چهل حدیث « اخلاق پسندیده »

قرآن کریم :

و لا تستوی الحسنة و لا السیئة ادفع بالتی، هی أحسن فإذا الذی بینک و بینه عداوة کأ نه ولی حمیم و ما یلقاها إلا الذین صبروا و ما یلقاها إلا ذو حظ عظیم؛[سوره فصلت، آیه ۳۴ و ۳۵]

هرگز خوبی و بدی یکسان نیست، بدی را با خوبی دفع کن تا دشمنان سرسخت هم چون دوستان گرم و صمیمی شوند. اما جز کسانی که دارای صبر و استقامتند به این مقام نمی رسند، و جز کسانی که بهره عظیمی (از ایمان و تقوا) دارند به آن نایل نمی گردند.

۱ پیامبر صلی الله علیه و آله : … و ما یمنعک أن تحب أن تعیش حمیدا و تموت سعیدا و انما بعثتعلی تمام محاسن الأخلاق؛

چه چیزی مانع توست که زندگی پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشی، چرا کهمن برای کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شده ام.[مجمع الزوائد، ج ۸ ، ص ۲۳]

۲ پیامبر صلی الله علیه و آله :احبکم الی الله احسنکم اخلاقا؛

محبوب ترین شما در نزد خدا، خوش اخلاق ترین شماست.[مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۷]

۳ امام صادق علیه السلام :ان مما یزین الاسلام الاخلاق الحسنة فیما بین الناس؛

خوش اخلاقی در بین مردم، زینت اسلام است.[مشکاة الأنوار، ص ۴۲۲]

۴ امام علی علیه السلام :عود اذنک حسن الاستماع و لا تصغ الی ما لا یزید فی صلاحکاستماعه فان ذلک یصدئ القلوب و یوجب المذام؛

گوش خود را به شنیدن خوبی ها عادت بده و به آنچه که به صلاح و درستی تونمی افزاید گوش مسپار، زیرا این کار، دل ها را زنگار می زند و موجب سرزنش می شود.[غررالحکم، ح ۶۲۳۴]

۵ امام صادق علیه السلام :الا احدثک بمکارم الاخلاق؟ الصفح عن الناس و مواساة الرجلاخاه فی ماله و ذکر الله کثیرا؛

آیا به شما بگویم که مکارم اخلاق چیست؟ گذشت کردن از مردم، کمک مالی به برادر (دینی) خود و بسیار به یاد خدا بودن.[معانی الأخبار، ص ۱۹۱، ح ۲]

۶ امام علی علیه السلام :عود نفسک الجمیل فباعتیادک ایاه یعود لذیذا؛

خودت را به کارهای زیبا عادت بده که اگر به آنها عادت کنی، برایت لذت بخشمی شوند.[شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰،ص۲۶۶، ح۹۲]

۷ امام علی علیه السلام :ما اصعب اکتساب الفضائل و ایسر اتلافها؛

فضائل اخلاقی و صفات پسندیده چه به سختی به دست می آیند و چه آسان ازدست می روند.[شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰،ص ۲۵۹، ح۳۸]

۸ امام سجاد علیه السلام :قلت لعلی بن الحسین علیه السلام اخبرنی بجمیع شرایع الدین، قال علیه السلام:قول الحق و الحکم بالعدل و الوفاء بالعهد؛

به امام سجاد علیه السلام عرض کردم: مرا از تمام دستورهای دین آگاه کنید، امام علیه السلامفرمودند:حقگویی، قضاوت عادلانه و وفای به عهد.[خصال، ص ۱۱۳، ح ۹۰]

۹ پیامبر صلی الله علیه و آله :الا انبئکم بخیارکم؟ قالوا: بلی یا رسول الله . قال احاسنکم اخلاقاا لموطئون اکنافا، ا لذین یألفون و یؤلفون ؛

آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، ای رسول خدا. حضرتفرمودند: خوش اخلاق ترین شما، آنان که نرمخو و بی آزارند، با دیگران انس می گیرند واز دیگران انس و الفت می پذیرند.[بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، ح ۷۶]

۱۰ امام علی علیه السلام :رأس العلم التمییز بین الاخلاق و اظهار محمودها و قمع مذمومها؛

بالاترین درجه دانایی، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده وسرکوب اخلاق ناپسند است.[غررالحکم، ح ۵۲۶۷]

۱۱ امام صادق علیه السلام :من احسن خلقه احبه الاخیار و جانبه الفجار؛

انسان خوش اخلاق، از دوستی مردمان خوب برخوردار است و از تعرض آدم هاینابکار در امان است.[مستدرک الوسائل، ج ۸ ، ص ۴۴۹]

۱۲ امام صادق علیه السلام :و قد سئل عن مکارم الاخلاق: ا لعفو عمن ظلمک و صلة من قطعکو اعطاء من حرمک و قول الحق و لو علی نفسک؛

درباره مکارم اخلاق سؤال شد، فرمودند: گذشت از کسی که به تو ظلم کرده، رابطه با کسی که با تو قطع رابطه کرده، عطا به آن کس که از تو دریغ داشته است و گفتن حق اگرچه بر ضد خودت باشد.[معانی الأخبار، ص ۱۹۱، ح ۱]

۱۳ امام حسن عسکری علیه السلام :کفاک ادبا تجنبک ما تکره من غیرک؛

برای ادب تو همین بس که آنچه را از دیگران نمی پسندی، از آن دوری کنی.[بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۷]

۱۴ امام حسین علیه السلام :لا تقولن فی اخیک المؤمن اذا تواری عنک الا ما تحب ان یقول فیکاذا تواریت عنه؛

وقتی که برادر دینی ات از تو جدا شد، سخنی پشت سر او نگو، مگر این که دوستداری او در پشت سر تو آن را بگوید.[بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۱۲۷]

۱۵ پیامبر صلی الله علیه و آله :ثلاث من لم تکن فیه فلیس منی و لا من الله عزوجل. قیل: یا رسول الله ، و ما هن؟ قال: حلم یرد به جهل الجاهل و حسن خلق یعیش به فی الناس و ورعیحجزه عن معاصی الله عزوجل؛

سه چیز است که هر کس نداشته باشد نه از من است و نه از خدای عزوجل. عرض شد:ای رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردباری که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند،اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگی کند و پارسایی که او را از نافرمانی خدا باز دارد.[خصال، ص ۱۴۵، ح ۱۷۲]

۱۶ امام صادق علیه السلام :ان لاهل الجنة اربع علامات: وجه منبسط و لسان لطیف و قلبرحیم و ید معطیة؛

بهشتی ها چهار نشانه دارند: روی گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دست دهنده.[مجموعه ورام، ج ۲، ص ۹۱]

۱۷ پیامبر صلی الله علیه و آله :ابی الله لصاحب الخلق السیی ء بالتوبة. فقیل: یا رسول الله ، و کیفذلک؟ قال: لانه اذا تاب من ذنب وقع فی اعظم من الذنب الذی تاب منه؛

خداوند از آدم بد اخلاق توبه نمی پذیرد. عرض شد: ای رسول خدا، چرا؟ فرمودند:چون هرگاه از گناهی توبه کند در ورطه گناهی بدتر از آن که توبه کرده است می افتد.[بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۹۹، ح ۱۲]

۱۸ پیامبر صلی الله علیه و آله :لا تکن عیابا و لا مداحا و لا طعانا و لا مماریا؛

نه عیب جو باش و نه ثناگو، نه زخم زبان زن و نه مجادله گر.[مکارم الاخلاق، ص ۴۶۷]

۱۹ امام علی علیه السلام :فی سعة الاخلاق کنوز الارزاق؛

گنج های روزی در وسعت اخلاق نهفته است.[کافی، ج ۸ ، ص ۲۳]

۲۰ امام علی علیه السلام :من ساء خلقه ضاق رزقه؛

هر کس بد اخلاق باشد، روزی اش تنگ می شود.[غررالحکم، ح ۸۰۲۳]

۲۱ امام صادق علیه السلام :لا عیش اهنأ من حسن الخلق؛

هیچ زندگی گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست.[علل الشرایع، ج ۲، ص ۵۵۹]

۲۲ امام علی علیه السلام :السیئ الخلق کثیر الطیش منغص العیش؛

آدم بد اخلاق بسیار خطا می کند و زندگی اش تلخ می شود.[غررالحکم، ح ۱۶۰۴]

۲۳ امام سجاد علیه السلام :اللهم لا تدع خصلة تعاب منی الا اصلحتها و لا عائبة اونب بها الاحسنتها و لا اکرومة فی ناقصة الا اتممتها ؛

خدایا هیچ صفتی که بر من عیب شمرده شود وامگذار مگر آن که اصلاحش فرمایی وهیچ صفت نکوهیده ای را بجای مگذار مگر آن که آن را نکوسازی و مرا در هیچ خصلتپسندیده ناتمامی فرو مگذار مگر آن که کاملش گردانی.[صحیفه سجادیه، از دعای ۲۰]

۲۴ امام صادق علیه السلام :قال لقمان لابنه: یا بنی ایاک و الضجر و سوء الخلق و قلة الصبرفلا یستقیم علی هذه الخصال صاحب و ا لزم نفسک التؤدة فی امورک و صبر علیمؤونات الاخوان نفسک و حسن مع جمیع الناس خلقک؛

لقمان به فرزندش فرمود: فرزندم! از بی حوصلگی و بد اخلاقی و بی تابی دوری کن که هیچ دوستی تحمل این خصلت ها را ندارد. در کارهایت آرام و بردبار، در تحمل زحماتبرادران صبور و با همه مردم خوش اخلاق باش.[قصص الأنبیاء، ص ۱۹۸، ح ۲۴۵]

۲۵ امام علی علیه السلام :رب عزیز اذ له خلقه و ذلیل اعزه خلقه؛

چه بسا عزیزی که اخلاق بدش او را ذلیل و چه بسا ذلیلی که اخلاق خوبش او راعزیز کرد.[بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، ح ۷۹]

۲۶ امام علی علیه السلام :حسن خلقک یخفف الله حسابک؛

اخلاقت را خوب کن تا خداوند حسابت را آسان گرداند.[امالی صدوق، ص ۲۷۸]

۲۷ امام علی علیه السلام :اذا حسن الخلق لطف النطق؛

با اخلاق نیکو، گفتار نرم می شود.[غررالحکم، ح ۴۰۵۲]

۲۸ امام علی علیه السلام :حسن الخلق فی ثلاث: اجتناب المحارم و طلب الحلال و التوسععلی العیال؛

خوش اخلاقی در سه چیز است: دوری کردن از حرام، طلب حلال و فراهم آوردنآسایش و رفاه برای خانواده.[بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۴، ح ۶۳]

۲۹ امام صادق علیه السلام :ان الله تبارک و تعالی خص رسول الله صلی الله علیه و آلهبمکارم الاخلاق،فامتحنوا انفسکم، فان کانت فیکم فاحمدوا الله عزوجل و ارغبوا الیه فی الزیادةمنها. فذکرها عشرة: الیقین و القناعة و الصبر و الشکر و الحلم و حسن الخلق والسخاء و الغیرة و الشجاعة و المروءة؛

خدای تبارک و تعالی، رسول خدا صلی الله علیه و آله را به مکارم اخلاق، مخصوص گردانید. پس شمانیز خود را بیازمایید، اگر این صفات در شما بود خدای عزوجل را سپاس گویید و از خدااین مکارم را بیشتر بخواهید. سپس آن ده صفت را برشمردند: یقین، قناعت، صبر،شکر، بردباری، خوش اخلاقی، بخشندگی، غیرت، شجاعت و جوانمردی.[امالی صدوق، ص ۲۹۰]

۳۰ امام علی علیه السلام :عود نفسک حسن النیة و جمیل المقصد، تدرک فی مباغیک النجاح؛

خودت را به داشتن نیت خوب و مقصد زیبا عادت ده، تا در خواسته هایت موفق شوی.[غررالحکم، ح ۶۲۳۶]

۳۱ امام علی علیه السلام :عود لسانک لین الکلام و بذل السلام، یکثر محبوک و یقل مبغضوک؛

زبان خود را به نرمگویی و سلام کردن عادت ده، تا دوستانت زیاد و دشمنانت کم شوند.[غررالحکم، ح ۶۲۳۱]

۳۲ امام علی علیه السلام :تسعة اشیاء قبیحة و هی من تسعة انفس اقبح منها من غیرهم:ضیق الذرع من الملوک و البخل من الاغنیاء و سرعة الغضب من العلماء و الصبا من الکهول و القطیعة من الرؤوس و الکذب من القضاة و الزمانة من الاطباء و البذاءمن النساء و الطیش من ذوی السلطان؛

نه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت تر: درماندگی و ناتوانی از دولتمردان؛ بخل ازثروتمندان؛ زود خشمی از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایی حاکمان از مردم؛دروغ از قاضیان؛ بیماری کهنه از پزشکان؛ بدزبانی از زنان و سختگیری و ستمگری از سلاطین.[دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۸۳]

۳۳ پیامبر صلی الله علیه و آله :العدل حسن ولکن فی الامراء احسن، و السخاء حسن ولکن فیالاغنیاء احسن، الورع حسن ولکن فی العلماء احسن، الصبر حسن ولکن فی الفقراءاحسن، التوبة حسن ولکن فی الشباب احسن، الحیاء حسن ولکن فی النساء احسن؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمنداننیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکواست اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.[نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶]

۳۴ امام علی علیه السلام :الکریم یری مکارم افعاله دینا علیه یقضیه، اللئیم یری سوالفاحسانه دینا له یقتضیه ؛

بزرگوار، نیکوکاری های خود را بدهی به گردن خود می داند که باید بپردازد وفرومایه، احسان های گذشته خود را بدهی به گردن دیگران می داند که باید پس بگیرد.[غررالحکم، ح ۲۰۳۱ و ۲۰۳۲]

۳۵ امام علی علیه السلام :اذا کان فی رجل خلة رائقة فانتظروا اخواتها؛

اگر در وجود کسی خصلتی پسندیده باشد، انتظار خصلت های پسندیده دیگری رانیز در او داشته باشید.[نهج البلاغه، حکمت ۴۴۵]

۳۶ امام صادق علیه السلام :ایاک و خصلتین: الضجر و الکسل، فانک ان ضجرت لم تصبرعلی حق و ان کسلت لم تؤد حقا؛

از دو خصلت بپرهیز: بی حوصلگی و تنبلی، زیرا اگر کم حوصله باشی بر حق شکیبایینکنی و اگر سست و تنبل باشی حقی را ادا نکنی.[امالی صدوق، ص ۶۳۶]

۳۷ پیامبر صلی الله علیه و آله :انما تفسیر حسن الخلق: ما اصاب الدنیا یرضی و ان لم یصبه لمیسخط؛

تفسیر خوش اخلاقی این است که اگر دنیا به انسان رو کرد، راضی و خشنود باشد واگر رو نکرد خشمگین و ناراحت نشود.[کنزالعمال، ح ۵۲۲۹]

۳۸ پیامبر صلی الله علیه و آله :اول ما یوضع فی میزان العبد یوم القیامة حسن خلقه؛

نخستین چیزی که روز قیامت در ترازوی اعمال بنده گذاشته می شود، اخلاقخوب اوست.[قرب الإسناد، ص ۴۶، ح ۱۴۹]

۳۹ امام علی علیه السلام :من ساء خلقه مله اهله؛

هر کس بد اخلاق باشد، خانواده اش از او دلتنگ و خسته می شوند.[تحف العقول، ص ۲۱۴]

۴۰ امام علی علیه السلام :النصح بین الملأ تقریع؛

نصیحت کردن در حضور دیگران، خرد کردن شخصیت است.[شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰،ص۳۴۱، ح۹۰۸]

http://hadith.net/post/۷۴۲