کارگردان «ترال» که با ساخت این مستند به انعکاس درد مردم بومی هرمزگان و صیادان محلی پرداخته است از انگیزه ها و مراحل ساخت این مستند می گوید.

خبرگزاری فارس؛ هرمزگان، مدتی است که ماجرای صید ماهی به روش «ترال» مورد اعتراض صیادان بومی و مردم استان های ساحلی جنوب شده است.

رسانه های مختلف و بخصوص خبرگزاری فارس نیز در انعکاس مطالبات مردم به آسیب های این نوع صید برای زیست بوم و ذخیره غذای دریایی هشدارهای متعددی را به مسوولان این امر داده اند(بیشتر بخوانید).

در سفر اخیر رئیس قوه قضائیه به هرمزگان نیز، آیت الله سید ابراهیم رئیسی با محکوم کردن این نوع صید آن را عملی غیرقانونی دانست و بیان کرد با مسببان صدور مجوز و صید «ترال» باید برخورد قاطع قضایی می شد و از نیروی دریایی سپاه نیز به دلیل تلاش برای مبارزه با صید غیر قانونی ترال تقدیر کرد.

در این میدان مطالبه گری، مستند سازان نیز دوربین به دست شدند و با ثبت حقایق انکار نشدنی به صورت تصویری پرده از زوایای مخفی این ماجرا برداشتند.



در همین راستا مستندساز دیگری نیز پای کار آمد و با ساخت «ترال» به انعکاس درد مردم بومی هرمزگان و صیادان محلی پرداخت و جلوه هایی از آسیب های متعدد به محیط زیست دریا و آثار مخرب اجتماعی را به تصویر کشید.مستند «دریابست» ساخته محمود شهبازی نخستین فیلم در این زمینه بود که عملا با نگاهی جامع و تامل برانگیز حساسیت ها را نسبت به این صید افزایش داد و فصل نوینی در مطالبه گری حرفه ای و هنرمندانه بنا نهاد.

حجت الله عدالت پناه کارگردان دهه شصتی، جوان و خوش فکری است که مستندسازی را در دهه ۸۰ آموخته و از سال ۹۰ نیز به صورت حرفه ای وارد عرصه مستندسازی شده است، این کارگردان با تولید مستندی با عنوان «ترال»، به ابعاد مختلفی از صید «ترال» پرداخته و سعی کرده دست های مرموز پشت پرده این قراردادها را شناسایی کند.

به همین دلیل با او گفت وگویی را ترتیب دادیم که خواندنش برای مخاطبان خالی از لطف نیست، مشروح گفت وگو در ذیل خواهد آمد:

فارس: خودتان را برای مخاطبان خبرگزاری فارس معرفی کنید؟

عدالت پناه: حجت الله عدالت پناه هستم در سال ۶۱ در شهر گرگان متولد شدم هرچند اصالتی مشهدی دارم و در حال حاضر ساکن تهران و در مقطع کارشناسی ارشد در رشته مدیریت رسانه دانشگاه سوره مشغول ادامه تحصیلات تکمیلی هستم.

فارس: از آغاز فعالیت مستندسازی تان بگویید و بفرمایید از چه زمانی وارد این عرصه شدید؟

عدالت پناه: من اواخر دهه ۸۰ دوره عالی کارگردانی را در موسسه آموزش های عالی سوره زیر نظر اساتیدی بزرگی همچون داریوش ارجمند و علی ژکان گذراندم. تقریبا از سال ۹۰ به طور حرفه ای مستندسازی را آغاز کردم و علاوه بر تولید تیزر و نماهنگ فرهنگی، کلیپ های آموزشی و علمی کوتاهی نیز تولید کردم که در شبکه های سیما پخش شد.

فارس: تاکنون چند مستند ساخته اید؟

عدالت پناه: من تا الان ۷ کار مستند ساخته ام که در فضاها و شبکه های مختلف پخش شده اند، نخستین مستند من با عنوان «حماسه فراموش شده» بود که به واقعه ای مغفول مانده در شهر گرگان در تاریخ انقلاب اسلامی می پرداخت، دومین مستند من به پاس گرامیداشت یاد شهید احمدی روشن شهید دانشمند هسته ای ایران اسلامی با عنوان «راه روشن» ساخته شد.

در مستند سوم تحت عنوان « تولدی دوباره» سعی کردم روایتی از زندگی شهید مدافع حرم شهید «سید احسان حاجی حتم لو» را به تصویر بکشم، در مستند «داد» که برنده فانوس طلایی جشنواره عمار در دوره هفتم نیز شد سعی کردم به مسائل حقوقی کارگران و فعالان صنفی بپردازم که خوشبختانه استقبال خوبی شد و اکران های زیادی در سراسر کشور داشت.

در فیلم مستند پنجمم با عنوان «چرخ ناکوک» نقدی بر چگونگی خصوصی سازی صنعت خودرو کشور زده شد و با مستند «انتخابات طنزیم شده» به زبان طنز به انتخابات سال ۹۶ نگاه شد و در فضای مجازی مورد استقبال قرار گرفت، هفتمین مستند من هم با نام «ترال» به جریان صید وحشتناک «ترال» در خلیج فارس و دریای عمان که آسیب های جدی و جبران ناپذیری به زیست بوم دریایی و صیادان بومی زد، پرداخت.

فارس: از هفتمین مستند خودتان «ترال» بگویید؟ چه اتفاقی رخ داد که به فکر ساخت این مستند افتادید؟

عدالت پناه: مستند «ترال» هفتمین اثر من در مقام نویسنده و کارگردان فیلم مستند بود، اگر یادتان باشد اوایل سال گذشته کلیپ ها و مطالب مختلفی در خصوص صید وحشتناک ماهی ها در خلیج فارس به وسیله کشتی صید ترال منتشر شد و باعث شد فضاسازی های زیادی شکل بگیرد.

من هم به عنوان یک ایرانی وطن دوست نگران شدم که نکند این واقعه صحت داشته باشد، در آن زمان عابد قاسمی خبرنگار خبرگزاری فارس در جاسک هم واقعیت های صید «ترال» را فاش کرد و به این واقعیت پرداخت که این کشتی ها به جای صید ماهی ریز میکتوفیده، ماهی های خوراکی را صید و ضررهای زیادی به دریا و معاش صیادان وارد می کنند به همین جهت از شدت ناراحتی تصمیم گرفتم در این رابطه کاری انجام دهم.

در همین افکار بودم که چگونه در قالب مستند به این مشکل اساسی بپردازم که در اوایل تیرماه سال ۹۷ ایده ساخت مستند درباره این موضوع از سوی «سید محمد جعفری» به عنوان مجری طرح به بنده رسید و من هم بی درنگ پذیرفتم، سپس در نشست هایی با «یاسر شاه پیری» تهیه کننده این مستند به توافقات مورد نظر رسیدیم و با اضافه شدن «محمود پری» و «مجید رستگار» به گروه، بلافاصله کار مطالعه، تحقیق و پژوهش و جمع آوری اسناد پیرامون این مسئله را شروع کردیم.

فارس: از مراحل تولید مستند «ترال» بگویید؟ چند سفر به هرمزگان و مناطق مورد نظر داشتید؟

عدالت پناه: ما برای ساخت این مستند به این نتیجه رسیدیم که باید به هرمزگان سفر داشته باشیم و ضمن آشنایی با جغرافیای منطقه، و دیدن صید «ترال» از نزدیک با صیادان نیز ارتباط بگیریم. بر همین مبنا در سه سفر مراحل پیش تولید کار و تولید آغاز شد.

در سفر نخست مان به هرمزگان با سوژه اصلی مستند یعنی آقای «عباس بقاپور» که خود از صیادان بومی بندرعباس است آشنا شدیم و توانستیم با همراهی وی هم از داخل کشتی صید ترال تصویر بگیریم و هم از تخلیه شبانه ماهی ها توسط این کشتی ها فیلم ضبط کردیم، در پایان این سفر به این نتیجه رسیدم که هیچ کس به اندازه آقای «بقاپور» نمی تواند راوی این مستند باشد. چرا که او خودش صیاد بومی منطقه بود کشتی های صید ترال را مرتب دیده بود و به خوبی نسبت به آسیب های این کشتی بر زیست دریایی آگاهی داشت و می گفت بر اثر صید «ترال» چند نوع ماهی مختلف و پر طرفدار منطقه در حال انقراض هستند.

سفر اول ما در گرمای طاقت فرسای ۵۰ درجه مردادماه بود که در شرایط سختی و تحمل شرجی انجام شد و با بازگشت از این سفر و جمع آوری اطلاعات و اسناد به دست آمده کار نوشتن جوانب فیلم نامه و برنامه ریزی سفر دوم شروع شد.

سفر دوم که مهرماه سال گذشته انجام شد با مشکلاتی از جمله عدم همکاری مسوولان خصوصا مسوولان شیلات همراه بود، آنها نه به ما اطلاعات می دادند و نه حاضر به مصاحبه بودند و تمام تلاششان این بود که مستند «ترال» به سرانجام نرسد.

اما ما تلاش کردیم و تصاویری به دست آوردیم و بر اساس فیلم نامه مصاحبه های خوبی گرفتیم. سپس به تهران برگشتم و فیلم را تدوین کردیم. کمبودهای آن را نکته برداری و برای سفر پایانی برنامه ریزی کردیم و آذر ماه مجددا به بندرعباس برگشتیم.

در طول این سه سفر از غرب تا شرق استان از «بندر کنگ» تا «بندر جاسک»، از «قشم» و روستاهای آن تا جزایر «لارک» و «هرمز» رفتیم و اطلاعات مورد نیازمان را جمع آوری و تصاویر بهتری ضبط کردیم. با صیادان زیادی حرف زدیم و شاهد تغییرات اساسی در وضعیت معیشت مردم و تاثیرات مخرب اجتماعی پدیده شوم صید «ترال» بودیم.

آنجا بود که به عینه دیدیم تعداد زیادی از صیادانی که تا سال های قبل از طریق دریا به کسب روزی حلال می پرداختند امروز بر اثر صید «ترال» و کمبود ماهی، برخی از آنها متاسفانه با لنج کالای قاچاق وارد می کردند و یا به قاچاق سوخت از ایران روی آورده بودند.

در نهایت مستند «ترال» پس از سه مرحله تصویربرداری به سرانجام رسید. پس از آن شروع به تدوین فیلم کردیم. نسخه اولیه در دی ماه ۹۷ آماده شد و حدود ۷۰ دقیقه بود. سپس برای اینکه به ریتم مناسبی برسیم، فیلم مجددا اصلاح و تدوین شد که نهایتا به نسخه ۵۵ دقیقه ای مورد قبول و توافق کارگردان و تهیه کننده رسیدیم و اسفند ۹۷ خروجی نهایی گرفته شد.

فارس: پیش از ساخت مستند «ترال» چه میزان از این نوع صید آگاهی داشتید؟

عدالت پناه: حقیقت این است که ما پیش از آنکه ساخت این فیلم را شروع کنیم اطلاع دقیقی از چگونگی صید «ترال» نداشتیم و تصاویری که در فضای مجازی دیدیم ما را حساس کرد که اطاعات دقیق تری به دست بیاوریم و مطالعه بیشتری کنیم پس از تحقیق با آثار مخرب این کشتی ها آشنا شدیم.

فارس: اثرات این نوع صید بر زیست بوم دریا، در داخل و خارج کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

عدالت پناه: ما در مستند با تحقیقات انجام شده و مصاحبه با دانشمندان این حوزه درطول فیلم نشان می دهیم این نوع صید برای زیست بوم خلیج فارس خطرناک است و ادامه آن صدمات جبران ناپذیری به بافت گیاهی و جانوری خلیج فارس می زند و به طبع، آسیب های اجتماعی را نیز در پی دارد.

به نظر ما تخلفات کشف شده در برخی کشتی های صید ترال را می توان دزدی دریایی نامید. اینکه چندین نفر با استفاده از رانت اطلاعاتی خود، وارد شوند و با تهیه کشتی های پیشرفته از منابع و منافع عمومی سواستفاده کرده و پول بیت المال را روانه جیب های خود کنند حتما باید با برخورد قضایی مواجه شود.

وقتی در کل جهان تجربه ثابت می کند یک چیزی مضر است و صدمات جبران ناپذیری به زیست دریایی و محیط زیست وارد می کند و در همه جا ممنوع می شود، واقعا برای ما جای سوال است چرا افرادی به خود اجازه می دهند که این نوع صید را در خیلج فارس مجاز بدانند؟ این سوالی است که خیلی دوست داریم به جواب آن برسیم. در هر صورت ما معتقد هستیم که این اعطای مجوزها سهوی نبوده بلکه از روی علم وآگاهی بوده است چرا که منفعت زیادی برای یک عده خاص فراهم کرده است.

فارس: مشاوران شما در ساخت مستند «ترال» چه کسانی بودند؟ اهدافتان از ساخت مستند «ترال» چه بود؟

عدالت پناه: راجع به مشاوران دربحث علمی، چندین نفر از دانشجویان مقطع دکترای شیلات با ما تماس گرفتند و به ما در ساخت این مستند مشاوره دادند.

در استان هرمزگان نیز با دو نفر از اساتید مجرب و برجسته و صاحب کرسی علوم دریایی آقایان کامرانی و رنجبر گفت وگو داشتیم و از لحاظ علمی ما را در ساخت مستند «ترال» یاری کردند که در نسخه های اصلی فیلم مشخص است.

ما به طور کلی دو هدف اساسی را در ساخت این مستند دنبال می کنیم. می خواستیم در مرحله اول با بررسی کشتی های صید «ترال» میزان آسیب وارد شده به زیست بوم دریابی و معیشت مردم بومی منطقه را به تصویر بکشیم و از این رهگذر به آسیب های اجتماعی ناشی از این پدیده اشاره کنیم و بگوییم بیکاری و نبود صید باعث آثار جبران ناپذیر اجتماعی از جمله تشدید فقر و مشکلاتی نظیر حاشیه نشینی در شهرها و سوق یافتن جوانان به قاچاق می شود.

از سوی دیگر مستند «ترال» سعی کرد پشت پرده قراردادهای ننگین را مشخص کند. ما سعی کردیم ببینیم چگونه یک عده رانت خوار توانسته اند از جایگاه خود سوءاستفاده کرده و این مجوزها را بگیرند؟ و بی حساب و کتاب از منابع ملی خلیج فارس بهره ببرند؟ و زیست بوم دریایی را تخریب کنند؟ در حالی که معیشت مردم صیاد بومی وابسته به صید است و سالیان مختلف با این کار روزی خود را از دریا می گرفتند. در عین حال آسیبی هم به زیست دریایی نمی زدند.

این افراد خاص عمدتا ساکن تهران، با ثبت شرکت های سوری و اجاره کشتی های غول پیکر خارجی کف خلیج فارس و دریای عمان را پارو کرده اند و منفعتش را به جیب زده اند. تمام تلاش ما این بود که پشت پرده این مسئله را که حتی احمد مرادی نماینده مردم استان هرمزگان در گفت وگو با ما بر آن صحه گذاشت را آشکار کنیم اما واقعیت این است که هنوز پس از یکسال به طور دقیق و شفاف مشخص نشده است پشت پرده اعطای این مجوزها چه افرادی بوده اند؟ و چه کسانی این مجوزها را دریافت کرده اند؟

ما با اکران این مستند می خواهیم مطالبه گری کنیم و از مسوولان امر بخواهیم پشت پرده این قراردادها را شفاف سازی کنند.

فارس: آیا پیش از ساخت مستند «ترال» مستند «دریابست» را دیده بودید؟ تفاوت این دو مستند در چیست؟ چه اسنادی در مستند «ترال» رو شده است؟

عدالت پناه: بله من «دریابست» را دیده ام مستند تقدیر شده جشنواره عمار که در برنامه های تلویزیونی نیز بررسی شد. اتفاق خوبی که در ساخت فیلم «ترال» برای من افتاد، آشنایی و دوستی با آقای محمود شهبازی بود. ما راجع به ساخت این دو مستند با هم، هم فکری کردیم و پیش از نهایی شدن «دریابست» نسخه اصلی مستند را دیدیم و به تبادل نظر پرداختیم. در فیلم مستند «ترال» هم، او به ما کمک شایانی کرد که تشکر می کنم.

ما با هم توافق کرده بودیم که برای مقابله با غول اقتصادی موجود در شیلات از فشار رسانه ای استفاده کنیم، لذا تصمیم گرفتیم که در ابتدا فیلم «دریابست» را پخش کنیم که حساسیت های رسانه ای را به وجود آورد و موج ایجاد کند و این موج برای رسانه ها قابل بحث شود و سپس فیلم «ترال» بیاید و این موج را تقویت کند تا بتوانیم کمک کنیم موضوع صید «ترال» در دادگاه های مربوطه بررسی حقوقی شود.

باز بر این جمله تاکید می کنم، ما توقع داریم پیرامون وقایعی که در خلیج فارس روی داده و صدماتی که به منافع عمومی وارده شده است، مدعی العلوم وارد و به عنوان مطالبه حق عمومی جامعه پیگیر شود چه کسانی باعث این رویدادهای تلخ تحت عنوان کشتی های صید ترال در خلیج فارس شده اند.

ما در طول فیلم مستند «ترال» سه سکانس داریم که اسناد و مدارکی را نشان می دهیم که ثابت می کند تخلفاتی در این زمینه صورت گرفته و حضور این کشتی ها واقعی است. و در جایی از فیلم اشاره می شود که پشت صحنه این کشتی ها، قراردادهای طولانی مدتی وجود دارد و اگر جلویشان گرفته نشود واقعا صدمات خیلی زیادی هم به دریا و هم به مردمان منطقه وارد می کنند.

به نظر من مشکل صید «ترال» مسئله امنیت ملی است و جا دارد شورای عالی امنیت ملی به این قضیه وارد شود. دیدم که جناب آقای جلیلی در ایامی که داشتیم فیلم را می ساختیم به منطقه سفر کردند و از نزدیک صحنه را دیدند. بالاخره ایشان نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی هستند و من باز هم تاکید دارم این اخلالی که در زندگی جمع کثیری از بومیان منطقه «مکران» شکل گرفته است خطر امنیتی است و باید ورود کرد و جلوی کسانی که از خلا قانونی و نظارتی استفاده کردند و این مشکلات را ایجاد کردند گرفته شود.

فارس: توقع شما از رسانه ها، سپاه، دادگستری، شیلات و استانداری هم در خصوص صید «ترال» و هم در مورد مستند چه هست؟

عدالت پناه: جا دارد از بچه های سپاه که همواره جان فشانی می کنند مخصوصا در این برهه حساسی که در منطقه ذهنشان بسیار مشغول است، هر روز آماده باش هستند و دارند از مرز های ما پاسداری می کنند و در همین حال حواسشان به مردم بوده و هست و به حساسیت ها و پیگیری رسانه ها توجه داشتند و اقدام کردند و جلوی تخلف تعداد زیادی از این کشتی ها را گرفتند و بعضا خیلی از این کشتی ها را توقیف کردند تشکر کنم.

همین جا به همه مردم و همه دوستان رسانه ای این پیام را می دهم که اگر دلتان واقعا برای خلیج فارس و مردم مستضعف این منطقه می سوزد خواهش کنم بی تفاوت از کنار این موضوع رد نشوید و از مسؤولین مربوطه به خصوص قوه قضائیه مطالبه کنیم که متخلفان شناسایی و در هر سطحی که هستند برخورد شود.

ما بعضا شاهد هستیم بعضی افراد که مسؤول بودند در آن استان در مقطعی که مجوزها صادر شده الان در مقطع بالاتری در سطح کشوری مسؤولیت گرفتند، این ها باید پاسخگو باشند و این مطالبه ما است. از همین جا از آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه که خودشان نیز در سفر به هرمزگان پای درد دل صیادان آن منطقه نشستند درخواست می کنم در این رابطه دستور قاطع صادر کنند.

توقع من از دادگستری استان هرمزگان نیز این است که ملاحظات سیاسی و مقامی افراد، در نظر گرفته نشود و مماشاتی نشود. از شیلات استان و استانداری هرمزگان هم توقع دارم با سپاه و دادگستری همراهی و همکاری داشته باشند. خیلی دوست داشیم که این فیلم در اردیبهشت ۹۸ یعنی روز ملی خیلج فارس اکران شود ولی شرایط فراهم نشد، اخیرا نسخه ۴۵ دقیقه ای این فیلم آماده شد و ۱۰ مهرماه از شبکه پنجم سیما پخش شد و امیدواریم که شبکه های دیگر نیز به بهترین شکل آن را پخش کنند و کارشناسان مرتبط نیز در خصوص فیلم و موضوعات آن بحث کنند.

علاقه دارم فیلم در سراسر کشور به ویژه در دانشگاه های مختلف برای دانشجویان و در استان های ساحلی از جمله هرمزگان نیز اکران شود و مورد بحث قرار گیرد تا پیرامون این مسئله که برای افکار عمومی نیز سؤالات زیادی ایجاد کرده است مطالبه ای عمومی شکل گیرد و در نهایت شاهد تشکیل دادگاه متخلفان این پدیده شوم باشیم.

در پایان هم از خبرگزاری فارس به واسطه ترتیب دادن این مصاحبه و تولید و انتشار اخبار و گزارشات اولیه در رابطه با صید بی رویه «ترال» در خلیج فارس تقدیر و تشکر می کنم چرا که اذهان مردم را به این موضوع حساس تر کرد.

انتهای پیام/م/ی