خبرگزاری مهر- گروه استان ها: در روزهایی که مردم با سختی های فراوان اقتصادی خود را آماده شروع سال نو و فصل بهار می کردند، بارش های جوی از نقاط شمالی کشور و سپس از ناحیه ی زاگرس، سبب بروز خسارت های بی شماری شد تا یک بار دیگر غفلت های عمیق مدیریتی در میدان بزرگ اقلیم که نتیجه چندین دهه عملکرد بسیار ضعیف بوده بیش از پیش نمایان شود.

بیهوده نیست اگر سخن از ورشکستگی مدیریتی به میان آورده و آمارهای مستند را به گواهی این حقیقت تلخ بگیریم که بسیاری از خط قرمزهای اکولوژیکی را با سرعت رد کرده و شوربختانه هنوز هم متوجه اقدامات خود نیستیم و هنوز هم بر طبل تو خالی توسعه ناپایدار می کوبیم تا امروز شاهد چنین شرایط وخیمی در بسیاری از استان ها، شهرها و روستاهای خود باشیم.

در این شرایط می توان سوال های بسیاری را مطرح کرد اما به راستی چه عواملی باعث ناپایدار شدن شرایط محیطی در کشور شده و چگونه است که برنامه های آینده محور بر پایه توسعه ی پایدار عقب نگه داشته شده اند!؟ با در نظر گرفتن هشدارهایی که اقلیم شناسان و پژوهشگران حوزه آب و محیط زیست در طی دهه های اخیر داده اند، به کار بردن جمله هایی همچون دوباره غافگیر شدیم و یا این سیل ناشی از تغییرات آب و هوایی است، نه تنها خردمندانه نیست، بلکه به صورت مستقیم بر بی دانشی ما تاکید می کند.

ساخت سدهای بیشتر سودی ندارد، آبخیزداری تقویت شود

محسن تیزهوش کارشناس محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه در طی یک هفته گذشته شاهد بروز سیلابی با وسعت و شدت زیاد بودیم که آسیب های جدی به زیرساخت های کشور وارد کرد، اظهار داشت: اگر امروز به راستی به دنبال یافتن مقصر هستیم بهتر است تمرکز خود را بر روی عملکرد خودمان چرخانده و فارغ از هیاهوهای بی فایده، راهبردهای اساسی را بر بنیاد شرایط حاکم بر اقلیم کشور از طریق پژوهشگران حوزه های منابع طبیعی و محیط زیست به شکلی واقعی و سزاوارانه بررسی و نتیجه را به جهت اجرا به دست مدیرانی بدهیم که در مسیر توسعه ی پایدار جدی هستند و به آنچه که در اتاق های فکر گذشته و نهایی شده، پایبند بمانند.

وی افزود: به عنوان مثال پیگیری ساخت سدهای بیشتر با این دلیل که اگر سدهای بیشتری ساخته می شد امروز چنین نشده بود، هیچ سودی نخواهد داشت؛ در مقابل بالا بردن بودجه طرح هایی همچون آبخیزداری می تواند از شدت سیل های آتی کم کرده و از سوی دیگر می توانیم از شدت فرسایش خاک نیز بکاهیم.

اگر به پایداری طبیعت بازنگردیم، رخدادهای بعدی می تواند بسیار خطرناک تر باشد

این کارشناس محیط زیست با تاکید بر اینکه یکی دیگر از ایده های آینده محور طرح تنفس جنگل در شمال کشور است که باید به صورت کامل اجرا شود، ادامه داد: میزان بارش از یک سو و اکوسیستم های تخریب شده هم از سوی دیگر سبب بروز چنین حوادثی شده و اگر به پایداری طبیعت بازنگردیم، رخدادهای بعدی می تواند بسیار خطرناک تر باشد.

در مسیل های بسیاری ساخت و ساز انجام شده و رودخانه های فصلی تبدیل به مسکن و جاده شده اند

تیزهوش با اشاره به اینکه در منطقه زاگرس به ویژه در استانی همچون لرستان شرایط با شمال کشور کاملا متفاوت است زیرا در مسیل های بسیاری ساخت و ساز انجام شده و رودخانه های فصلی تبدیل به مسکن و جاده شده اند، گفت: ریزش کوه ها و مسدود شدن جاده ها نمونه ای بارز از طرح هایی است که بدون ارزیابی، اجرا شده و در چنین روزهایی سبب تنش های گوناگون می شود.

از بین رفتن پوشش گیاهی زاگرس، راه را برای بروز سیل های غیرقابل کنترل باز گذاشته

وی با بیان اینکه از سوی دیگر و در غیاب قوانین حامی طبیعت شاهد تخریب درختان بلوط هستیم که همین سبب تشدید شکنندگی در اکوسیستم زاگرس شده است، تصریح کرد: از بین رفتن پوشش های گیاهی به دلیل چرای بی رویه دام و یا بهره کشی های پی در پی از رودخانه ها راه را برای گسترش خشکیدگی و بروز سیل های غیرقابل کنترل کاملا باز گذاشته است.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه در روزهای اخیر نیز موضوع ورود کشور به دوره ترسالی مطرح شده که این موضوع مبنای علمی نداشته و چالش خشکسالی و خشکیدگی همچنان در کنار ما خواهد بود، یادآور شد: این برنامه های ماست که می تواند در راستای یک انطباق اکولوژیک شرایط را برای مدیریت پایدار بر منابع فراهم آورد.

حق طبیعت شامل رودخانه، تالاب، چشمه، کوه، گیاه و جانور را حفظ کنیم

دکتر حسین آخانی عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران نیز در سخنانی گفته است: می دانم، الان وقت مچ گیری نیست؛ الان وقت همدردی و کمک به هموطنان است؛ من حداقل در سه سخنرانی که در همایش های متعددی در سال ۹۶ و ۹۷ سخنران بودم، عکسی از رودخانه خشک شیراز نشان داده بودم که به خیابان تبدیل شده بود و در هر سه، کلمه شرم بر این مهندسی باد را در سالن سخنرانی فریاد زدم.

وی ادامه داد: من یک گیاهشناسم، از مهندسی جاده و پل و سد چیزی نمی دانم، ولی به عنوان یک طبیعت شناس، یک چیز را می دانم که دهانه یک رودخانه و یا مسیل، فقط گذرگاه آب است.

در سیاست های خودرو محوری و بتن محوری تجدید نظر کنید

این عضو هیئت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران گفته است: چند دقیقه سیل در شیراز به ما پیام بسیار محکمی داشت، اول آنکه طبیعت را نباید دستکاری کرد و حق طبیعت شامل رودخانه، تالاب، چشمه، کوه، گیاه و جانور را حفظ کرد و دوم آنکه پر کردن کشور از خودرو و جاده یک اشتباه بزرگ است، شما دیدید که در چند دقیقه خودروها و جاده شدند بلا، من وقتی اولین فیلم ها را دیدم، وحشتم گرفت که اگر سیل تداوم داشته باشد، انبوه این خودروها، راه را می بندند و سیلاب به داخل شهر می رود. عکس های سیل شیراز را قاب کنید و در سیاست های خودرو محوری و بتن محوری تجدید نظر کنید.

به هر روی، سالهاست که محیط زیست جایگاه سزاواری در میان برنامه های توسعه محور نداشته و همواره مورد تخریب و بهره کشی قرار گرفته و اینک با تداوم بی دانشی در برخورد با اقلیم و جای خالی ارزیابی و آمایش در ساختارهای اکولوژیک، تنها و تنها بر مساحت خشکیدگی ایران افزوده و در حقیقت از آسیب های اجتماعی و اقتصادی این رویکرد غافل مانده ایم؛ در حالی که باید با اقدامی بر اساس دانش روز و برنامه های آینده محور از شدت آسیب های وارد شده کم کرده و شرایط را برای احیای طبیعت فراهم می کردیم.

در سرزمین خشک و بسیار خشکی همچون ایران هیچگاه نباید علم هایی همچون اکولوژی، هیدرولوژی، مرتع داری و ساخت و گسترش شهرها بر اساس علم مهندسی را دست کم گرفت. در حقیقت آنچه که در شهرهای شمالی و غربی کشور رخ داد حاصل چند دهه بی توجهی به اصول و قوانین طبیعت است که در زیر سایه سیاست های شتابزده و نابخردانه تبدیل به سیلابی شد که روزهای نخست سال را بسیار تلخ کرد!