به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امر به معروف و نهی از منکر یکی از فریضه های مهم ادیان آسمانی است که ادای صحیح آن، سبب اصلاح و بهبودی وضعیت جامعه می شود. جامعه ای که در آن گزاره های «معروف» به حداقل رسیده باشد و عده ای هم نباشند که به امور خیر دعوت کنند، به مرور زمان به سمت «منکرات» و مسائل منفی سوق می یابد؛ مانند آب راکدی که پس از مدتی کرم زده می شود و خاصیت خود را از دست می دهد. از این جهت خداوند امر می کند «باید از میان شما، گروهی امر به معروف کنند و از زشتی بازدارند؛ و آنان همان رستگارانند.»۱

اما همین عده ای از نیکان روزگار که سعی می کنند در میان انبوهی از مسائل منفی جامعه، وارد عمل شوند و دست به امر به معروف و نهی از منکر بزنند، باید شرایط و ضوابطی را مدنظر داشته باشند. امام صادق علیه السلام در روایتی، این ضوابط را تابع خصلت و یا صفت شخص امرکننده می آورند و می فرمایند « تنها کسی می تواند امربه معروف کند یا نهی ازمنکر کند که دارای سه صفت باشد:

۱- به آنچه امر می کند و از آنچه نهی می کند عالم است؛ عالم بما یأمر عالم بما ینهی

۲- عادل است نسبت به آنچه امر و نهی می کند؛ عادل فیما یأمر عادل فیما ینهی (از حدود تجاوز نکند)

۳- با مهربانی و دوستانه امر و نهی کند؛ رفیق بما یأمر رفیق بما ینهی (تحف العقول، ص۳۵۸)

امام صادق علیه السلام اولین شرط آمر به معروف و ناهی از منکر را علم به ماجرا معرفی می کنند؛ به این معنا که فرد باید نسبت به آنچه می گوید علم کافی و وافی را داشته باشد. فردی که دعوت به نماز می کند، باید علم به فوائد و احکام حداقلی آن داشته باشد و بلکه طعم اقامۀ نماز را چشیده باشد، همچنان که وقتی از چیزی نهی می کند، باید نسبت به مضرات آن آگاهی داشته باشد. در صورت کلی، علم موضوعات را می داند و با اشراف، وارد عمل می شود. وقتی علم نباشد، تعصب جای آن را می گیرد و کار را خراب تر می کند.

دوم اینکه امام در شرط آمر به معروف و ناهی از منکر می فرماید باید عادل باشد. منظور از عادل در اصطلاح فقهی این است که خود هرگز مرتکب گناهان بزرگ نمی شود و بر ارتکاب گناهان کوچک نیز اصراری نمی ورزد و نخست عیب خود را اصلاح می کند و سپس منصفانه به امر و نهی دیگران می پردازد. (اتابکی مترجم تحف العقول ( رهاورد خرد ) ) بین افراد فرق نگذارد، به طوری که اگر شخص بی گانهی کاری انجام دهد آن را منکر بداند، اما اگر فرزند خودش انجام دهد، منکر نداند. بالاتر از این، بین خود و دیگران عدالت داشته باشد و اگر دیگران را نهی از منکر می کند، اول خودش آن کار را انجام ندهد. بالاتر از این تعابیر، تعبیری است که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: «إنی والله لا أحثکم علی طاعة الله إلا و أسبقکم إلیها و لا أنهاکم من معصیة الله إلا أنتهی قبلکم عنها; یعنی اگر من شما را به چیزی امر می کنم، قبل از شما خودم انجام می دهم و اگر از چیزی نهی می کنم، اول خود آن را ترک می کنم.

سومین نکته و بلکه اساس همه اینها، رفق و مهربانی با دیگران است. امام صادق علیه السلام می فرماید باید با کسی که او را دعوت به خیر می کنی و از شر بازش می داری، با حالت دلسوزانه و مهربانانه برخورد کنی. «رفیق»، صیغه مبالغه به این معناست که همواره باید اینگونه باشی و خیرخواهانه مردم را راهنمایی کنی. نمونۀ عملی آن را سیرۀ رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و اهل بیت وحی می بینیم. ایشان در نهایت عطوفت و بردباری با اطرافیان برخورد می کردند و با روش هایی زیبا و دلچسب اطرافیان را دعوت به خیر می کردند و از بدی باز می داشتند. سوگوارانه این روحیه پدرانه و مهربانانه مدت هاست که در روش های امر به معروف و نهی از منکر از بین رفته و رفتارهای سلبی و زننده جای آن را گرفته است. بسیارند کسانی که با خشونت، بی ادبی، اهانت، تهمت و … امر به معروف و نهی از منکر کرده و افراد را به لجبازی وادار می کنند، در حالی که اگر با ادب، برخورد نیکو و بدون تحقیر و توهین باشد، همه آن را می پذیرند. (مشکات هدایت، آیت الله مکارم شیرازی) ما نیز از این مسئله مستثنی نیستیم و امید که در راستای جبران اشتباهات گذشته به اخلاق اسلامی روی بیاوریم.

----------------

پاورقی:

«و لتکن منکم أمة یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و أولئک هم المفلحون» (آل عمران ۱۰۴)

انتهای پیام/