ایسنا/خراسان رضوی کیفیت جزء لاینفک گفتارهای سیاسی و اداری کارگزاران مرتبط با مدیریت آموزش عالی کشور است، در ادبیات حوزه آموزش تعاریف و برداشت های متفاوتی را می توان برای کیفیت یافت.

طبق مستندات، تعاریف هنجارمدار و معیارمدار در مورد کیفیت می توانند معتبر و صحیح باشند. مشخص بودن معیارهای دقیق سنجش و اندازه گیری، از جمله پیش شرط های اساسی دستیابی به کیفیت مطلوب و تحقق اهداف در سازمان های مختلف و از جمله نظام های آموزشی است و مشخص نمودن آن در ابعاد گوناگون می تواند موجبات افزایش بهره وری نظام آموزشی را فراهم آورد. محققان در پژوهشی با عنوان «شاخص های رتبه بندی آموزشی دانشگاه های ایران و جهان» آورده اند: «در سال های اخیر مقایسه وضعیت علمی دانشگاه های مختلف در سطح ملی و جهانی تحت عنوان رتبه بندی دانشگاه ها انجام می گیرد».

در این پژوهش که توسط سلیمان احمدی، مریم اکبری لاکه استادیار گروه آموزش پزشکی و بهرام عین اللهی استاد گروه چشم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران انجام شده، آمده است: «آشنایی با شاخص ها، روش های مختلف رتبه بندی و نحوه ارزشیابی از آن ها در سطح بین المللی، به برنامه ریزی بهتر و ارتقاء رتبه دانشگاه ها کمک خواهد کرد».

رتبه بندی دانشگاه ها امکان ارزیابی روند پیشرفت آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها را فراهم می کند

تحقیقات نشان می دهند: «رتبه بندی دانشگاه ها امکان ارزیابی روند پیشرفت آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها را فراهم می کند. در ۱۰ سال گذشته در کشورهای مختلف جهان پژوهش هایی مبنی بر استفاده از شاخص های آموزشی به عنوان یکی از مکانیسم های تحلیل کارایی دانشگاه ها صورت گرفته است و به طور کلی از نتایج این ارزیابی ها در رتبه بندی دانشگاه ها استفاده می شود. در سطح جهانی یا ملی تاکنون بیش از ۲۵ روش رتبه بندی متفاوت ارائه شده است.

در ایران اولین رتبه بندی در بین دانشکده های پزشکی کشور و توسط معاونت آموزشی و امور دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۷۹ انجام شد. در این رتبه بندی ۲۴۹ معیار مورد بررسی قرار گرفت و دانشکده های پزشکی در سه حیطه آموزش، پژوهش، امکانات و تجهیزات رتبه بندی شدند.

معیارهای رتبه بندی آموزشی در حال حاضر را می توان به مواردی مانند اعضاء هیات علمی دارای جایزه، اساتید پر استناد براساس استاندارد ISI و OIC، نسبت اعضاء هیات علمی دارای مدرک PH.D به کل اعضاء هیات علمی، فارغ التحصیلانی که جایزه گرفتند، فارغ التحصیلان پراستناد براساس استاندارد ISI و OIC ، نسبت اعضاء هیات علمی به دانشجو، نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان، نرخ رشد دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دانشجویان دارای جایزه در المپیادهای بین المللی اشاره کرد.

در سال ۱۳۸۴ در هفت گروه معیار رتبه بندی دانشگاه ها قرار گرفتند که شامل سطح وروردی دانشجویان، اعضاء هیات علمی، امکانات و تجهیزات، مدیریت، سیستم حمایت و مشاوره، برون داد دانشجویان و برون داد اعضاء هیات علمی می شود. این معیارها دقیقا کیفیت آموزشی را نمی سنجند و بیشتر جنبه اداری و اجرایی دارند. برای رتبه بندی دانشگاه های کشور از پنج معیار کلی پژوهشی، آموزشی، وجهه بین المللی، امکانات و فعالیت های اجتماعی اقتصادی استفاده می شود».

محققان می گویند: «این معیارها دارای شاخص هایی برای خود هستند که هر یک از آن ها دارای ارزش و وزن مخصوص به خود بوده که در نهایت با محاسبه آن ها از اطلاعات خام دریافت شده از دانشگاه ها و اعمال وزن ها و محاسبه مجموع آن ها طبق فرمول هایی، وضعیت دانشگاه ها از نظر رتبه بندی معلوم می شود. وزن شاخص های آموزشی به طور کلی در نظام رتبه بندی کشورمان و حتی در معروف ترین نظام های رتبه بندی جهانی پایین است و همان تعداد کم شاخص های آموزشی در بعضی از نظام های رتبه بندی نیز دقیقا کیفیت آموزشی را اندازه گیری نمی کند.

تاکنون رتبه بندی دانشگاه ها بر مبنای معیارهای پژوهشی بوده است

طبق مستندات، تاکنون رتبه بندی ها بیشتر بر مبنای معیارهای پژوهشی بوده است و معیارهای آموزشی کمتر مد نظر بودند. اساس معیارهای رتبه بندی مبتنی بر رویدادهای برون داد و تأثیر فعالیت های آموزشی دانشگاه هاست، اما با توجه به دشوار و پرهزینه بودن تعیین همه معیارها و ورود به جزییات آموزشی دانشگاه ها که بسیار گسترده است مجبوریم پارامترهای آموزشی از جمله فرآیندهای آموزشی را که دستیابی به اطلاعات آن ساده تر و کم هزینه تر است را مورد توجه قرار دهیم.

بنابراین شناخت شاخص های ارتقاء کیفیت آموزشی باید بیشتر مد نظر قرار گیرد و با توجه به ضرورت ارتقاء مستمر کیفیت دانشگاه ها، تبیین و شناخت شاخص های رتبه بندی و جنبه های مختلف اثرگذار آن از جمله استقرار نظام آموزش پزشکی مبتنی بر نیازهای جامعه و ارائه خدمات سلامت پاسخگو، تا به حال شاخص های جامع رتبه بندی آموزشی منطبق با نیازهای دانشگاه های کشورمان، تدوین نشده است».

براساس این پژوهش، اگرچه موضوع رتبه بندی و شاخص های آن برای سال ها مورد بحث بوده است، اما مطالعه ای جامع در مورد شاخص های واقعی آموزشی رتبه بندی انجام نشده است و با توجه به آنچه گفته شد، تحلیل دستاوردها و چالش های ساختار تشکیلاتی موجود و اصلاح آن با بهره گیری از تجارب موفق دیگرکشورها ضروری است. رتبه بندی آکادمیک دانشگاه های جهان براساس پارارامترهای مختلفی انجام می شود. رتبه بندی ها می تواند براساس کیفیت بعضی شاخص های موجود انجام شود.

همچنین، رتبه بندی ها دقیقا شاخص های آموزشی را مد نظر قرار نداده اند، اما از جمله شاخص هایی را استفاده می کنند که اغلب شاخص های مفید برنامه های آموزشی هستند. رتبه بندی ممکن است از کشوری به کشور دیگر متفاوت باشد. رتبه بندی دانشگاه ها در ایالات متحده به صورت معناداری تحت تاثیر سیستم پذیرش دانشجوست ولی در انگلستان تعدد نشریات و مقالات رتبه دانشگاه ها را تعیین می کند.

رتبه بندی ها می توانند به صورت بومی و ملی یا تابعی از رتبه بندی های بین المللی باشند

گاهی نیز از هیچ نظام رتبه بندی در برخی کشورها استفاده نمی شود، اما در سطح بین المللی، نخستین بار نظام مشترک تایمز بود که از سال ۲۰۰۳ به رده بندی دانشگاه ها پرداخت. در مقایسه با رتبه بندی های دیگر، در این رتبه بندی سالانه، تایمز قدیمی ترین موسسه در زمینه رتبه بندی است. معیار رده بندی تایمز براساس آموزش، پژوهش، تاثیر پژوهش، نوآوری های کاربردی و صنعتی و نیز دانشجویان و اساتید خارجی است».

در این پژوهش آمده است: «رتبه بندی دانشگاه های ایران از سال ۱۳۸۹ توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام انجام می شود. با توجه به سیاست های کشور در توسعه آموزش عالی در علوم پزشکی در سال ۱۳۸۱، ضرورت بازنگری وضعیت ارائه خدمات آموزشی دانشگاه ها و شاخص های رتبه بندی آموزشی دانشگاه ها که در سال ۱۳۷۹ تعیین شده بود احساس شد.

در این راستا ارزشیابی رتبه بندی آموزشی در دانشگاه های کشور در دستور کار معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت. از آنجا که تعریف کیفیت درآموزش عالی مبهم است، قضاوت در مورد آن بسیار مشکل خواهد بود. شاخص های آموزشی به عنوان وسیله ای که این قضاوت را ممکن و مستند نمودن کیفیت را مقدور می سازند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند که در این پژوهش سعی شد به جدیدترین شاخص های آموزشی در جهان اشاره شود.

همچنین، جمع آوری و ارائه این شاخص ها برای ارتقاء آموزش عالی کشورمان و دستیابی به جایگاه مناسب جهانی در رتبه بندی، گام کوچکی است که می تواند مقدمه ای برای تدوین استانداردهای آموزشی رتبه بندی کشورمان باشد. تدوین رتبه بندی دانشگاه ها براساس استانداردهای پیشنهادی می تواند ادامه روند این پروژه باشد».

این پژوهش در فصلنامه علمی پژوهشی طب و تزکیه منتشر شده است.

انتهای پیام