شخصیت <a href="/fa/dashboard/ ir/شهید محمد جواد باهنر" class="text info">شهید محمد جواد باهنر</a>

این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است

سیاست در ایران

نظام جمهوری اسلامی ایران

شوراهای عالی

مدیریت شهر و استان

انتخابات

حزب ها

امور بین الملل

مقالات مرتبط

درگاه ایران

دیگر کشورها

اطلس

محمدجواد باهنر (۱۳ شهریور ۱۳۱۲، کرمان – ۸ شهریور ۱۳۶۰، تهران)، دومین نخست وزیر ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود که توسط اعضای سازمان مجاهدین خلق ترور شد. وی دارای فوق لیسانس علوم تربیتی و دکترای الهیات از دانشگاه تهران بود که پس از فارغ التحصیلی، به حرفه معلمی روی آورد و در دوران پهلوی به تدوین کتب درسی دینی و قرآن پرداخت. باهنر پیش از کسب سمت نخست وزیری، به عنوان سومین وزیر آموزش و پروش ایران مشغول به کار بود. باهنر را می توان از نخستین تدوینگران و مؤلفان کتب مذهبی مدارس ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران دانست.[۱]

محتویات

۱ زندگی

۱٫۱ عزیمت به قم

۱٫۲ فعالیت های قبل انقلاب

۱٫۳ فعالیت های بعد انقلاب

۱٫۴ ترور

۱٫۵ فرزندان

۲ آثار

۳ نمونه شعر

۴ نظرات

۴٫۱ انقلاب اسلامی

۴٫۲ آزادی

۴٫۳ جنگ ایران و عراق

۵ جستارهای وابسته

۶ منابع

۷ پیوند به بیرون

زندگی

وی در سال ۱۳۱۲ در یکی از محله های قدیمی شهر کرمان به نام محله شهر که از محله های بسیار قدیمی و فقیرنشین شهر کرمان بود، به دنیا آمد. محمدجواد فرزند دوم خانواده و دارای نه خواهر و برادر بود.[۲] پدر او پیشه ور ساده ای بود که زندگی محقرانه ای داشت و به واسطه مغازه کوچکی که در سرگذر محله داشت امرار معاش می کرد. در سن پنج سالگی برای آموزش به مکتب خانه ای سپرده شد و نزد معلم مکتب خانه قرآن را فرا گرفت از حدود یازده سالگی با راهنمایی حجت الاسلام حقیقی، فرزند معلم مکتب خانه، به مدرسه معصومیه کرمان وارد شد و تعلیم دروس حوزوی را آغاز نمود. او همزمان با دروس حوزوی با شرکت در امتحانات متفرقه دروس خود را در دبیرستان نیز ادامه داد.

عزیمت به قم

او در سال ۱۳۳۲ وارد حوزه علمیه قم شد[۳] در سال اول ورود به حوزه علمیه قم، در مدرسه فیضیه سکونت یافت و دروس کفایه و مکاسب را نزد اساتیدی چون سلطانی، مجاهدی و محمد جواد اصفهانی فرا گرفت و در همین سال بود که دیپلم کامل متوسطه را نیز اخذ کرد. در ادامه و تکمیل دروس دینی از سال ۱۳۳۳ به درس خارج علما حاضر شد و ضمن شرکت در درس خارج فقه سیدحسین بروجردی به درس خارج اصول سیدروح الله خمینی نیز حاضر می شد[۴] و مدت هفت سال یعنی تا اوائل سال ۴۱ از دروس خارج فقه و اصول وی بهره مند گردید. باهنر هم چنین به مدت شش سال در درس فلسفه (اسفار) سید محمد حسین طباطبائی شرکت نمود و در همان زمان طلبگی وارد دانشکده الهیات شد و کارشناسی الهیات خود را در سال ۱۳۳۷ به اتمام رسانید. وی به مدت کمتر از یک سال در شهر نجف تحصیل نمود ولی مجددا به قم بازگشت.[۵][۶]

فعالیت های قبل انقلاب

محمد جواد باهنر که در سال ۳۷ جهت انجام سفر تبلیغی به آبادان عزیمت کرده بود به مناسبت تقارن به رسمیت شناختن دولت اسرائیل توسط دولت ایران به صورت دو فاکتو حمله شدید و سختی به این مسئله نمود و پس از پایان سخنرانی توسط شهربانی دستگیر شد و این اولین برخورد او با رژیم پهلوی بود.[۶] در اسفند ماه ۱۳۴۲ پس از ایراد سخنرانی هایی در مساجد به مناسبت سالگرد حادثه فیضیه دستگیر شد و پس از آن شش بار به زندان های کوتاه مدت محکوم شد و از سال ۱۳۵۰ اجازهٔ سخنرانی نداشت. وی در کنار تدریس به تألیف کتب درسی پرداخت و حدود سی کتاب و جزوه تعلیمات دینی را برای تدریس از دوره ابتدایی تا دانشگاه تألیف کرد، همچنین همزمان فعالیت های اجتماعی خود را نیز ادامه داد و در تأسیس دفتر نشر فرهنگ اسلامی، کانون توحید و مدرسه رفاه نقش مؤثری داشت.[۷]

فعالیت های بعد انقلاب

وی در سال ۱۳۵۷ به فرمان خمینی به عضویت شورای انقلاب درآمد[۸] و پس از پیروزی انقلاب هم با پذیرش مسؤلیت در نهضت سواد آموزی، نماینده مردم کرمان در مجلس خبرگان قانون اساسی، نماینده شورای انقلاب اسلامی در وزارت آموزش و پرورش، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با ۲٬۱۳۴٬۴۳۴ رأی (درصد آراء: ۶۴٫۸۰) به ایفای نقش پرداخت.[۹][۱۰] او با حکم سید روح الله خمینی در سال۱۳۵۹ به عضویت ستاد انقلاب فرهنگی درآمد.[۱۱] وی سپس در کابینه محمد علی رجایی به سمت وزیر آموزش و پرورش منصوب شد.[۱۲] به دنبال برکناری بنی صدر از مقام ریاست جمهوری و انتخاب محمد علی رجایی به عنوان ریاست جمهوری، بنا به پیشنهاد رجایی، باهنر (که پس از کشته شدن بهشتی در یک بمب گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی به سمت دبیرکلی آن حزب انتخاب شده بود) در سال ۱۳۶۰ به عنوان نخست وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی گردید و مجلس نیز به او و وزرای وی رأی اعتماد داد.[۱۳]

ترور

سر انجام باهنر به همراه رجایی در انفجار ۸ شهریور ۱۳۶۰ در دفتر نخست وزیری کشته شد.[۱۳]

تیتراژ روزنامه اطلاعات در ۹ شهریور ۱۳۶۰

فرزندان

از محمدجواد باهنر چهار فرزند به جا مانده است، دو فرزند دختر و دو فرزند پسر. فرزند بزرگ او ناصر باهنر که هم عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق و هم مدیرعامل مجتمع فرهنگی رفاه است. پسر دوم او، در دانشگاه صنعتی شریف «هوا - فضا» خوانده و درحال حاضر در وزارت دفاع مشغول است. دو دختر دارد که یکی پزشک و دیگری هم دندان پزشک است.[۱۴]

آثار

دین شناسی تطبیقی (انتشارات شاهد)

مواضع ما در ولایت و رهبری (انتشارات شاهد)

گسترش نهضت حسینی (انتشارات شاهد)

گذرگاه های الحاد (انتشارات شاهد)

انسان و خودسازی (انتشارات شاهد)

گفتارهای تربیتی (انتشارات شاهد)

مباحث پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی (انتشارات شاهد)

سیری در عقاید و اخلاق اسلامی (انتشارات شاهد)

نمونه شعر

شعر «آتش عشق» در روزهای نخستین انقلاب از محمدجواد باهنر نشان دهنده طبع شاعرانه این معلم است:

شور عشقت به دل افتاد چنان مست شدم

که ز خود قطع نمودم، بتو پیوست شدم

آتش عشق تو در دل شرری زد که سحر

سوختم، خاک شدم، یکسره از دست شدم

نیست از من اثری هرچه بگردم چکنم؟

لیک در کوی تو چون نیست شدم هست شدم

سر نهادم به کفت پای بر افلاک زدم

مهر گشتم چو تو را ذره شدم، پست شدم

با تو بی پرده بگویم که گرفتار توأم

بی جهت نیست که آزاده و سر مست شدم[۱۵]

نظرات

انقلاب اسلامی

وی انقلاب اسلامی را بر اساس مدل نظری انقلاب و گفتمان سیاسی اسلام تحلیل کرده است. وی معتقد بود که انقلاب اسلامی با بعثت محمد و اصل هجرت وی پیوندی تنگاتنگ دارد. وی اعتقاد داشت که انقلاب به معنای سازندگی درونی است. به بیان دیگر وی تغییر و تحول درونی را شرط لازم برای انقلاب می دانست و تغییر در ساختارهای سیاسی و اقتصادی را شرط کافی می دانست.[۱۱]

آزادی

وی آزادی انقلاب اسلامی را نمونه ای استثنایی می داند که به مخالفان هم داده شده و معتقد است چنین آزادی در هیچ یک از انقلاب های جهان سابقه ندارد. باهنر همچنین گفته است در هیچ یک انقلاب های دنیا نمونه ندارد که چهل روز بعد از انقلاب، از مردم بخواهند در رفراندوم نسبت به نظام خود رای دهند.[۱۶]

جنگ ایران و عراق

باهنر جنگ ایران و عراق را از جمله توطئه های آمریکا علیه ایران می داند. وی معتقد آمریکایی ها برای جلوگیری از نفود انقلاب ایران به این نتیجه رسیدند که عراق زمینه مساعدتری برای حمله به ایران دارد چرا که با ایران اختلافات مرزی دارد. باهنر سرمایه ملت ایران در جنگ ایران و عراق را ایمان به خدا و عشق به شهادت می دانست.[۱۷]