کاهش آثار تحریم با طرح توسعه پتروپالایشی / ۲ برابر شدن ارزآوری نسبت به خام فروشی
به گزارش خبرگزاری تسنیم، شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی در نامه ای به لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، بر ضرورت اصلاح و تصویب طرح توسعه ظرفیت پتروپالایشی کشور که هم اکنون در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دارد، تاکید کرد.
بر اساس نامه این کانون تفکر، تبدیل نفت خام به فرآورده ، علاوه بر فوایدی نظیر اشتغالزایی، رونق اقتصادی، خروج از رکود سایر صنایع و کم اثر شدن تحریمهای نفتی، موجب سودآوری حداقل ۲ برابری نسبت به خام فروشی نفت و ورود ارز به میزان ۲ برابر به کشور می شود.
متن نامه فوق به شرح زیر است:
همانطور که مستحضر هستید؛ کشورهای غرب آسیا با داشتن ۴۸ درصد منابع نفتی جهان، تنها ۹ درصد از نفت جهان را مصرف می کنند. این درحالیست که کشورهای گروه OECD با مصرف ۶۲ درصد از نفت جهان و در اختیار داشتن تنها ۷ درصد از ذخایر نفت، نیازمندترین کشورها به انرژی این منطقه هستند. بخش قابل توجهی از این مصرف در کشورهای پیشرفته، ناشی از اقداماتی است که در راستای تبدیل نفت خام به فرآورده انجام می شود.
بررسی های کارشناسی نشان می دهد که تبدیل نفت خام به فرآورده ، علاوه بر فوایدی نظیر اشتغالزایی، رونق اقتصادی، خروج از رکود سایر صنایع و کم اثر شدن تحریمهای نفتی، موجب سودآوری حداقل ۲ برابری نسبت به خام فروشی نفت و ورود ارز به میزان ۲ برابر به کشور می شود. بنابراین، ضروری است جمهوری اسلامی ایران نیز از مزیت دسترسی به منابع عظیم نفت خود استفاده نموده و به جای خام فروشی، زمینه را برای توسعه تولید فرآورده های ارزشمند نفتی فراهم کند.
از آنجا که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر «کاهش خام فروشی نفت» و «هدایت نقدینگی بهسمت فعالیت های مولد اقتصادی» تاکید شده و ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه نیز به «ایجاد ظرفیت پالایشی به میزان ۲٫۷ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی» اشاره دارد، تهیه یک طرح ملی برای این موضوع و اقدام بر اساس آن به ویژه در شرایط اقتصادی فعلی کشور، اهمیت بالایی دارد. در این راستا، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در پاییز سال ۱۳۹۷ طرحی را جهت تامین مالی و افزایش جذابیت اقتصادی طرحهای پتروپالایشی ارائه نمود؛ این طرح که در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۹۷ به تصویب این کمیسیون رسید، هم اکنون در دستورکار صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرار دارد.
ضمن تشکر از اقدام هوشمندانه کمیسیون محترم انرژی مجلس شورای اسلامی، ضروری است این طرح با اصلاحاتی به مرحله تصویب و اجرا برسد. از جنابعالی و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی تقاضا می شود با پیگیری اصلاح و تسریع در روند تصویب این طرح، اجرای هر چه سریعتر آن را دنبال نمایند.
به پیوست، گزارشی از بررسی طرح مذکور و پیشنهادهای اصلاحی لازم برای آن تقدیم می گردد. شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی آماده است اصلاحات مورد نیاز این طرح را در جلسات حضوری، خدمت جنابعالی و سایر نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی تشریح نماید.
در پیوست نامه شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی به رئیس مجلس شورای اسلامی آمده است:
در طرح کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «افزایش ظرفیت پالایشگاه های های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی»، زمینه افزایش جذابیت صنعت پتروپالایش نفت خام برای بخش خصوصی و جلب مشارکت اقتصادی مردم از طریق روش «تنفس خوراک» فراهم شده است. علاوه بر این، انگیزه شرکت ها و گروه های اقتصادی فعال در این حوزه از طریق اعطای مجوزهای جدیدی نظیر «اجازه صادرات فرآورده به شرکت های خصوصی» افزایش می یابد. این دو مورد در ادامه تشریح شده است:
«پتروپالایشگاه ها» واحدهای جدید فرآورش نفت خام
بسیاری از پالایشگاههای جهان برای بهبود حاشیه سود پالایشی خود، نسبت به تولید محصولات پتروشیمیایی اقدام کرده و نگرش تجمیع پالایشگاه و پتروشیمی در قالب واحدهای پتروپالایشی را اجرا نمودهاند. روند جهانی به گونهای است که سهم سرمایهگذاری در احداث پتروپالایشگاه نسبت به پالایشگاه برای شرکتهای معتبر بینالمللی در حال افزایش است. بررسی وضعیت شرکتهای بزرگ صنعت نفت در کشورهای پیشرفته نشان میدهد که این شرکتها به طراحی و اجرای واحدهای پتروپالایشگاهی روی آوردهاند.
به عنوان مثال شرکت BP ۲۴ درصد، shell ۳۹ درصد، Total ۷۴ درصد و Exxon Mobil ۹۰ درصد فعالیتهای خود در زمینه فرآورش نفت را به این زمینه مهم اختصاص دادهاند. اصلیترین هدف احداث پتروپالایشگاه، افزایش سودآوری، تنوع فرآورده ها، سهولت در بازاریابی و تنوع مشتریان بین المللی و تولید محصولات باارزش افزوده بالا است. دلایل دیگری مانند امنیت تامین خوراک واحدهای پتروشیمی و همچنین هیات مدیره مشترک واحد پالایشگاهی و پتروشیمیایی نیز در ضرورت تجمیع آنها موثر است.
مطالعات کارشناسی نشان میدهد نرخ بازده داخلی (IRR) ارزی پتروپالایشگاهها بسته به پیکربندی آنها از ۱۶ درصد الی ۲۰ درصد متغیر است که در مقایسه با پالایشگاههای قدیمی و نیز پتروشیمیها، از سودآوری ۳ تا ۴ برابر برخوردار است.
«تنفس خوراک» روشی برای افزایش جذابیت سرمایهگذاری
منظور از «تنفس خوراک»، اعطای خوراک در تمام یا بخشی از سال های اول و دوم پس از بهره برداری واحد پتروپالایشگاهی است و هزینه خوراک در این مدت به عنوان وام صندوق توسعه ملی به مجموعه سهامداران پتروپالایشگاه به حساب می آید.
اعطای تنفس خوراک در این طرح از دو جهت موجب جلب مشارکت اقتصادی سهامداران می شود:
بهبود سوددهی اقتصادی با افزایش نرخ بازده داخلی (IRR): استفاده از این روش، نرخ بازده داخلی طرح را تا بیش از ۲۲ درصد افزایش میدهد که باعث افزایش جذابیت طرح برای سرمایهگذاران خواهد شد.
کاهش دوره بازگشت سرمایه به یک سال: در شرایط عادی، دوره بازگشت سرمایه طرح های پتروپالایشگاهی همراه با سود آن پس از گذشت ۸ سال از ابتدای بهره برداری پروژه اتفاق می افتد که این زمان با توجه به فرهنگ اقتصادی و اجتماعی در کشور ما یک زمان طولانی برای بازگشت سرمایه به حساب می آید و موجب عدم استقبال مردم و بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در چنین پروژه هایی می شود. اما در مدل تنفس خوراک، دوره بازگشت سرمایه به یک سال پس از بهره برداری واحد تقلیل می یابد که قطعا در جلب اطمینان خاطر بخش خصوصی و مردم در مشارکت طرحها موثر است.
عواید اجرای طرح
در نگاهی کلی میتوان عواید حاصل از این طرح را در ۴ بخش زیر خلاصه نمود:
اشتغال زایی: این اقدام اشتغال زایی ۱ میلیون نفری را برای مدت حداقل ۴۰ سال در کشور به همراه خواهد داشت. میزان اشتغال زایی حداکثر این طرح ها، بستگی به میزان توسعه صنایع پایین دستی در ذیل طرح های مذکور خصوصا در حوزه پتروشیمیایی آنها دارد و می تواند تا بیش از ۲ میلیون نفر افزایش یابد.
لوکوموتیو اقتصادی و رونق تولید: اجرای طرح تبدیل پالایشگاه های قدیمی به پتروپالایشگاه و همچنین احداث پتروپالایشگاه های جدید در کشور، پتانسیل بالایی برای افزایش ظرفیت تولید و خدمات در صدها شرکت دیگر خواهد بود. زیرا احداث این واحدها به مثابه لوکوموتیو اقتصادی است که همراه با خود صنایع فولاد، لوله سازی، ماشین سازیها، شرکتهایی نظیر آذراب، آلومینیوم سازی، سازندگان شیرکنترلی و ابزار پنوماتیکی و حتی صنایع سیمان و شرکتهای عمرانی را به تحرک و خروج از رکود وا می دارد.
بیاثرسازی تحریمهای نفتی: نفت خام تا قبل از فرآورش در واحدهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی، قابلیت استفاده در هیچ صنعت، خودرو، نیروگاه و حتی پتروشیمی را ندارد و این مسئله مشتریهای نفت ایران را تنها به ۴۰ پالایشگاه در سطح دنیا کاهش داده است. این در حالی است که فرآورش نفت خام و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی، مشتریان ایران را به بیش از صدها هزار شرکت یا حتی میلیاردها انسان در سطح دنیا افزایش می دهد و موجب می شود که صادرات بخش زیادی از فرآورده ها از طریق خودروهای سنگین، خط لوله و نهایتا کشتی های کوچک به سایر کشورها صورت گیرد. این نحوه از صادرات را می توان «توزیع از طریق شبکه مویرگی» نامید که اعمال تحریم ها بر روی آن به مراتب سخت تر از تحریم نفت خام است. این فرآورده ها معمولا در محموله های کوچک، عمدتا به کشورهای همسایه و در مسافت های نزدیک تجارت می شوند.
هدایت نقدینگی: طبق گزارش بانک مرکزی، نقدینگی کشور در آذرماه سال ۱۳۹۷ بیش از ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. بنابر نظر کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس، تأمین مالی داخلی برای افزایش ۲ میلیون بشکه در روز به ظرفیت پالایش و پتروپالایش نفت کشور، نیازمند حدود ۴۰ میلیارد دلار معادل ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه است که با توجه به نقدینگی موجود در جامعه، طی یک بازه زمانی مشخص قابل جمعآوری است. کافی است مردم و بخش خصوصی نسبت به دریافت سود قطعی مشارکت در پروژههای مذکور مطمئن باشند.
پیشنهادهایی برای بهبود طرح
پیشنهادهای شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی برای بهبود این طرح در ۵ بخش زیر ارائه می گردد.
عدم تمرکز بر احداث پالایشگاههای کوچک (مینی ریفاینری) در این طرح: مطابق برخی تعریفها، به پالایشگاههایی با ظرفیت کمتر از ۲۰ هزار بشکه و مطابق برخی دیگر کمتر از ۵۰ هزار بشکه در روز، مینی ریفاینری گفته میشود. امروزه احداث این واحدها در کشورهای پیشرفته دنیا منسوخ شده است و «اقتصاد مقیاس» یکی از مهمترین عوامل سوددهی در این صنعت است. البته مینی ریفاینری ها تنها می توانند پالایشگاه باشند و اجرای یک پتروپالایشگاه کامل در مقیاس کوچک از نظر فنی و اقتصادی غیر ممکن است. احداث تعداد کمی از پالایشگاههای کوچک ممکن است برای برخی مناطق خاص کشور مناسب باشد اما احداث آنها در سطح گسترده در کشور مخصوصا در نقاط پراکنده، هزینههای جانبی بسیاری به همراه خواهد داشت.
لزوم توجه به احداث مجمتعهای بزرگ پتروپالایشگاهی: احداث پارکهای جدید شیمیایی از سالها پیش در دنیا مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال میتوان به ۷ پارک شیمیایی مطرح در جهان اشاره کرد که عبارتند از:
پارک شیمیایی لودویگشافن آلمان
پارک صنعت فرآیندی نپیک انگلستان
پارک شیمیایی آنتورپ بلژیک
پارک نفت و گاز و پتروشیمی هوستون آمریکا
منطقه صنعتی مپ تافوت تایلند
پارک شیمیایی جزایر جورانگ سنگاپور
پارک شیمیایی الجبیل عربستان
به منظور دستیابی به نتیجه مطلوب و ارتقاء کارایی طرح احداث پتروپالایشگاهها، توجه به احداث پارک (hub) شیمیایی بزرگ در سواحل جنوبی کشور امری ضروری و مهم میباشد. عوامل زیر سودآوری بالای پارکهای شیمیایی در سواحل جنوبی کشور را تضمین میکند:
استقرار در کنار بنادر اصلی کشور
دسترسی به آبهای آزاد و بازارهای مصرف
دسترسی به مراکز صنعتی درون قارهای
نزدیکی و تلفیق با واحدهای بالادستی
مبادله بهینه خوراک میان واحدها
هم افزایی بیشتر میان واحدهای تولیدی
تهیه مدلی برای ارائه ضمانت سرمایهگذاری به بخش خصوصی و مردم: برای جلوگیری از ایجاد هرگونه رانت و جلب اعتماد بخش خصوصی و مردم لازم است مدلی برای ارائه ضمانت سرمایهگذاری توسط دستگاههای اجرایی و نظارتی، تهیه و تدوین شود تا اطمینان جامعه برای سرمایهگذاری ایمن در طرحهای ملی اقتصادی حاصل شود.
توجه به بازار پر تقاضای صنعت پتروشیمی: مطابق گزارش World Oil Outlook ۲۰۱۸ سازمان اوپک، تقاضای نفت برای صنعت پتروشیمی، با افزایشی معادل ۴٫۵ میلیون بشکه در روز، از ۱۳ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۷، به ۱۷٫۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۴۰ میرسد. این میزان رشد تقاضا، بیشترین متوسط رشد در بین صنایع مختلف (نیروگاههای تولید برق، حمل و نقل دریایی، هوایی و زمینی و …) است. میزان رشد تقاضای نفت برای صنعت پتروشیمی در همه مناطق جهان مثبت است. هرچند این رشد تقاضا با مقادیر مختلفی مشاهده میشود ولی با توجه به پیشبینیهای این سازمان، صنعت پتروشیمی کشورهای عضو اوپک بیشترین تقاضای نفت را خواهند داشت.
مطالعه بازار فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی در دنیا خصوصا همسایگان ایران در منطقه به همراه سوریه، یمن و لبنان نشان می دهد که بازار فرآورده های مذکور در سال های آتی با افزایش قابل توجه تقاضا مواجه خواهد بود. به دلیل حجم بالای مواد پتروشیمیایی تولیدی توسط هر پتروپالایشگاه، در یک دوره کوتاه میتوان به تولیدکننده پیشتاز محصولات پتروشیمیایی منطفه تبدیل شد.
پروژههای آپگریدینگ پالایشگاه های موجود: پیشنهاد می شود اجرای پروژه های آپگریدینگ (بهینه سازی و ارتقاء کمی و کیفی فرآورده ها) پالایشگاه های موجود در اولویت این طرح قرار گیرد. تولید نفت کوره با متوسط ۲۳ درصد در سبد فرآورده های پالایشگاه های نفت کشور، هم اقتصاد این پالایشگاه ها را ضعیف کرده است و هم به خاطر وضع قوانین زیست محیطی که از ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی (دیماه ۱۳۹۸) در جهان اعمال خواهد شد، ممکن است موجب وقوع بحران در صادرات این فرآورده شود. تبدیل این واحدهای قدیمی به پتروپالایشگاه موجب می شود که تولید نفت کوره آنها به زیر ۶ درصد کاهش یابد. فناوری هایی نظیر کک سازی تاخیری می توانند تولید این ماده در پتروپالایشگاه ها را به صفر درصد نیز برسانند.
نفت کوره اصلی ترین نوع سوخت برای کشتی هاست. سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ میلادی به ۳ مرحله اعمال محدودیت بر شناورها در خصوص انتشار گوگرد در هوا اقدام کرده است که در آخرین مرحله، حد مجاز انتشار گوگرد توسط کشتی ها از ۳٫۵ درصد به ۰٫۵ درصد کاهش یافته است که از ۱ ژانویه ۲۰۲۰ به اجرا در می آید. متوسط میزان گوگرد در نفت کوره پالایشگاه های ایران برابر ۲٫۸ درصد است.
انتهای پیام/
بر اساس نامه این کانون تفکر، تبدیل نفت خام به فرآورده ، علاوه بر فوایدی نظیر اشتغالزایی، رونق اقتصادی، خروج از رکود سایر صنایع و کم اثر شدن تحریمهای نفتی، موجب سودآوری حداقل ۲ برابری نسبت به خام فروشی نفت و ورود ارز به میزان ۲ برابر به کشور می شود.
متن نامه فوق به شرح زیر است:
همانطور که مستحضر هستید؛ کشورهای غرب آسیا با داشتن ۴۸ درصد منابع نفتی جهان، تنها ۹ درصد از نفت جهان را مصرف می کنند. این درحالیست که کشورهای گروه OECD با مصرف ۶۲ درصد از نفت جهان و در اختیار داشتن تنها ۷ درصد از ذخایر نفت، نیازمندترین کشورها به انرژی این منطقه هستند. بخش قابل توجهی از این مصرف در کشورهای پیشرفته، ناشی از اقداماتی است که در راستای تبدیل نفت خام به فرآورده انجام می شود.
بررسی های کارشناسی نشان می دهد که تبدیل نفت خام به فرآورده ، علاوه بر فوایدی نظیر اشتغالزایی، رونق اقتصادی، خروج از رکود سایر صنایع و کم اثر شدن تحریمهای نفتی، موجب سودآوری حداقل ۲ برابری نسبت به خام فروشی نفت و ورود ارز به میزان ۲ برابر به کشور می شود. بنابراین، ضروری است جمهوری اسلامی ایران نیز از مزیت دسترسی به منابع عظیم نفت خود استفاده نموده و به جای خام فروشی، زمینه را برای توسعه تولید فرآورده های ارزشمند نفتی فراهم کند.
از آنجا که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر «کاهش خام فروشی نفت» و «هدایت نقدینگی بهسمت فعالیت های مولد اقتصادی» تاکید شده و ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه نیز به «ایجاد ظرفیت پالایشی به میزان ۲٫۷ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی» اشاره دارد، تهیه یک طرح ملی برای این موضوع و اقدام بر اساس آن به ویژه در شرایط اقتصادی فعلی کشور، اهمیت بالایی دارد. در این راستا، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در پاییز سال ۱۳۹۷ طرحی را جهت تامین مالی و افزایش جذابیت اقتصادی طرحهای پتروپالایشی ارائه نمود؛ این طرح که در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۹۷ به تصویب این کمیسیون رسید، هم اکنون در دستورکار صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرار دارد.
ضمن تشکر از اقدام هوشمندانه کمیسیون محترم انرژی مجلس شورای اسلامی، ضروری است این طرح با اصلاحاتی به مرحله تصویب و اجرا برسد. از جنابعالی و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی تقاضا می شود با پیگیری اصلاح و تسریع در روند تصویب این طرح، اجرای هر چه سریعتر آن را دنبال نمایند.
به پیوست، گزارشی از بررسی طرح مذکور و پیشنهادهای اصلاحی لازم برای آن تقدیم می گردد. شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی آماده است اصلاحات مورد نیاز این طرح را در جلسات حضوری، خدمت جنابعالی و سایر نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی تشریح نماید.
در پیوست نامه شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی به رئیس مجلس شورای اسلامی آمده است:
در طرح کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «افزایش ظرفیت پالایشگاه های های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی»، زمینه افزایش جذابیت صنعت پتروپالایش نفت خام برای بخش خصوصی و جلب مشارکت اقتصادی مردم از طریق روش «تنفس خوراک» فراهم شده است. علاوه بر این، انگیزه شرکت ها و گروه های اقتصادی فعال در این حوزه از طریق اعطای مجوزهای جدیدی نظیر «اجازه صادرات فرآورده به شرکت های خصوصی» افزایش می یابد. این دو مورد در ادامه تشریح شده است:
«پتروپالایشگاه ها» واحدهای جدید فرآورش نفت خام
بسیاری از پالایشگاههای جهان برای بهبود حاشیه سود پالایشی خود، نسبت به تولید محصولات پتروشیمیایی اقدام کرده و نگرش تجمیع پالایشگاه و پتروشیمی در قالب واحدهای پتروپالایشی را اجرا نمودهاند. روند جهانی به گونهای است که سهم سرمایهگذاری در احداث پتروپالایشگاه نسبت به پالایشگاه برای شرکتهای معتبر بینالمللی در حال افزایش است. بررسی وضعیت شرکتهای بزرگ صنعت نفت در کشورهای پیشرفته نشان میدهد که این شرکتها به طراحی و اجرای واحدهای پتروپالایشگاهی روی آوردهاند.
به عنوان مثال شرکت BP ۲۴ درصد، shell ۳۹ درصد، Total ۷۴ درصد و Exxon Mobil ۹۰ درصد فعالیتهای خود در زمینه فرآورش نفت را به این زمینه مهم اختصاص دادهاند. اصلیترین هدف احداث پتروپالایشگاه، افزایش سودآوری، تنوع فرآورده ها، سهولت در بازاریابی و تنوع مشتریان بین المللی و تولید محصولات باارزش افزوده بالا است. دلایل دیگری مانند امنیت تامین خوراک واحدهای پتروشیمی و همچنین هیات مدیره مشترک واحد پالایشگاهی و پتروشیمیایی نیز در ضرورت تجمیع آنها موثر است.
مطالعات کارشناسی نشان میدهد نرخ بازده داخلی (IRR) ارزی پتروپالایشگاهها بسته به پیکربندی آنها از ۱۶ درصد الی ۲۰ درصد متغیر است که در مقایسه با پالایشگاههای قدیمی و نیز پتروشیمیها، از سودآوری ۳ تا ۴ برابر برخوردار است.
«تنفس خوراک» روشی برای افزایش جذابیت سرمایهگذاری
منظور از «تنفس خوراک»، اعطای خوراک در تمام یا بخشی از سال های اول و دوم پس از بهره برداری واحد پتروپالایشگاهی است و هزینه خوراک در این مدت به عنوان وام صندوق توسعه ملی به مجموعه سهامداران پتروپالایشگاه به حساب می آید.
اعطای تنفس خوراک در این طرح از دو جهت موجب جلب مشارکت اقتصادی سهامداران می شود:
بهبود سوددهی اقتصادی با افزایش نرخ بازده داخلی (IRR): استفاده از این روش، نرخ بازده داخلی طرح را تا بیش از ۲۲ درصد افزایش میدهد که باعث افزایش جذابیت طرح برای سرمایهگذاران خواهد شد.
کاهش دوره بازگشت سرمایه به یک سال: در شرایط عادی، دوره بازگشت سرمایه طرح های پتروپالایشگاهی همراه با سود آن پس از گذشت ۸ سال از ابتدای بهره برداری پروژه اتفاق می افتد که این زمان با توجه به فرهنگ اقتصادی و اجتماعی در کشور ما یک زمان طولانی برای بازگشت سرمایه به حساب می آید و موجب عدم استقبال مردم و بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در چنین پروژه هایی می شود. اما در مدل تنفس خوراک، دوره بازگشت سرمایه به یک سال پس از بهره برداری واحد تقلیل می یابد که قطعا در جلب اطمینان خاطر بخش خصوصی و مردم در مشارکت طرحها موثر است.
عواید اجرای طرح
در نگاهی کلی میتوان عواید حاصل از این طرح را در ۴ بخش زیر خلاصه نمود:
اشتغال زایی: این اقدام اشتغال زایی ۱ میلیون نفری را برای مدت حداقل ۴۰ سال در کشور به همراه خواهد داشت. میزان اشتغال زایی حداکثر این طرح ها، بستگی به میزان توسعه صنایع پایین دستی در ذیل طرح های مذکور خصوصا در حوزه پتروشیمیایی آنها دارد و می تواند تا بیش از ۲ میلیون نفر افزایش یابد.
لوکوموتیو اقتصادی و رونق تولید: اجرای طرح تبدیل پالایشگاه های قدیمی به پتروپالایشگاه و همچنین احداث پتروپالایشگاه های جدید در کشور، پتانسیل بالایی برای افزایش ظرفیت تولید و خدمات در صدها شرکت دیگر خواهد بود. زیرا احداث این واحدها به مثابه لوکوموتیو اقتصادی است که همراه با خود صنایع فولاد، لوله سازی، ماشین سازیها، شرکتهایی نظیر آذراب، آلومینیوم سازی، سازندگان شیرکنترلی و ابزار پنوماتیکی و حتی صنایع سیمان و شرکتهای عمرانی را به تحرک و خروج از رکود وا می دارد.
بیاثرسازی تحریمهای نفتی: نفت خام تا قبل از فرآورش در واحدهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی، قابلیت استفاده در هیچ صنعت، خودرو، نیروگاه و حتی پتروشیمی را ندارد و این مسئله مشتریهای نفت ایران را تنها به ۴۰ پالایشگاه در سطح دنیا کاهش داده است. این در حالی است که فرآورش نفت خام و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی، مشتریان ایران را به بیش از صدها هزار شرکت یا حتی میلیاردها انسان در سطح دنیا افزایش می دهد و موجب می شود که صادرات بخش زیادی از فرآورده ها از طریق خودروهای سنگین، خط لوله و نهایتا کشتی های کوچک به سایر کشورها صورت گیرد. این نحوه از صادرات را می توان «توزیع از طریق شبکه مویرگی» نامید که اعمال تحریم ها بر روی آن به مراتب سخت تر از تحریم نفت خام است. این فرآورده ها معمولا در محموله های کوچک، عمدتا به کشورهای همسایه و در مسافت های نزدیک تجارت می شوند.
هدایت نقدینگی: طبق گزارش بانک مرکزی، نقدینگی کشور در آذرماه سال ۱۳۹۷ بیش از ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. بنابر نظر کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس، تأمین مالی داخلی برای افزایش ۲ میلیون بشکه در روز به ظرفیت پالایش و پتروپالایش نفت کشور، نیازمند حدود ۴۰ میلیارد دلار معادل ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه است که با توجه به نقدینگی موجود در جامعه، طی یک بازه زمانی مشخص قابل جمعآوری است. کافی است مردم و بخش خصوصی نسبت به دریافت سود قطعی مشارکت در پروژههای مذکور مطمئن باشند.
پیشنهادهایی برای بهبود طرح
پیشنهادهای شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی برای بهبود این طرح در ۵ بخش زیر ارائه می گردد.
عدم تمرکز بر احداث پالایشگاههای کوچک (مینی ریفاینری) در این طرح: مطابق برخی تعریفها، به پالایشگاههایی با ظرفیت کمتر از ۲۰ هزار بشکه و مطابق برخی دیگر کمتر از ۵۰ هزار بشکه در روز، مینی ریفاینری گفته میشود. امروزه احداث این واحدها در کشورهای پیشرفته دنیا منسوخ شده است و «اقتصاد مقیاس» یکی از مهمترین عوامل سوددهی در این صنعت است. البته مینی ریفاینری ها تنها می توانند پالایشگاه باشند و اجرای یک پتروپالایشگاه کامل در مقیاس کوچک از نظر فنی و اقتصادی غیر ممکن است. احداث تعداد کمی از پالایشگاههای کوچک ممکن است برای برخی مناطق خاص کشور مناسب باشد اما احداث آنها در سطح گسترده در کشور مخصوصا در نقاط پراکنده، هزینههای جانبی بسیاری به همراه خواهد داشت.
لزوم توجه به احداث مجمتعهای بزرگ پتروپالایشگاهی: احداث پارکهای جدید شیمیایی از سالها پیش در دنیا مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال میتوان به ۷ پارک شیمیایی مطرح در جهان اشاره کرد که عبارتند از:
پارک شیمیایی لودویگشافن آلمان
پارک صنعت فرآیندی نپیک انگلستان
پارک شیمیایی آنتورپ بلژیک
پارک نفت و گاز و پتروشیمی هوستون آمریکا
منطقه صنعتی مپ تافوت تایلند
پارک شیمیایی جزایر جورانگ سنگاپور
پارک شیمیایی الجبیل عربستان
به منظور دستیابی به نتیجه مطلوب و ارتقاء کارایی طرح احداث پتروپالایشگاهها، توجه به احداث پارک (hub) شیمیایی بزرگ در سواحل جنوبی کشور امری ضروری و مهم میباشد. عوامل زیر سودآوری بالای پارکهای شیمیایی در سواحل جنوبی کشور را تضمین میکند:
استقرار در کنار بنادر اصلی کشور
دسترسی به آبهای آزاد و بازارهای مصرف
دسترسی به مراکز صنعتی درون قارهای
نزدیکی و تلفیق با واحدهای بالادستی
مبادله بهینه خوراک میان واحدها
هم افزایی بیشتر میان واحدهای تولیدی
تهیه مدلی برای ارائه ضمانت سرمایهگذاری به بخش خصوصی و مردم: برای جلوگیری از ایجاد هرگونه رانت و جلب اعتماد بخش خصوصی و مردم لازم است مدلی برای ارائه ضمانت سرمایهگذاری توسط دستگاههای اجرایی و نظارتی، تهیه و تدوین شود تا اطمینان جامعه برای سرمایهگذاری ایمن در طرحهای ملی اقتصادی حاصل شود.
توجه به بازار پر تقاضای صنعت پتروشیمی: مطابق گزارش World Oil Outlook ۲۰۱۸ سازمان اوپک، تقاضای نفت برای صنعت پتروشیمی، با افزایشی معادل ۴٫۵ میلیون بشکه در روز، از ۱۳ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۷، به ۱۷٫۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۴۰ میرسد. این میزان رشد تقاضا، بیشترین متوسط رشد در بین صنایع مختلف (نیروگاههای تولید برق، حمل و نقل دریایی، هوایی و زمینی و …) است. میزان رشد تقاضای نفت برای صنعت پتروشیمی در همه مناطق جهان مثبت است. هرچند این رشد تقاضا با مقادیر مختلفی مشاهده میشود ولی با توجه به پیشبینیهای این سازمان، صنعت پتروشیمی کشورهای عضو اوپک بیشترین تقاضای نفت را خواهند داشت.
مطالعه بازار فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی در دنیا خصوصا همسایگان ایران در منطقه به همراه سوریه، یمن و لبنان نشان می دهد که بازار فرآورده های مذکور در سال های آتی با افزایش قابل توجه تقاضا مواجه خواهد بود. به دلیل حجم بالای مواد پتروشیمیایی تولیدی توسط هر پتروپالایشگاه، در یک دوره کوتاه میتوان به تولیدکننده پیشتاز محصولات پتروشیمیایی منطفه تبدیل شد.
پروژههای آپگریدینگ پالایشگاه های موجود: پیشنهاد می شود اجرای پروژه های آپگریدینگ (بهینه سازی و ارتقاء کمی و کیفی فرآورده ها) پالایشگاه های موجود در اولویت این طرح قرار گیرد. تولید نفت کوره با متوسط ۲۳ درصد در سبد فرآورده های پالایشگاه های نفت کشور، هم اقتصاد این پالایشگاه ها را ضعیف کرده است و هم به خاطر وضع قوانین زیست محیطی که از ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی (دیماه ۱۳۹۸) در جهان اعمال خواهد شد، ممکن است موجب وقوع بحران در صادرات این فرآورده شود. تبدیل این واحدهای قدیمی به پتروپالایشگاه موجب می شود که تولید نفت کوره آنها به زیر ۶ درصد کاهش یابد. فناوری هایی نظیر کک سازی تاخیری می توانند تولید این ماده در پتروپالایشگاه ها را به صفر درصد نیز برسانند.
نفت کوره اصلی ترین نوع سوخت برای کشتی هاست. سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ میلادی به ۳ مرحله اعمال محدودیت بر شناورها در خصوص انتشار گوگرد در هوا اقدام کرده است که در آخرین مرحله، حد مجاز انتشار گوگرد توسط کشتی ها از ۳٫۵ درصد به ۰٫۵ درصد کاهش یافته است که از ۱ ژانویه ۲۰۲۰ به اجرا در می آید. متوسط میزان گوگرد در نفت کوره پالایشگاه های ایران برابر ۲٫۸ درصد است.
انتهای پیام/
پرسش و پاسخ در
کاهش آثار تحریم با طرح توسعه پتروپالایشی / ۲ برابر شدن ارزآوری نسبت به خام فروشی
گفتگو با هوش مصنوعی