا که آنها تجربه جنگ سرد و حضور ایران در بلوک غرب را دارند.
در دوره بعد از انقلاب نیز دائما این ادعا را مطرح می کنند که ادعای درستی نیز بوده است مبنی بر اینکه به محض ایجاد گشایش در روابط خارجی، ایران سریعا به سمت کشورهای غربی رفته است. در واقع روس ها اعتقاد دارند که ایران تنها از سر اجبار و اضطرار است که به سمت همکاری با روسیه می رود.
یعنی ایرانی ها هر جا در تنگنا قرار می گیرند و یا هر تکنولوژی و فناوری که غربی ها حاضر نیستند به ایران بدهند به سمت روسیه می رود. مثل بحث هسته ای که ایران اول به سمت کشورهای اروپایی همچون فرانسه و آلمان رفت، اما بعد که با آنها به توافق نرسید چه در دوره قبل از انقلاب و چه در دره بعد از انقلاب به سمت روس ها رفت.
و یا مثلا در صنایع نظامی، روس ها می گویند که غربی ها به شما هواپیماهای مسافربری مانند ایرباس نمی دهند اما می خواهید هواپیماهای جنگی را از روس ها بگیرید. روس ها هم برایشان توقعاتی ایجاد شده که یا به آنها پاسخ داده نشده یا به مرور زمان باعث شده برداشت آنها به برداشت منفی از ایران تبدیل شود.
در روسیه نیز در کنار این برداشت منفی که اعتقاد دارد ایران همواره از سر اجبار به سمت این کشور آمده و اگر گشایشی در روابط خارجی آن به وجود آید به سمت غرب حرکت می کنند، یک طیف غربگرای قدرتمند هم وجود دارد. یعنی آنها هم اعتقاد دارند که چرا باید برای همکاری با ایران هزینه پرداخت کنند و منافع این کشور فدای رابطه با ایران شود، در حالی که ایران برای ما هیچ منفعتی ندارد؛ زیرا در حوزه اقتصادی تعامل دو کشور زیر دو هزار میلیارد دلار است.
عامل دیگر در عدم توسعه روابط ایران و روسیه، فشارهایی است که از سمت غرب وجود دارد و مانع از گسترش روابط میان دو کشور شده است. روابط ایران و روسیه نه در حال حاضر بلکه در طول تاریخ همواره یک رابطه سه ضلعی بوده و همیشه عامل سوم در این رابطه نقش داشته است.
مثلا در گذشته بریتانیا این نقش را ایفا کرده در دوره جنگ سرد و سال های بعد از آن آمریکایی ها این نقش را ایفا کردند و همیشه یک عامل سومی وجود داشته و یا به اسم یک کشور قدرتمند یا نظام بین الملل دخیل بوده است و سعی کرده فشار وارد کند و از توسعه روابط جلوگیری کند.
همانطور که می بینیم فشارهایی نیز به روس ها در مقاطع مختلف برای همکاری با ایران در حوزه های نظامی، هسته ای و غیره وارد شده است.
بنابراین عامل فشار بین الملل هم با اینکه هم می تواند موجب پیشرفت روابط کشورها شود، ولی در طول سالهای مختلف روابط با روسیه را محدود کرده است.
فارس: چقدر فکر می کنید عدم توسعه در روابط دو کشور از سوی خود کشور روسیه بوده است؟ مثلا در حوزه اقتصادی و انرژی، نیروگاه بوشهر هنوز هم عملا بعد از چهل سال وارد مدار نشده و حداقل سی سال است که طرف روسی تغییرات زیادی بر آن اعمال کرده است.
به دلیل آنکه طراحی اصلی این نیروگاه از سوی طرف غربی بوده است، بعد از اینکه آنها رفتند، روس ها آمدند، در افکارعمومی این بحث مطرح است که چرا این نیروگاه بعد از ۴۰ سال هنوز به توان تولید برق مورد نیاز حتی یک لامپ هم نرسیده است. در صورتی که این نیروگاه می تواند به عنوان سندی شفاف در توسعه روابط دو کشور مطرح شود.
در حوزه نظامی نیز گفت وگویی با متخصصین نیروی هوایی ارتش روسیه شده، همانطور که می دانید در زمان ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی، تسلیحات هسته ای خریداری شد و هواپیماهای دست دوم از روس ها خریداری شد و هنوز هم حاضر نشدند دفترچه های خرید این هواپیماها را دراختیار متخصصین ایرانی قرار دهند. دلیل این امر چیست؟
بهمن: بخشی از علت عدم توسعه روابط ایران و روسیه طرف روس است، دیدگاههایی که آنها دارند و برداشت های منفی و غربگرایانه، تأثیرگذار در این روابط هستند، اما اگر مورد به مورد وارد شویم، مثلا درباره نیروگاه مباحث مختلفی وجود دارد، که از پایه اولیه نیروگاه که غربی بوده و روس ها از همان اول تأکید داشتند که این پایه را به هم بزنند و ساختار جدیدی برای نیروگاه برآورد کنند.
عدم موافقت ایران با این مسئله یکی از علل کندی روابط ایران و روسیه بوده است و ایران مجبور شد هزینه های زیادی را متحمل شود و روند ساخت نیروگاه طولانی شود و اینکه ایران هم در این میان مقصر بوده است.
دربحث نیروگاه، پرداخت هایی که باید انجام می شد تا طرف روسی براساس مستنداتی که وجود دارد عملا انجام نشده و بخش مهمی از تکمیل نشدن نیروگاه به دلیل هزینه های مالی بوده که مهمترین آنها پرداخت نشده است.
ولی قطعا طرف روسی دخیل است، ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم که روسیه کاملا در راستای منافع ملی ما حرکت کند و کاری که ما می خواهیم را انجام دهد.
روسیه با عینک خودش به مسائل نگاه می کند و منافع خود را در ابتدا درنظر می گیرد، اگر در موضوعی مانند سوریه با ما همسویی داشته باشد می توانیم همکاری کنیم، ولی مسئله اینجاست که آیا ما می توانیم این همسویی ها را ایجاد بکنیم یا نه.
متأسفانه آن چیزی که در فضای فکری ایران رایج است این است که چون در گذشته این چنین نبوده، در آینده نیز این امر میسر نیست و به دلایل تاریخی یا هزاران دلیل دیگر، این فرصت را نداریم که این همسویی ها را ایجاد کنیم. درحالی که به این شکل نیست و زمینه برای توسعه روابط وجود دارد و گام اول و اساسی و مهم آن، توسعه روابط اقتصادی است.
ما اگر در این نقطه نتوانیم پیوند بزنیم، با روس ها ممکن است حتی در آینده دچار مشکل شویم. روس ها می گویند که در فضای گشایش و بعد از برجام تمامی امتیازات خود را به کشورهای غربی می دهید، چطور از روسیه توقع دارید به نفع شما رأی بدهد و آن را وتو کند.
این چه انتظاری است که در فضای افکارعمومی ما جای گرفته که امتیازها را به یک نفر دیگر بدهیم و فرصت ها را دراختیار کشورهای دیگر بگذاریم و این کشورهایی که امتیازات را گرفته اند علیه ما قطعنامه صادر کنند و کشوری که کاملا محروم مانده و در خارج از گود است و به آن نگاه نکرده ایم از ما در شورای امنیت حمایت کنند. این عقلانی نیست و باید در حوزه سیاست خارجی متوازن باشیم .
همان قدر که از روس ها توقع داریم، باید همان قدر هم با آنها کار کنیم نه اینکه سطح توقعاتمان صد باشد و سطح همکاری هایمان یک. ما الان دقیقا هم در سطح افکار عمومی و سطح فکری این مشکل را داریم و سطح توقعات از روس ها بالاست اما وقتی داخل روابط با آنها می رویم می بینیم که عملا چیزی وجود ندارد.
تا کی قرار است این نگاه منفی به روس ها ادامه پیدا کند؟ چرا این نگاه منفی در سالهای پیش نسبت به غرب تصحیح شده است؟ علاوه بر آن، در خود غرب نیز کشورهای دیگری بوده اند که دارای سابقه منفی تاریخی هستند.
مگر آلمانی ها پاریس را اشغال نکردند؟ خیلی هم قدیمی نیست و زمان زیادی از آن نگذشته، اما رابطه دو کشور بسیار استراتژیک و راهبردی است و کاملا با هم پیوند خورده است. بنابراین اگر بخواهیم دائم به گذشته نگاه کنیم و منفی گرایی داشته باشیم، نمی توانیم نگاهی به آینده داشته باشیم. باید در یک نقطه از این گذشته رها شویم.
اتفاقات بدی افتاده، این درست است، بخشی از اراضی و ولایت ما از کشور ما جدا شده اند اما تا ابد نمی توان آنها را دستمایه روابط خارجی با کشوری همچون روسیه کرد. ضمن اینکه همچنان این پرسش باقی است که چرا این دیدگاه بدبینانه، درباره قراردادهای ننگینی که انگلیسی ها به ایران تحمیل کردند وجود ندارد و کارهایی که آنها با کشور ما کردند و موجب تجزیه آن شد مطرح نمی شود؟
در صورتی که برخی از آنها نسبت به اتفاقات صورت گرفته که روسیه در آنها دخیل بوده متأخرتر هستند، اما کاملا از یادها رفته و وقتی به مردم می گوییم حدود ۴۵ سال پیش بحرین به ایران متصل بود موضعی ندارند و امروز شاهد موضع گیری های شدیدالحن وزیر خارجه بحرین هستیم.
فارس: فضاسازی های منفی علیه دو کشور چقدر بر روی روابط ایران و روسیه تأثیر گذاشته و چقدر متأثر بوده است؟
بهمن: می شود گفت کاملا تأثیر داشته است. در ایران این نگاه منفی به روس ها کاملا وجود دارد و در اکثر رسانه ها این نگاه منفی حاکم است. بنابراین در نگاه روس ها کاملا تأثیرگذار است.
این دیدگاه منفی، البته برای بخشی از روس ها که درحوزه ایران کار می کنند، عادی شده ولی حقیقت این است که بر روی روابط ایران و روسیه تأثیر می گذارد.
قاعدتا در طرف روسی نیز همین اتفاق افتاده است و ممکن است برخی از مقامات ما به مطالبی که در رسانه های روسی منتشر می شود استناد کنند و براساس آن موضع گیری کنند و این نشان می دهد که ما چقدر در حوزه رسانه ای ضعیف هستیم و نمی توانیم رسانه های غرب گرا یا نزدیک به قدرت را از یکدیگر جدا کنیم.
مشکل اساسی در این رابطه این است که ما هیچ گاه منابع دست اول روس ها را نخوانده ایم. در طول تاریخ رمان هایی که از روسیه ترجمه شده، کتاب های تاریخی که ترجمه شده، کتاب هایی که درباره کمونیسم روسی ترجمه شده، حتی کتاب هایی که در حال حاضر در دست ترجمه هستند، همه از منابع غربی هستند؛ یعنی ممکن است که کتاب در اصل به زبان روسی نوشته شده ولی این کتاب اول به فرانسوی و انگلیسی ترجمه شده و بعد از این زبان ها به فارسی ترجمه شده اند.
این نشان می دهد که شناخت ما یک شناخت ناقص است و یا کتاب هایی ترجمه شده که برداشت های غربی را از روس نشان می داده است و این نگاه ضربه زننده است و نگاه غربی را در کشور ما ترویج و تبلیغ می کند.
ما در حوزه رسانه نیاز داریم روس ها را بلاواسطه بشناسیم و خبرگزاری هایمان در شهرهای مهم روسیه نماینده داشته باشند، دفتر داشته باشند و یا دست کم در خبرگزاری هایمان مترجم های روسی داشته باشیم و خبر را از منبع اصلی آن دریافت کنند.
در بسیاری از خبرگزاری های مهم ایرانی دیده شده که اخبار به شیوه دیگری بازگو شده، درحالی که وقتی به منبع روسی آن مراجعه می کنیم می بینیم که خبر اصلا به این شکل نبوده، مثل همان خبری که روسیه اعلام کرده بود همه کشورهای خارجی از جمله ایران باید از سوریه خارج شوند، ولی وقتی به منبع روسی آن مراجعه می کنیم، می بینیم که اسمی از هیچ کشوری برده نشده ولی یک خبرگزاری غربی، ایران را هم به آن اضافه کرده بود و تمام خبرگزاری های ما آن را ترجمه کرده بودند.
این تأثیر بسزایی بر روی افکارعمومی گذاشته بود و پس از آن رسانه هایی مانند بی بی سی شروع به مانور دادن بر روی آن کردند و الان دیگر هر چه آن را تکذیب کنند، صدا به جایی نخواهد رسید.
این نشان می دهد که ما متأسفانه حرفه ای عمل نمی کنیم، دست کم درباره روسیه، به دلیل دشواری زبان روسی به این سمت نرفته ایم و این باعث شده تا روس ها را نشناسیم و فضای رسانه ای هم متأثر از این موضوع است و این بسیار آسیب زننده است به خصوص به افکار عمومی و همین مسئله هم موجب می شود که نماینده مجلس ما موضع بگیرد، وزیر موضع بگیرد که این نشان می دهد هیچ کدام اصل خبر را ندیده اند.
فارس: همکاری با روسیه به طورکلی چقدر موقعیت ایران و جایگاه آن را در عرصه دیپلماتیک و بین الملل ارتقا داده و آیا مؤثر بوده و به جایگاه ایران وزن داده است؟
بهمن: قطعا همینطور بوده و وزن داده است. در سالهای بعد از پیروزی انقلاب یک دیدگاهی در فضای فکری و آکادمیک ایران توسعه و ترویج داده شد، و بعضا برخی کتاب هایی را اساتید دانشگاه در این رابطه نوشتند مبنی بر اینکه ایران کشوری تنهاست؛ یعنی با کشورهای عربی پیرامون خودش همخوانی ندارد و به دلیل ماهیت ضدغربی ای که دارد نمی تواند با کشورهای غربی متحد شود.
بنابراین ایران کشوری تنها در سطح منطقه است وقابلیت اتحاد و ائتلاف با هیچ کشور دیگری را ندارد.
در پایان هم این ایده تأکید می کند که تنها متحد ایران، غرب است و ایران باید به سمت غرب حرکت کند. اما ائتلاف و اتحاد ایران با روسیه در پرونده سوریه نشان داد که تمامی این تحلیل ها اشتباه است و ایران در حوزه سیاست خارجی از ظرفیت هایی برخوردار است که اگر بخواهد در زمان های مقتضی می تواند از آنها استفاده کند.
نمونه عالی آن هم همکاری با روسیه در پرونده سوریه و عراق بود که برای اولین بار پیامدهای بسیار عالی بین المللی در پی داشت و صحنه سوریه را کاملا تغییر داد.
در حالی که تمام تحلیلگران غربی سخن از سقوط دمشق را در مدت زمان دو هفته می زدند، این تحلیل ها را به هم زد و این اتحاد و همسویی عملا صحنه بازی را در سوریه تغییر داد و تمامی بازیگران جناح مقابل مجبور به عقب نشینی شدند و بعد از این ائتلاف و شکست هایی که به گروه های تروریستی وارد شد، تک تک کشورها اعلام کردند که اگر بشار اسد در قدرت بماند هیچ ایرادی ندارد و باید دوره گذار را در این کشور طی کنیم و الان به جایی رسیده اند که آن حرف را در سوریه نمی زنند و تمام کشورهایی که می گفتند اسد برود نه تنها آن حرف را نمی زدند، بلکه به دنبال بازگشایی سفارتخانه های خود در سوریه هستند.
بنابراین رابطه با روسیه و همکاری در سوریه، نه فقط در حوزه سیاست خارجی ایران اهمیت داشت و آن باورهای سنتی و قدیمی را به هم ریخت، بلکه در سطح منطقه و نظام بین الملل هم پیامدهای بزرگی به همراه داشت.
از این حیث می توان گفت اتحاد و ائتلاف یک گام بسیار مهم بوده به ویژه اینکه این همکاری برای ثبات سازی و مبارزه با تروریسم صورت گرفته است و یک بعد تبلیغاتی و تأثیرگذاری را بر افکار عمومی دارد، از این حیث دارای اهمیت است و تأثیراتش بین المللی بوده است؛ یعنی وقتی نگاه می کنیم می بینیم نه تنها کشورهای منطقه شکست خوردند، دراین ائتلاف، بلکه تمام اهداف و نیات آمریکایی ها و غربی ها با چالش مواجه شده است، بنابراین همکاری ایران با روسیه همکاری مهمی بوده در پرونده سوریه و همانطور نیز موقعیت ایران هم برای روس ها مهم و تعیین کننده بوده است.
در همان دوره که روس ها قائل به همکاری با ایران شدند می توانستند شرکای دیگری را برای خود انتخاب کنند، کما اینکه سعودی ها بارها رفتند، رایزنی کردند، ترکیه ای ها هم رفتند.
بنابراین روس ها می توانستند منافع خود را در سوریه از طریق دیگری و با همسویی بازیگران دیگری حفظ کنند، ولی انتخاب ایران به عنوان شریک آنها نشان می دهد که ایران از لحاظ جایگاه مهم، هم در سطح منطقه و هم در سطح بین الملل برخوردار است که روس ها در بین کشورهای منطقه، ایرانی ها را انتخاب کرده اند.
این هم نکته مهمی است که در فضای فکری ایران به آن توجه نمی شود. این در حالی بود که چندین بار «بندر بن سلطان» که آن زمان ریاست دستگاه امنیتی عربستان را برعهده داشت، به روسیه سفر کرد و پیشنهادات تطمیع کننده ای را به آنها داد و حتی چندین بار آنها را تهدید کرد که امنیت المپیک سوچی را مورد قرار تهدید قرار می دهد اما به رغم تمامی این تهدیدات، روسیه ایران را به عنوان شریک خود در سوریه انتخاب کرد.
ادامه دارد …..
انتهای پیام/ح
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «روابط تهران» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.