خبرگزاری‬ مهر، گروه دین و اندیشه_ علی بیرانوند: یکی از مقدس ترین امور در حیات دنیوی، تبلیغ و ترویج فرهنگ و معارف وحیانی و اسلامی است. فعالیت و کار بسیار ارزشمندی که خدای متعال در درجه اول مسئولیت و وظیفه سنگین آن را بر عهده خواص و برگزیدگان خود نهاده و هر کسی را درخور انجام این چنین مأموریت و وظیفه ای قرار نداده است. تبلیغ دین و هدایت جوامع انسانی موضوع بسیار مهم و ارزشمندی است که ارزش و اهمیت آن را نمی توان با ملاک و معیارهای مادی و دنیوی محاسبه کرد؛ چرا که اگر در این مسیر، انسانی در جاده هدایت و رستگاری قرار گیرد و فردی از پرتگاه هلاکت و گمراهی نجات پیدا نماید و آب حیات و رستگاری را بنوشد، هیچ چیزی با آن برابری نخواهد کرد؛ کما اینکه در منابع روایی از امام علی ( ع) نقل شده است که فرمودند: «هنگامی که رسول خدا مرا به سوی یمن روانه ساخت، فرمود: ای علی! با هیچکس پیش از آنکه او را به اسلام فرا خوانی، جنگ مکن. سوگند به خدا، اینکه خداوند به دستان تو انسانی را هدایت کند، برای تو بهتر است از آنچه خورشید بر آن طلوع و غروب کرده، و تو مولای او هستی، ای علی !».[۱] گام های موفقیت در تبلیغ و گسترش فرهنگ اسلامی با توجه به اهمیت و ارزشی که برای تبلیغ دین و هدایت مردم در منابع اسلامی ذکر شده بسیاری از افراد مایلند که از این فیض الهی و فرصت طلایی بهره مند شده و از ثواب تبلیغ دین بی بهره نباشند، ولی سوال کاربردی و مهمی که در این خصوص مطرح می باشد این است که راهکار و فرمول موفقیت در امر تبلیغ و گسترش فرهنگ دینی و اسلامی چیست؟

در ادامه به برخی از شاخص های کاربردی موفقیت در امر تبلیغ اشاره خواهیم کرد؛

گام اول: آغاز تربیت و آموزش از خود

اولین و مهمترین رکن موفقیت در تبلیغ و گسترش فرهنگی دینی، آغاز تربیت از خود است؛ به این معنا که مبلغ و مروج دین می بایست قبل از آنکه با گفتار خود دیگران را به سوی فضائل و کمالات دینی و اخلاقی دعوت نماید، ضروری است که با حسن رفتار و عملکرد خود مخاطبین را به خوبی ها تشویق و ترغیب نماید؛ کما اینکه در منابع دینی و اسلامی نیز این چنین نقل شده است: در منابع روایی از امام علی ( ع) نقل شده است: «من نصب نفسه للناس إماما فلیبدأ بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره، ولیکن تأدیبه بسیرته قبل تأدیبه بلسانه ، ومعلم نفسه ومؤدبها أحق بالإجلال من معلم الناس ومؤدبهم ؛[۲] هر که خود را در مقام پیشوایی مردم قرار دهد، باید پیش از تعلیم دیگران، به تعلیم خود بپردازد و پیش از آنکه با زبانش تربیت کند، با رفتار خود، تربیت نماید و کسی که آموزگار و مربی خود باشد، بیشتر سزاوار بزرگداشت است تا کسی که [پیش از خودسازی] آموزگار و مربی دیگران باشد».

گام دوم: تقویت اخلاص و خداباوری

دومین گام در مسیر موفقیت در تبلیغ فرهنگ دینی و اسلامی تقویت اخلاص و خدا باوری است؛ یک مبلغ دین و کسی که در صدد تبلیغ دین بوده و خواهان موفقیت در این مسیر است، قبل از هر چیز می بایست در زمینه اخلاص و خداباوری خود کوشا باشد، این شاخص اخلاقی و دینی یکی از اصولی ترین ویژگی انبیا و اولیای دین در امر تبلیغ بوده؛ کما اینکه خدای متعال در قرآن کریم در خصوص سلوک معنوی و تربیتی پیامبراکرم (ص) این چنین فرموده است: «قل ما سألتکم من أجر فهو لکم ۖ إن أجری إلا علی الله ۖ وهو علیٰ کل شیء شهید ؛[۳] بگو: هر اجر و پاداشی از شما خواسته ام برای خود شماست؛ اجر من تنها بر خداوند است و او بر همه چیز گواه است!». در واقع سبک زندگی یک مبلغ موفق به گونه ای است که تلاش دارد بر اساس رهنمودهای قرآنی همه مراحل و مراتب زندگی خود را با اخلاص عجین و همراه نماید؛ کما اینکه باری تعالی در این خصوص فرموده است: «قل إن صلاتی ونسکی ومحیای ومماتی لله رب العالمین ؛[۴] بگو: نماز و تمام عبادات من، و زندگی و مرگ من، همه برای خداوند پروردگار جهانیان است».

گام سوم: تلفیق علم، ایمان، عمل

سومین گام در امر فرهنگی تبلیغ دین تلفیق و در هم آمیختن علم، عمل و ایمان است. همه مردم از افرادی که تنها دیگران را به خوبی ها دعوت می کنند و خود از آن خوبی ها بهره ای ندارند گریزان هستند و تمایلی به ارتباط با آنها ندارند. این مطلب موضوعی است که در قرآن کریم سرزنش و توبیخ باری تعالی را نیز در پی داشته است؛ کما اینکه خدای متعال در قرآن کریم در آیات متعددی به آن اشاره داشته است: «یا أیها الذین آمنوا لم تقولون ما لا تفعلون ؛ کبر مقتا عند الله أن تقولوا ما لا تفعلون ؛[۵] ای کسانی که ایمان آورده اید! چرا سخنی می گوئید که عمل نمی کنید؟! نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی کنید!». عمل نکردن به گفتار، گاهی به خاط ر نات وانی است و گاهی از روی بی اعتنایی که این مورد توبیخ است. عالم بی عمل، به درخت بی ثمر، ابر بی باران، نهر بی آب، زنبور بدون عسل، سوزن بدون نخ و الاغی که کتاب حمل می کند، تشبیه شده است .[۶]

گام چهارم: حسن برخورد و حسن رفتار

کم نیستند افرادی که به واسطه کج سلیقگی و بی هنری با بدترین شیوه های گفتاری و رفتاری دیگران را به خوبی ها دعوت می کنند، گاهی این چنین تصور می شود که با بد زبانی و تند مزاجی می توانند همنوعان را به سوی خوبی ها دعوت نمایند این در حالی است که بیش از ۱۴۰۰ سال قبل خدای متعال به برجسته ترین پیامبر خود این چنین امر کرده است: «فبما رحمة من الله لنت لهم ۖ ولو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک ؛[۷] به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [مردم ] نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می شدند».

گام پنجم: استقامت و پایداری

پنجمین گام در موفقیت در تبلیغ دینی بهره مندی از عنصر و شاخص استقامت و پایداری است. کم نیستند افرادی که یا کلا تن به سختی های ارشاد و هدایت دیگران نمی دهند و یا اینکه با کمترین ناملایمت و سختی ها قالب تهی کرده و عرصه جهاد جبهه فرهنگی را رها کرده و به عقب باز می گردند. هیچ کاری بدون تحمل سختی ها و ناگواری ها به سرانجام قابل تحسین ختم نمی شود، از این رو شاهد هستیم که باری تعالی پیامبر اکرم (ص) را این چنین به عنصر ارزشمند استقامت و پایداری دعوت می نماید: «فاستقم کما أمرت ومن تاب معک ولا تطغوا ۚ إنه بما تعملون بصیر ؛[۸] پس همان گونه که فرمان یافته ای، استقامت کن؛ و همچنین کسانی که با تو به سوی خدا آمده اند (باید استقامت کنند)! و طغیان نکنید، که خداوند آنچه را انجام می دهید می بیند!». استقامت در راه تبلیغ و ارشاد کن، استقامت در طریق مبارزه و پیکار کن، استقامت در انجام وظایف الهی و پیاده کردن تعلیمات قرآن کن، ولی این استقامت نه به خاطر خوش آیند این و آن باشد و نه از روی تظاهر و ریا، و نه برای کسب عنوان قهرمانی، نه برای به دست آوردن مقام و ثروت و کسب موفقیت و قدرت، بلکه تنها به خاطر فرمان خدا و آن گونه که به تو دستور داده شده است باید باشد (کما أمرت ).[۹]

پی نوشت ها:

[۱]. الکافی ( ط - الإسلامیة )، ج ۵، ص ۳۶، ح ۲- « الإمام علی علیه السلام: لما وجهنی رسول الله صلی الله علیه و آله إلی الیمن قال : یا علی، لا تقاتل أحدا حتی تدعوه إلی الإسلام ؛ و ایم الله، لأن یهدی الله علی یدیک رجلا خیر لک مما طلعت علیه الشمس و غربت، و لک ولاؤه یا علی».

[۲]. کنزالاعمال : ج ۹، ص ۴۰، ح ۲۴۸۳۶.

[۳]. سبأ/۴۷.

[۴]. انعام/۱۶۲.

[۵]. صف/۲و۳.

[۶]. تفسیر نور، ج ۹، ص ۶۰۱.

[۷]. آل عمران/۱۵۹.

[۸]. هود / ۱۱۲.